45. Sombere stemming

Een sombere stemming is een veelvoorkomende klacht en is in de meeste gevallen van voorbijgaande aard. Echter, een sombere stemming kan een eerste aanwijzing zijn van een onderliggende (ernstige) oorzaak of beginnende depressie, waardoor uitgebreide exploratie van de klacht en eventueel bijkomende klachten noodzakelijk is. Hierbij is het belangrijk op zoek te gaan naar een uitlokkende psychosociale of economische factor, bijkomende klachten/verschijnselen uit te vragen die wijzen op een psychiatrische stoornis en nooit te vergeten dat somberheid ook een somatische oorzaak kan hebben of door medicatie kan worden uitgelokt. Als er geen onderliggende psychiatrische stoornis of somatische aandoening wordt gevonden en de somberheid persisteert, is het goed om de patiënt uitleg te geven over de oorzaken, gevolgen en prognose van somberheid. Verwijs de patiënt hierbij eventueel naar www.​thuisarts.​nl/​somberheid/​ik-heb-last-van-somberheid. Begin de behandeling vervolgens met adviezen voor dagstructurering en activiteitenplanning. Vraag bij een volgend contact uit wat de patiënt zelf graag voor aanvullende behandeling zou willen. Dit omdat het effect van de meeste psycho-/gedragstherapeutische interventies en paramedische hulp gelijkwaardig is en de behandeling met de grootste affiniteit waarschijnlijk het meest nuttig zal blijken. Hierbij heeft op basis van de literatuur de relatief nieuwe ‘acceptance and commitment therapy’ een lichte voorkeur. Kijk echter ook kritisch naar de mate van ervaring van de huisarts, psychologische praktijkondersteuner of lokale GGZ-psychologen om tot een keuze van therapie te komen. Begeleiding in de eerste lijn aangevuld met zelfhulpprogramma’s past het beste bij de klacht sombere stemming. Leg de patiënt uit dat er geen evidentie bestaat voor het gebruik van medicamenteuze therapie bij een sombere stemming en dat het gebruik hiervan daarom wordt afgeraden. Overweeg de patiënt aan het begin wekelijks terug te zien op het spreekuur om het beloop van de somberheid te monitoren, met name als er onzekerheid bestaat over een mogelijke onderliggende oorzaak of als de patiënt het gevoel heeft de situatie niet helemaal meester te zijn. Bij vermoeden van een beginnende depressie worden er verscheidene landelijke preventieprogramma’s vanuit het Trimbos-instituut aangeboden (onder andere ‘Grip op je dip’ en ‘Kleur je leven’). Spreek met de patiënt af dat hij ten allen tijden contact op dient te nemen bij duidelijke verergering van de klachten, neurologische uitvalsverschijnselen en/of concrete gedachten aan suïcide of wens tot pogingen hiertoe.