Top

Gepubliceerd in:

2018 | OriginalPaper | Hoofdstuk

6. Risicosignalering en risicomanagement

Auteurs : Dr. H. I. J. Wildschut, Dr. P. M. Offerhaus, PhD, Prof. T. J. Roseboom, Dr. W. Otten

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Risicosignalering en -management zijn belangrijke aspecten van geboortezorg. De diverse definities van risico worden beschreven, evenals de communicatie over risico’s met de (aanstaande) ouders en de knelpunten hierin.

vorige hoofdstuk Kwaliteit van zorg

volgende hoofdstuk Geboortezorgprofessionals – competenties, bevoegdheden en taken

Uit onderzoek onder ogenschijnlijk gezonde vrouwen die standaard preconceptiezorg kregen aangeboden, bleek dat 98 % van hen één of meer risicofactoren voor een negatieve zwangerschapsuitkomst had terwijl zij zich daar niet bewust van waren (Pal-de Bruin et al. 2008).

Negatieve gebeurtenissen hebben betrekking op welomschreven ongunstige uitkomstmaten zoals sterfte en ernstige morbiditeit van de (aanstaande) moeder en/of haar (ongeboren) kind.

Positief voorspellende waarde is een medisch-epidemiologisch begrip dat voor diagnostische testen vaak wordt gehanteerd. Het geeft aan hoeveel van de positief geteste patiënten ook werkelijk de ziekte hebben.

Negatief voorspellende waarde is een medisch-epidemiologisch begrip dat voor diagnostische testen wordt gehanteerd. Het geeft aan bij hoeveel van de negatief geteste patiënten de ziekte werkelijk afwezig is.

De website ‘www.strakszwangerworden.nl’ is in opdracht van het ministerie van VWS door het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM ontwikkeld en valt onder het beheer van het CPZ.

Het NHG-advies luidt: vraag tweedelijns preconceptioneel advies bij erfelijke aandoeningen, hartafwijking, diabetes mellitus, doorgemaakte trombose als stollingsonderzoek nog ontbreekt, epilepsie en complexe psychiatrische problematiek. Verwijs voor advies naar de gynaecoloog bij vroeggeboorte, groeivertraging, pre-eclampsie of HELLP in de obstetrische voorgeschiedenis. Bespreek bij twee of meer miskramen de mogelijkheid van karyotypering van beide (aanstaande) ouders. Bron: NHG-standaard Preconceptiezorg, www.nhg.org.

Aalhuizen I. Eindrapportage project ‘Gelijke kansen voor optimale zwangerschap’. Utrecht: Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV); 2011. Bron: https://www.knov.nl/fms/file/knov.nl/knov_downloads/995/file/Evaluatie%20Project%20gelijke%20kansen%20%20opgemaakt%20Ingrid%20doc.pdf.

Akker T van den, Roosmalen J van. Maternal mortality and severe morbidity in a migration perspective. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2016;32:26–38. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2015.08.016.CrossRef

Backett EM, Davies AM, Petros-Barvazian A. The risk approach in health care. With special reference to maternal and child health, including family planning. Geneva: World Health Organization; 1984. Public Health Papers 76.

Barker DJ. The origins of the developmental origins theory. J Intern Med. 2007;261(5):412–7.CrossRef

Barker DJP, Osmond C. Infant mortality, childhood nutrition and ischaemic heart disease in England and Wales. Lancet 1986;i:1077–81.CrossRef

Barker DJP, Winter PD, Osmond C, Margetts B, Simmonds SJ. Weight in infancy and death from ischaemic heart disease. Lancet 1989;ii:577–80.CrossRef

Bluman LG, Rimer BK, Berry DA, Borstelmann N, Iglehart JD, Regan K, Schildkraut J, Winer EP. Attitudes, knowledge, and risk perceptions of women with breast and/or ovarian cancer considering testing for BRCA1 and BRCA2. J Clin Oncol. 1999;17(3):1040–6.CrossRef

Bolten N, Jonge A de, Zwagerman E, Zwagerman P, Klomp T, Zwart JJ, Geerts CC. Effect of planned place of birth on obstetric interventions and maternal outcomes among low-risk women: a cohort study in the Netherlands. BMC Pregnancy Childbirth. 2016 Oct 28;16(1):329. PubMed PMID: 27793112; PubMed Central PMCID:PMC5084314.

Bonsel GJ, Birnie E, Denktaş S, Poeran J, Steegers EAP. Lijnen in de perinatale sterfte. Signalementstudie zwangerschap en geboorte 2010. Rotterdam: Erasmus MC; 2010.

Brand T, Ruiz van Haperen VWT, Vliet-Lachotzki EH van, Steegers EAP. Effecten van arbeidsomstandigheden op de zwangerschap verdienen aandacht binnen de preconceptiezorg. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A363.

Dean SV, Lassi ZS, Imam AM, Bhutta ZA. Preconception care: nutritional risks and interventions. Reprod Health. 2014 Sep 26;11(Suppl 3):S3. https://doi.org/10.1186/1742-4755-11-S3-S3. Epub 2014 Sep 26.CrossRef

Delcore L, Lacoursiere DY. Preconception care of the obese woman. Clin Obstet Gynecol. 2016;59(1):129–39. https://doi.org/10.1097/GRF.000000000000018.CrossRefPubMed

De-Regil LM, Peña-Rosas JP, Fernández-Gaxiola AC, Rayco-Solon P. Effects and safety of periconceptional oral folate supplementation for preventing birth defects. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Dec 14;(12):CD007950. https://doi.org/10.1002/14651858.

Dillen J van, Mesman JA, Zwart JJ, Bloemenkamp KW, Roosmalen J van. Audit ernstige maternale morbiditeit in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155:A2541.

Eriksson JG. Developmental origins of health and disease – from a small body size at birth to epigenetics. Ann Med. 2016;48(6):456–67.CrossRef

Essed GGM. Optimale verloskundige zorg. Een WHO-rapport. Nederlands Tijdsch Geneeskd. 1977. Bron: https://www.ntvg.nl/artikelen/optimale-verloskundige-zorg-wereldwijd-een-who-rapport/volledig.

Federatie Medische Specialisten. Visiedocument Medisch Specialist 2025. Ambitie, vertrouwen, samenwerken. Utrecht: FMF; 2017. Bron: https://www.demedischspecialist.nl/sites/default/files/Visiedocument%20Medisch%20Specialist%202025-DEF.pdf.

Fischhoff B. Risk perception and communication unplugged: twenty years of process. Risk Anal. 1995;15(2):137–45.CrossRef

Gezondheidsraad. Preconceptiezorg: voor een goed begin. Den Haag: Gezondheidsraad; 2007. Publicatienr. 2007/19. Bron: https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/200719_0.pdf.

Godfrey K, Robinson S, Barker DJ, Osmond C, Cox V. Maternal nutrition in early and late pregnancy in relation to placental and fetal growth. BMJ 1996;312:410–4.CrossRef

Graaf JP de, Merkus HMWM, Bonsel GJ, Steegers EAP. Nederlandse geboortezorg in historisch perspectief. Wonderbaby en zorgenkind. Rotterdam: Erasmus MC; 2017.

Graaf JP de, Schutte JM, Poeran JJ, Roosmalen J van, Bonsel GJ, Steegers EA. Regional differences in Dutch maternal mortality. BJOG 2012;119(5):582–8. https://doi.org/10.1111/j.1471-0528.2012.03283.x.CrossRef

Greene MF. Vaginal birth after cesarean revisited. N Engl J Med. 2004 Dec 16;351(25):2647–9.CrossRef

Gunning-Schepers LJ. Grondslagen van preventie. In: Maas PJ van der, Mackenbach JP, redactie. Volksgezondheid en gezondheidszorg. Utrecht: Wetenschappelijke uitgeverij Bunge; 1995. pag. 139–87.

Gunning-Schepers LJ. Dwalingen in de methodologie. V. De preventieparadox: weinigen met hoog risico versus velen met matig risico. Ned Tijdsch Geneeskd. 1998;142:1870–3.

Haines HM, Rubertsson C, Pallant JF, Hildingsson I. The influence of women’s fear, attitudes and beliefs of childbirth on mode and experience of birth. BMC Pregnancy Childbirth 2012 Jun 24;12:55.CrossRef

Hall KH. Reviewing intuitive decision-making and uncertainty: the implications for medical education. Med Educ. 2002;36(3):216–24.CrossRef

Hall WA, Stoll K, Hutton EK, Brown H. A prospective study of effects of psychological factors and sleep on obstetric interventions, mode of birth, and neonatal outcomes among low-risk British Columbian women. BMC Pregnancy Childbirth. 2012 Aug 3;12:78. PubMed PMID: 22862846; PubMed Central PMCID:PMC3449197.

Healy S, Humphreys E, Kennedy C. Midwives’ and obstetricians’ perceptions of risk and its impact on clinical practice and decision-making in labour: an integrative review. Women Birth. 2016;29(2):107–16. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2015.08.010.CrossRefPubMed

Hirshberg A, Srinivas SK. Epidemiology of maternal morbidity and mortality. Semin Perinatol. 2017 Aug 17. pii: S0146-0005(17)30079-4. https://doi.org/10.1053/j.semperi.2017.07.007.CrossRef

Huber M, Knottnerus JA, Green L, Horst H van der, Jadad AR, Kromhout D, Leonard B, Lorig K, Loureiro MI, Meer JW van der, Schnabel P, Smith R, Weel C van, Smid H. How should we define health? BMJ 2011 Jul 26;343:d4163. https://doi.org/10.1136/bmj.d4163.CrossRef

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Verloskundige samenwerkingsverbanden: acute zorg veiliger, preventie is blijven liggen. Utrecht: IGJ; 2014. Bron: http://igz.nl/Images/2014-06%20Verloskundige%20samenwerkingsverbanden_tcm294-351518.pdf.

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Thematisch toezicht geboortezorg: afsluitend onderzoek naar de invoering van de normen van ‘Een goed begin’. De stand van zaken in de Verloskundige Samenwerkingsverbanden (VSV’s) in Nederland op 1 november 2015. Utrecht: IGJ; 2016. Bron: https://www.igz.nl/zoeken/document.aspx?doc=Thematisch+toezicht+geboortezorg%3A+Afsluitend+onderzoek+naar+de+invoering+van+de+normen+van+%E2%80%98Een+goed+begin%E2%80%99&docid=9729.

Ioannides AS. Preconception and prenatal genetic counselling. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2017;42:2–10. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2017.04.003. Epub 2017.CrossRefPubMed

Jonge A de, Mesman JA, Manniën J, Zwart JJ, Dillen J van, Roosmalen J van. Severe adverse maternal outcomes among low risk women with planned home versus hospital births in the Netherlands: nationwide cohort study. BMJ 2013 Jun 13;346:f3263. https://doi.org/10.1136/bmj.f3263.CrossRef

Kahneman D. Ons feilbare denken. Thinking, fast and slow. Business Contact; 2011.

Kassebaum NJ, Bertozzi-Villa A, Coggeshall MS, Shackelford KA, Steiner C, Heuton KR et al. Global, regional, and national levels and causes of maternal mortality during 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet 2014 Sep 13;384(9947):980–1004. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(14)60696-6.CrossRef

Kloosterman GJ. De verloskundige organisatie. In: Kloosterman GJ, et al., redactie. De voortplanting van de mens. Leerboek voor obstetrie en gynaecologie. Bussum: Uitgeversmaatschappij Centen; 1973. pag. 736–9.

Landon MB, Hauth JC, Leveno KJ, Spong CY, Leindecker S, Varner MW, Moawad AH, Caritis SN, Harper M, Wapner RJ, Sorokin Y, Miodovnik M, Carpenter M, Peaceman AM, O’Sullivan MJ, Sibai B, Langer O, Thorp JM, Ramin SM, Mercer BM, Gabbe SG; National Institute of Child Health and Human Development Maternal-Fetal Medicine Units Network. Maternal and perinatal outcomes associated with a trial of labor after prior cesarean delivery. N Engl J Med. 2004 Dec 16;351(25):2581–9.CrossRef

Lee S, Ayers S, Holden D. A metasynthesis of risk perception in women with high risk pregnancies. Midwifery 2014;30(4):403–11. https://doi.org/10.1016/j.midw.2013.04.010.CrossRefPubMed

Lee S, Ayers S, Holden D. Risk perception and choice of place of birth in women with high risk pregnancies: a qualitative study. Midwifery 2016;38:49–54. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.03.008.CrossRefPubMed

Leschot NJ. ‘Multifactoriële aandoeningen in het genomics-tijdperk’; kanttekeningen bij een recent rapport van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006 Oct 28;150(43):2350–2.

Lewis AJ, Austin E, Knapp R, Vaiano T, Galbally M. Perinatal maternal mental health, fetal programming and child development. Healthcare (Basel). 2015 Nov 26;3(4):1212–27. https://doi.org/10.3390/healthcare3041212.CrossRef

Lipkus IM. Numeric, verbal, and visual formats of conveying health risks: suggested best practices and future recommendations. Med Decis Mak. 2007;27(5):696–713.CrossRef

Lumey LH, Stein AD, Susser E. Prenatal famine and adult health. Annu Rev Public Health. 2011;32:237–62. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-031210-101230.CrossRefPubMed

Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Standpunten 2015 – beoordeling modelovereenkomsten en reglementen. NZa 2015 Bron: https://www.nza.nl/regelgeving/bijlagen/Standpunten_2015_beoordeling_modelovereenkomsten_en_reglementen.

NICE clinical guideline 138. Recommendation 1.5.24. Patient experience in adult NHS services: improving the experience of care for people using NHS services. 2012. https://www.nice.org.uk/guidance/cg138/chapter/1-Guidance#enabling-patients-to-actively-participate-in-their-care.

Pal-de Bruin KM van der, Cessie S le, Elsinga J, Jong-Potjer LC de, Haeringen A van, Neven AK, Verloove-Vanhorick SP, Assendelft P. Pre-conception counselling in primary care: prevalence of risk factors among couples contemplating pregnancy. Paediatr Perinat Epidemiol. 2008;22(3):280–7. https://doi.org/10.1111/j.1365-3016.2008.00930.x.CrossRef

Peters E. Beyond comprehension: the role of numeracy in judgments and decisions. Curr Dir Psychol Sci. 2012;21:31–5.CrossRef

Peters IA, Schölmerich VLN, Veen DW van, Steegers EAP, Denktaş S. Reproductive health peer education for multicultural target groups. J Multicult Educ. 2014; 8(3):162–78.CrossRef

Poeran J, Maas AF, Birnie E, Denktas S, Steegers EA, Bonsel GJ. Social deprivation and adverse perinatal outcomes among Western and non-Western pregnant women in a Dutch urban population. Soc Sci Med. 2013;83:42–9.CrossRef

Poeran J, Steegers EA, Bonsel GJ. De aanpak van perinatale sterfte in Nederland: uitkomst van een systematisch expert onderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;155(31):A4499. Dutch. PubMed PMID: 22853761.

Posthumus AG, Birnie E, Veen MJ van, Steegers EA, Bonsel GJ. An antenatal prediction model for adverse birth outcomes in an urban population: the contribution of medical and non-medical risks. Midwifery 2016;38:78–86. https://doi.org/10.1016/j.midw.2015.11.006.CrossRef

Pozzo ML, Brusati V, Cetin I. Clinical relationship and psychological experience of hospitalization in “high-risk” pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2010;149(2):136–42. https://doi.org/10.1016/j.ejogrb.2009.12.009.CrossRefPubMed

Pronk E. Gegokt en verloren. Medisch Contact 2014. Bron: https://www.medischcontact.nl/opinie/hoofdredactioneel/hoofdredactioneel/gegokt-en-verloren.htm.

Rose G. Sick individuals and sick populations. Int J Epidemiol. 1985;14(1):32–8.CrossRef

Roseboom TJ. De eerste 1.000 dagen. Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief. Utrecht; De Tijdstroom; 2018.

Seely EW, Solomon CG. Improving the prediction of preeclampsia. N Engl J Med. 2016 Jan 7;374(1):83–4.CrossRef

Sigling HO, Duin FL van, Thomassen JFM. Bevalling, een natuurlijk gebeuren? I: Een theoretische beschouwing over de rol van de verloskundige. Medisch Contact 1979;44:1411–4.

Steegers EA. Embryonale gezondheid en preconceptiezorg. Belang voor huidige en toekomstige generaties. Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A7373.PubMed

Steegers EA, Barker ME, Steegers-Theunissen RP, Williams MA. Societal valorisation of new knowledge to improve perinatal health: Time to Act. Paediatr Perinat Epidemiol. 2016;30(2):201–4. https://doi.org/10.1111/ppe.12275.CrossRefPubMedPubMedCentral

Steegers-Theunissen RP, Steegers EA. Embryonic health: new insights, mHealth and personalised patient care. Reprod Fertil Dev. 2015;27(4):712–5. https://doi.org/10.1071/RD14386.CrossRefPubMed

Stoll K, Edmonds JK, Hall WA. Fear of childbirth and preference for Cesarean delivery among young American women before childbirth: a survey study. Birth 2015;42(3):270–6. https://doi.org/10.1111/birt.12178.CrossRefPubMed

Struijs A, Jongsma K. Gezamenlijke besluitvorming door zorgverlener en patiënt – normatieve achtergrond. Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ). 2013. Bron: https://www.ceg.nl/uploads/publicaties/temp_file_Achtergrondstudie_Gezamenlijke_besluitvorming_zorgverlener_patient1.pdf.

Temel S, Voorst SF van, Jong-Potjer LC de, Waelput AJ, Cornel MC, Weerd SR de, Denktaş S, Steegers EA. The Dutch national summit on preconception care: a summary of definitions, evidence and recommendations. J Community Genet. 2015;6(1):107–15.CrossRef

Tijmstra TJ, Bajema C. ‘Je zult die ene maar zijn’; risicobeleving en keuzegedrag rond medische technologie. Ned Tijdschr Geneeskd. 1990;134:1884–5.PubMed

Tijssen JGP, Assendelft WJJ. In: Offringa M, Assendelft WJJ, Scholten RJPM, redactie. Inleiding in evidence-based medicine. Klinisch handelen gebaseerd op bewijsmateriaal. 2de, herziene druk. Houten/Antwerpen: Bohn Stafleu Van Loghum; 2003. pag. 184–90.

Timmermans DR. Informatie is meer dan alleen het getal. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160(0):D825.PubMed

Timmermans DR, Ockhuysen-Vermey CF, Henneman L. Presenting health risk information in different formats: the effect on participants’ cognitive and emotional evaluation and decisions. Patient Educ Couns. 2008;73(3):443–7. https://doi.org/10.1016/j.pec.2008.07.013.CrossRefPubMed

Vandenbroucke JP, Hofman A, redactie. Grondslagen der epidemiologie. 4de druk. Houten: Wetenschappelijke uitgeverij Bunge; 1993.

Veen MJ van, Birnie E, Poeran J, Torij HW, Steegers EA, Bonsel GJ. Feasibility and reliability of a newly developed antenatal risk score card in routine care. Midwifery 2015;31(1):147–54.CrossRef

Veenendaal MV, Costello PM, Lillycrop KA, Rooij SR de, Post JA van der, Bossuyt PM, Hanson MA, Painter RC, Roseboom TJ. Prenatal famine exposure, health in later life and promoter methylation of four candidate genes. J Dev Orig Health Dis. 2012;3(6):450–7. https://doi.org/10.1017/S2040174412000396.CrossRef

Veldhuizen-Eshuis H van, Wieringa J. Advies stroomlijnen van informatie over preconceptiezorg. Rapport 225101001/2009. Bilthoven: RIVM; 2012. Bron: http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=b68bf968-024e-4204-86bc-089f825eb788&type=org&disposition=inline.

Verloskundig Vademecum. Eindrapport van de Commissie Verloskunde van het College voor zorgverzekeringenverloskundig. Diemen: College voor Zorgverzekeringen; 2003. Bron: https://www.knov.nl/serve/file/knov.nl/knov_downloads/769/file/Verloskundig%20Vademecum%202003.pdf.

Visschers VH, Meertens RM, Passchier WW, Vries NN de. Probability information in risk communication: a review of the research literature. Risk Anal. 2009;29(2):267–87. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2008.01137.x.CrossRef

Visser J. Interview Machteld Huber: ‘het vermogen om zelf de regie te voeren.’ Medisch Contact 2014;6:246–8.

Vos AA, Voorst SF van, Steegers EA, Denktaş S. Analysis of policy towards improvement of perinatal mortality in the Netherlands (2004–2011). Soc Sci Med. 2016;157:156–64. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2016.01.032.CrossRef

Vries NK de. Risico’s en risicoperceptie. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2002;109:202–6.

Weerd S de, Steegers-Theunissen RP, Boo TM de, Thomas CM, Steegers EA. Maternal periconceptional biochemical and hematological parameters, vitamin profiles and pregnancy outcome. Eur J Clin Nutr. 2003;57(9):1128–34.CrossRef

Zorgstandaard Integrale Geboortezorg. Versie 1.1. 2016. Bron: https://www.zorginzicht.nl/bibliotheek/integrale-geboortezorg%20zorgstandaard/RegisterKwaliteitsstandaardenDocumenten/Zorgstandaard_Integrale_Geboortezorg_versie_1_1.pdf.

Zwart JJ, Jonkers MD, Richters A, Ӧry F, Bloemenkamp KW, Duvekot JJ, Roosmalen J van. Ethnic disparity in severe acute maternal morbidity: a nationwide cohort study in the Netherlands. Eur J Public Health. 2011;21(2):229–34. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckq046.CrossRef

Zwart JJ, Richters JM, Ӧry F, Vries JI de, Bloemenkamp KW, Roosmalen J van. Severe maternal morbidity during pregnancy, delivery and puerperium in the Netherlands: a nationwide population-based study of 371,000 pregnancies. BJOG 2008;115(7):842–50. https://doi.org/10.1111/j.1471-0528.2008.01713.x.CrossRef

Zwart JJ, Richters JM, Öry F, Vries JI de, Bloemenkamp KW, Roosmalen J van. Ernstige maternale morbiditeit tijdens zwangerschap, bevalling en kraambed in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009 Apr 11;153(15):691–7.

Titel: Risicosignalering en risicomanagement
Auteurs: Dr. H. I. J. Wildschut
Dr. P. M. Offerhaus, PhD
Prof. T. J. Roseboom
Dr. W. Otten
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Integrale geboortezorg
Print ISBN: 978-90-368-2201-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2202-2

Copyright: 2018
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2202-2_6

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen