Top

Gepubliceerd in:

15-01-2018 | Artikel

Taalstoornissen bij dementie deel 2: functionele neuroanatomie en leidraad voor de praktijk

Auteurs: Peter van Domburg, Femke Deguelle, Marinus van Kroonenburgh

Gepubliceerd in: Neuropraxis | Uitgave 1/2018

Samenvatting

De bekendste vormen van afasie berusten op acuut ontstane gelokaliseerde afwijkingen in de dominante hemisfeer van de hersenen, meestal na een cerebrovasculair accident. Afasie kan ook deel zijn van de cognitieve stoornissen bij dementie. Bij primair progressieve afasie (PPA) is afasie het hoofdsymptoom, dat jarenlang als geïsoleerde stoornis voorafgaat aan, vooral frontotemporale, dementie. Onderzoek van PPA-varianten heeft ons veel geleerd over de rol die spraak-taalstoornissen spelen in ons denken en communiceren en de daaraan ten grondslag liggende veranderingen in complexe taalnetwerken. Deze inzichten zijn ook van belang voor de beoordeling van meer algemene beperkingen van de taal en communicatie bij diverse vormen van dementie. Kennis hiervan biedt nieuwe aanknopingspunten voor behandeling en begeleiding van mensen met dementie.

vorige artikel Taalstoornissen bij dementie deel 1: primair progressieve afasie

volgende artikel Cerebraal visuele stoornissen (CVI) in de kinderleeftijd: uitdagingen bij de diagnostiek

Broca P. Perte de la parole, ramollissement chronique de destruction partielle du lobe anterieur gauche du cerveau. Paris: Bull Soc Anthrop; 1861. pag. 235–8.

Grodzinsky Y, Santi A. The battle of Broca’s region. Trends Cogn Sci (Regul Ed). 2008;12:474–80.CrossRef

Eling P, Whitaker H. History of aphasia: from brain to language. Handb Clin Neurol. 2010;95:571–82.CrossRefPubMed

Berwick RC, Friederici AD, Chomsky N, Bolhuis JJ. Evolution, brain, and the nature of language. Trends Cogn Sci (Regul Ed). 2013;17:89–98.CrossRef

Hillis AE. Aphasia. Progress in the last quarter of a century. Neurology. 2007;69:200–13.CrossRefPubMed

Hagoort P. On Broca, brain, and binding: a new framework. Trends Cogn Sci (Regul Ed). 2005;9:416–23.CrossRef

Domburg P van, Deguelle F, Raaijmakers EJF, Slot S, Jentjens S. Taalstoornissen bij dementie deel 1: primair progressieve afasie. Neuropraxis 2018;1 [in press].

Greenberg VD. Freud and his aphasia book: language and the sources of psychoanalysis. Ithaca: Cornell University Press; 1998.

Damasio AR, Geschwind N. The neural basis of language. Annu Rev Neurosci. 1984;7:127–47.CrossRefPubMed

10.

Keulen ME, Uijterwaal MH, Engels MAH, et al. Taaldiagnostiek bij patienten met semantische dementie en progressieve niet-vloeiende afasie. Stem Spraak Taalpathol. 2010;16:239–54.

11.

Knibb JA, Woollams AM, Hodges JR, Patterson K. Making sense of progressive non-fluent aphasia: an analysis of conversational speech. Brain. 2009;132:2734–46.CrossRefPubMedPubMedCentral

12.

Mesulam MM, Thompson CK, Weintraub S, Rogalski EJ. The Wernicke conundrum and teh anatomy of language comprehension in primary progressive aphasia. Brain. 2015;138:2423–37.CrossRefPubMedPubMedCentral

13.

Libon DJ, McMillan C, Gunawardena D, et al. Neurocognitive contributions to verbal fluency deficits in frontotemporal lobar degeneration. Neurology. 2009;73:535–42.CrossRefPubMedPubMedCentral

14.

Mesulam MM. Large-scale neurocognitive networks and the dsitributed processing for attention, language, and memory. Ann Neurol. 1990;28:597–613.CrossRefPubMed

15.

Zhou J, Seeley WW. Network dysfunction in Alzheimer’s disease and frontotemporal dementia: implications for psychiatry. Biol Psychiatry. 2014;75:565–73.CrossRefPubMed

16.

Goodale MA, Milner AD. Separate visual pathways for perception and action. Trends Neurosci. 1992;15:20–5.CrossRefPubMed

17.

Kaas JH, Hackett TA. ‘What’ and ‘where’ processing in auditory cortex. Nat Neurosci. 1999;2:1045–7.CrossRefPubMed

18.

Ffytche DH, Blom JD, Catani M. Disorders of visual perception. J Neurol Neurosurg Psychiatr. 2010;81:1280–7.CrossRef

19.

Hickok G, Poeppel D. Dorsal and ventral streams: a framework for understanding aspects of the functional anatomy of language. Cognition. 2004;92:67–99.CrossRefPubMed

20.

Friederici AD. Pathways to human language: fiber tracts in the human brain. Trends Cogn Sci (Regul Ed). 2009;13:175–81.CrossRef

21.

Friederici AD, Gierhan SME. The language network. Curr Opin Neurobiol. 2013;23:250–4.CrossRefPubMed

22.

Hickok G. The functional neuroanatomy of language. Phys Life Rev. 2009;6:121–43.CrossRefPubMedPubMedCentral

23.

Patterson K, Nestor PJ, Rogers TT. Where do you know what you know? The representation of semantic knowledge in the human brain. Nat Rev Neurosci. 2007;8:976–88.CrossRefPubMed

24.

Guo CC, Gorno-Tempini ML, Gesierich B, et al. Anterior temporal lobe degeneration produces widespread network-driven dysfunction. Brain. 2013;136:2979–91.CrossRefPubMedPubMedCentral

25.

Catani M, Mesulam MM. The arcuate fasciculus and the disconnection theme in language and aphasia: history and current state. Cortex. 2008;44:953–61.CrossRefPubMedPubMedCentral

26.

Saur D, Kreher BW, Schnell S, et al. Ventral and dorsal pathways for language. Proc Natl Acad Sci USA. 2008;105:18035–40.CrossRefPubMedPubMedCentral

27.

Agosta F, Galantucci S, Canu E, et al. Disruption of structural connectivity along the dorsal and ventral language pathways in patients with nonfluent and semantic variant primary progressive aphasia: A DT MRI study and literature review. Brain Lang. 2013;127:157–66.CrossRefPubMed

28.

Rohrer JD, Ridgway GR, Crutch SJ, et al. Progressive logopenic/phonological aphasia: erosion of the language network. Neuroimage. 2010;49:984–93.CrossRefPubMedPubMedCentral

29.

Wilson SM, Galantucci S, Tartaglia MC, Gorno-Tempini ML. The neural basis of syntactic deficits in primary progressive aphasia. Brain Lang. 2012;122:190–8.CrossRefPubMedPubMedCentral

30.

Mesulam M, Weintraub S. Is it time to revisit the classification guidelines for primary progressive aphasia? Neurology. 2014;82:1108–9.CrossRefPubMed

31.

Sajjadi SA, Patterson K, Nestor PJ. Logopenic, mixed, or Alzheimer-related aphasia? Neurology. 2014;82:1127–31.CrossRefPubMed

32.

Silveri MC, Pravatà E, Brita AC, et al. Primary progressive aphasia: linguistic patterns and clinical variants. Brain Lang. 2014;135:57–65.CrossRefPubMed

33.

Ueno T, Saito S, Rogers TT, et al. Lichtheim 2: synthesizing aphasia and the neural basis of language in a neurocomputational model of the dual dorsal-ventral language pathways. Neuron. 2011;72:385–96.CrossRefPubMed

34.

Li P, Abarbanell L. Competing perspectives on frames of reference in language and thought. Cognition. 2018;170:9–24.CrossRefPubMed

35.

Mesulam M, Wieneke C, Rogalski E, et al. Quantitative template for subtyping primary progressive aphasia. Arch Neurol. 2009;66:1545–51.CrossRefPubMedPubMedCentral

36.

Gleichgerrcht E, Fridriksson J, Bonilha L. Neuroanatomical foundations of naming impairments across different neurologic conditions. Neurology. 2015;85:284–92.CrossRefPubMedPubMedCentral

37.

Goodglass H, Kaplan E. Boston diagnostic aphasia examination. 2e druk. Philadelphia: Williams & Wilkins; 1983.

Titel: Taalstoornissen bij dementie deel 2: functionele neuroanatomie en leidraad voor de praktijk
Auteurs: Peter van Domburg
Femke Deguelle
Marinus van Kroonenburgh
Publicatiedatum: 15-01-2018
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Neuropraxis / Uitgave 1/2018
Print ISSN: 1387-5817
Elektronisch ISSN: 1876-5785
DOI: https://doi.org/10.1007/s12474-017-0177-0

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 1/2018

Cerebraal visuele stoornissen (CVI) in de kinderleeftijd: uitdagingen bij de diagnostiek

Taalstoornissen bij dementie deel 1: primair progressieve afasie

BEWARE: Behandeling van aan wearing-off gerelateerde stress voor mensen met de ziekte van Parkinson

Hersenwerk?

Woorden vooraf

Taalstoornissen bij dementie deel 1: primair progressieve afasie