Skip to main content
Top

2025 | Boek

Sociale vaardigheden op de OK

Auteurs: Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Uitgeverij: BSL Media & Learning

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit leerboek biedt inzicht in de sociale vaardigheden die je nodig hebt voor het werken op een operatiekamercomplex. Het boek is geschreven voor de student-operatieassistent en -anesthesiemedewerker, maar ook zeer geschikt voor de zorgprofessional die in het werkveld van de OK zich verder wil ontwikkelen in (persoonlijke) sociale vaardigheden.
Die vaardigheden variëren van gesprekken voeren met patiënten en collega’s, organiseren en plannen tot overleggen en vergaderen. Het boek is onderdeel van de reeks Operatieve Zorg & Technieken, die speciaal ontwikkeld werd voor de opleiding tot operatieassistent.

Deze vijfde herziene druk van Sociale vaardigheden op de OK bestaat uit vijf delen, die grondig zijn aangepast om te voldoen aan de nieuwste inzichten.
Deel I gaat in op het bouwen aan je eigen professionele identiteit. Deel II gaat over samenwerken in je beroep. Deel III geeft inzicht in gesprekken voeren met patiënten. Deel IV geeft verdieping in teamdynamiek. Deel V gaat over werkbegeleiding en deskundigheidsbevordering.
Elk deel begint met een casus over de student Pieter, waarmee de lezer aan de hand van vele reflectievragen kan reflecteren op de situatie en op zichzelf. Vervolgens worden de hoofdstukken gepresenteerd, waarbij de leerstof wordt verduidelijkt door te verwijzen naar de casus. Voor extra verdieping zijn QR-codes toegevoegd door de hoofdstukken heen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Bouwen aan je professionele identiteit

Voorwerk
1. Normen, waarden en overtuigingen
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Normen, waarden en overtuigingen’ belicht de cruciale rol van deze elementen als leidende principes in het handelen van zorgprofessionals. Het bespreekt de definitie en het belang van normen, waarden en overtuigingen, en toont aan hoe ze een essentiële rol spelen binnen het team op de operatiekamer. Daarnaast wordt ingegaan op de impact van het afwijken van of aanpassen aan de overtuigingen van een team en hoe overtuigingen kunnen worden veranderd. Dit hoofdstuk biedt een diepgaand inzicht in hoe deze principes de professionele interacties en gedrag beïnvloeden.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
2. Emoties, loslaten en stress
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Emoties, stress en loslaten’ behandelt de complexiteit van emoties en stress, en hoe deze beheerd kunnen worden, specifiek gericht op de dagelijkse realiteit van operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. Voor zelfmanagement is het essentieel om emoties en stress te begrijpen en er effectief mee om te gaan. Besproken worden adequate en inadequate emoties, het uiten daarvan en hoe je omgaat met emoties van jezelf en anderen. Dit hoofdstuk benadrukt het belang van het vermogen om stress en ongewenste emoties los te laten, wat bijdraagt aan zowel de kwaliteit van zorg als het werkplezier.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
3. Jezelf organiseren
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Jezelf organiseren’ behandelt het vermogen om jezelf aan te sturen en daarmee de regie over je eigen leven te behouden. Het bespreekt verschillende strategieën om zelfregie te behouden of te vergroten. Belangrijke onderwerpen zijn het verschil tussen proactief en reactief gedrag, het formuleren van een visie en het opstellen van bijbehorende doelen. Daarnaast wordt uitgelegd hoe je deze doelen kunt omzetten in een actieplan. Ook worden assertiviteit en argumenteren besproken, als vaardigheden die cruciaal zijn om je doelen te bereiken.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
4. Timemanagement
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Timemanagement’ richt zich op het effectief beheren van tijd en omgaan met tijdsdruk. Dit hoofdstuk bespreekt de timemanagementmatrix als een hulpmiddel om prioriteiten te stellen en tijd efficiënter in te delen. Het belang van nee zeggen en het vermogen om taken te delegeren worden eveneens behandeld. Deze vaardigheden helpen stress te verminderen en productiviteit te vergroten, waardoor je beter in staat bent je doelen te bereiken.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
5. Leren en reflectie
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Leren en reflectie’ behandelt het proces van leren en de verschillende leermethoden en leerstrategieën die daarbij kunnen worden toegepast. Dit hoofdstuk bespreekt het belang van reflecteren om persoonlijke en professionele groei te bevorderen. Specifieke methoden zoals de STARRT-methode en de incidentmethode worden geïntroduceerd als hulpmiddelen om reflectie gestructureerd en effectief te maken. Deze technieken helpen ervaringen te evalueren en toekomstige prestaties te verbeteren.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Samenwerken in je beroep

Voorwerk
6. Communiceren
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Communiceren’ richt zich op de essentiële aspecten van communicatie in de dynamische omgeving van de operatiekamer. Dit hoofdstuk bespreekt de basisprincipes van waarnemen, observeren en interpreteren. De belangrijke gespreksvaardigheden worden behandeld, zoals actief luisteren, effectieve vragen stellen, samenvatten en een gepaste gevoelsreactie geven. Het belang van non-verbale communicatie in de OK-context wordt uitgebreid besproken. Het hoofdstuk gaat in op communicatiestoornissen die specifiek binnen deze werkomgeving kunnen optreden en hoe die zijn te herkennen en te vermijden.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
7. Communicatiestijlen
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Communicatiestijlen’ onderzoekt de verschillende communicatiestijlen die in de operatiekamer voorkomen en hoe inzicht daarin bijdraagt aan beter begrip en betere samenwerking. Dit hoofdstuk bespreekt de dominante rode stijl, de interactieve gele stijl, de stabiele groene stijl en de consciëntieuze blauwe stijl. Het legt uit hoe aansluiten bij de communicatiestijl van anderen de effectiviteit van communicatie verbetert en teamwork bevordert. We gaan in op kernkwaliteiten en hoe je die kunt herkennen en benutten in de interactie met collega’s.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
8. Feedback
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Feedback’ belicht het belang van feedback in de praktijkgerichte leeromgeving van de OK. Door feedback te ontvangen, krijg je inzicht in zowel je sterke punten als de gebieden die verbetering behoeven. Door feedback te geven toon je wat je denkt en wat je mening is. Het biedt je de kans om je kennis en kunde over te dragen aan een ander. Collega’s zijn waardevolle bronnen van feedback, wat bijdraagt aan voortdurende groei en ontwikkeling. Het hoofdstuk behandelt het geven en ontvangen van feedback, inclusief de essentiële regels van feedback, technieken zoals herkaderen en het belang van intervisie en feedforward.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
9. Werken in teams
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Werken in teams’ onderzoekt de cruciale rol van samenwerking binnen teams op het operatiekamercomplex zoals operatieteams, projectteams, het team van anesthesiemedewerkers en het team van operatieassistenten. Het benadrukt hoe een goed functionerend team een gevoel van prestatie en samenwerking kan bevorderen, waardoor zelfs ambitieuze doelen haalbaar lijken. Dit hoofdstuk bespreekt de kenmerken van effectieve teams, de fasen van teamontwikkeling (teamvorming, teamstructuur, teamstabilisatie) en de factoren die van invloed zijn op teamprestaties. Daarnaast gaat het in op potentiële obstakels, zoals teamblokkades, die de samenwerking en efficiëntie kunnen verstoren.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Gesprekken voeren met patiënten

Voorwerk
10. Gespreksvaardigheden
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Gespreksvaardigheden’ belicht de essentiële vaardigheden die nodig zijn voor het omgaan met patiënten binnen het operatiekamercomplex. Het bespreekt hoe je patiënten op een respectvolle manier begroet, snel vertrouwen opbouwt en effectief een verbinding tot stand brengt. Dit hoofdstuk benadrukt het belang van relatiegerichte communicatie, waarbij empathie, gastvrijheid en respect centraal staan. Het onderstreept ook de noodzaak om voortdurend rekening te houden met zowel verbale als non-verbale signalen van patiënten en om effectief te communiceren met andere teamleden tijdens het operatieproces. Deze gespreksvaardigheden dragen bij aan een zorgzame en ondersteunende sfeer, wat essentieel is voor de kwaliteit van zorg op de operatiekamer.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
11. De emotionele patiënt
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘De emotionele patiënt’ richt zich op de emotionele beleving van patiënten binnen een operatiekamercomplex. Emoties spelen een cruciale rol in het welzijn van patiënten en het is voor zorgmedewerkers essentieel om deze emoties te begrijpen en er adequaat op te reageren. Dit hoofdstuk bespreekt algemene aspecten van emoties en richt zich specifiek op emoties zoals angst, boosheid, verdriet en blijdschap, die vaak voorkomen bij patiënten op de operatiekamer. Een zorgprofessional kan regelmatig geconfronteerd worden met de emotionele reacties van patiënten, wat uitdagend kan zijn bij het bieden van een gepaste respons. Het hoofdstuk biedt voorbeelden van geschikte reacties op deze emoties, waardoor patiënten op een empathische en ondersteunende wijze worden bijgestaan tijdens hun verblijf in de operatiekamer.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
12. De patiënt met communicatieproblemen
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘De patiënt met communicatieproblemen’ verdiept zich in de ontvangst van patiënten op een operatiekamercomplex die te maken hebben met diverse communicatieproblemen. Deze patiënten kunnen variëren van personen met dementie of een CVA en anderstaligen met taalbarrières tot mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden uit de geestelijke gezondheidszorg (ggz) en de gehandicaptenzorg (GHZ). Ook patiënten met auditieve of visuele beperkingen, en degenen die angstig of gestrest zijn of premedicatie hebben gekregen, kunnen er moeite mee hebben om zich goed uit te drukken. Het vereist van zowel de anesthesiemedewerker als de operatieassistent speciale aandacht om met deze patiënten om te gaan. Dit hoofdstuk bespreekt voor elke categorie de belangrijkste aandachtspunten en effectieve benaderingen om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren voor deze specifieke groepen patiënten.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
13. De speciale patiënt
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘De speciale patiënt’ richt zich op het begeleiden van speciale patiënten op het operatiekamercomplex. Dit hoofdstuk behandelt de specifieke benadering die nodig is voor verschillende groepen, waaronder kinderen en jonge adolescenten, gedetineerden en patiënten uit de LHBTI-gemeenschap. Elk van deze groepen heeft unieke behoeften die om een aangepaste aanpak vragen om een veilige en respectvolle omgeving te waarborgen. Per groep worden tips gegeven om deze doelen te bereiken en om ervoor te zorgen dat de zorg optimaal is afgestemd op hun specifieke omstandigheden.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
14. Diversiteit
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Diversiteit’ behandelt het omgaan met diversiteit in de hedendaagse Nederlandse samenleving, waar mensen uit verschillende culturen en met diverse geloofsovertuigingen samenkomen. Als zorgverlener op een operatiekamercomplex kom je in aanraking met deze diversiteit, wat zowel uitdagend als verrijkend kan zijn. Dit hoofdstuk bespreekt hoe je effectief kunt omgaan met collega’s en patiënten uit verschillende culturen en met uiteenlopende geloofsovertuigingen, zoals het christendom, de islam, het jodendom, Jehova’s getuigen, het hindoeïsme en het boeddhisme. Door cultuursensitief te werken, kun je je begrip, empathie en culturele competentie vergroten. Het hoofdstuk biedt inzichten en strategieën om deze diversiteit te omarmen en toe te passen in het dagelijkse werk, waardoor een inclusieve en respectvolle omgeving wordt gecreëerd voor iedereen.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Teamdynamiek

Voorwerk
15. Vergaderen
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Vergaderen’ onderzoekt het belang van effectieve communicatie in een dynamische omgeving zoals een operatiekamercomplex. Vergaderingen, zowel online als offline, zijn cruciaal voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers om belangrijke kwesties te bespreken, beleid te formuleren en informatie uit te wisselen. Dit hoofdstuk biedt strategieën om vergaderingen effectief te laten verlopen, van het voorbereiden van een vergadering tot het succesvol afsluiten ervan. Het richt zich op het maximaliseren van de waarde van de vergadertijd, zodat alle deelnemers optimaal kunnen bijdragen en de vergaderingen productief en doelgericht zijn.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
16. Besluitvorming, beslissen en onderhandelen
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Besluitvorming, beslissen en onderhandelen’ bespreekt zowel de kleine persoonlijke beslissingen die zorgverleners dagelijks nemen als de grotere teambeslissingen. Het proces van besluitvorming wordt belicht, inclusief verschillende methoden om een beslissing te nemen, zoals unanimiteit, consensus, meerderheidsbesluit en de autoritaire methode. Daarnaast gaat dit hoofdstuk in op het wegen van opties en het belang van onderhandelen om tot beslissingen te komen. Het hoofdstuk biedt inzicht in hoe effectieve besluitvorming en onderhandelingsvaardigheden bijdragen aan de kwaliteit en veiligheid van de zorg.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
17. Verandering, weerstand en conflicten
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Verandering, weerstand en conflicten’ behandelt de impact van veranderingen op het operatiekamercomplex, variërend van subtiele aanpassingen tot ingrijpende verschuivingen. Sommige veranderingen worden stilzwijgend doorgevoerd, terwijl andere aanzienlijke weerstand oproepen, wat kan leiden tot conflicten. Dit hoofdstuk onderzoekt het veranderproces en de verschillende vormen van weerstand, zowel direct als indirect. Daarnaast bespreekt het de soorten conflicten, zoals meningsverschillen en relatieconflicten, en draagt het strategieën aan voor conflictbeheersing. Er wordt aandacht besteed aan machtsverhoudingen en de Roos van Leary, die belangrijk zijn bij het kiezen van een passende conflictoplossingsstrategie.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
18. Grensoverschrijdend gedrag
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Grensoverschrijdend gedrag’ behandelt het complexe begrip van grensoverschrijdend gedrag, dat moeilijk te definiëren is. Het omvat handelingen waarmee een van de betrokken partijen niet vrijwillig instemt, wat zich kan manifesteren op fysiek, emotioneel, seksueel of financieel gebied. Dit gedrag kan ernstige gevolgen hebben voor het slachtoffer en komt zowel offline als online voor, met slachtoffers uit alle lagen van de samenleving. Vaak is er sprake van machtsmisbruik. Het hoofdstuk bespreekt verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag zoals beschreven in de Arbowet: pesten, agressie en geweld, discriminatie en seksuele intimidatie. Het biedt inzicht in de aard van deze gedragingen en de impact die ze hebben, evenals strategieën om ze te herkennen en aan te pakken.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Werkbegeleiding

Voorwerk
19. De werkbegeleider
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘De werkbegeleider’ behandelt het essentiële proces van werkbegeleiding, waarbij een ervaren collega directe begeleiding biedt aan een nieuwe collega, student of stagiaire op de werkvloer. Dit hoofdstuk verkent de diverse rollen van een werkbegeleider en de benodigde competenties om deze taak effectief uit te voeren. Het biedt inzicht in de kennis en vaardigheden die cruciaal zijn voor werkbegeleiders om nieuwe teamleden succesvol te ondersteunen en te begeleiden in hun professionele ontwikkeling.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
20. Methodisch begeleiden
Samenvatting
Het hoofdstuk ‘Methodisch begeleiden’ beschrijft de gestructureerde aanpak van methodische werkbegeleiding, waarbij drie fasen worden doorlopen: introductie, uitvoering en beoordeling. In de introductiefase ligt de nadruk op het inwerken van nieuwe collega’s en ze vertrouwd maken met de organisatie, inclusief startgesprekken en het opstellen van een persoonlijk ontwikkelingsplan en actieplan. Voor studenten verschuift de focus naar de uitvoeringsfase, waar zij vaardigheden en kennis in de praktijk toepassen en ontwikkelen. Deze fase omvat voortgangsgesprekken, tussenbeoordelingen en het werkbegeleidingsplan. De beoordelingsfase richt zich op zowel summatieve als formatieve beoordelingen, met beoordelingsgesprekken die bijdragen aan de deskundigheidsbevordering van de studenten. Het hoofdstuk biedt een gedetailleerde uitleg van de verschillende fasen van methodische werkbegeleiding. Het sluit af met informatie over het geven van klinische lessen en andere vormen van deskundigheidsbevordering voor gediplomeerde zorgprofessionals.
Marga Hop, Irene Muller-Schoof
Nawerk
Meer informatie
Titel
Sociale vaardigheden op de OK
Auteurs
Marga Hop
Irene Muller-Schoof
Copyright
2025
Uitgeverij
BSL Media & Learning
Elektronisch ISBN
978-90-368-3071-3
Print ISBN
978-90-368-3070-6
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-3071-3