Top

2023 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Reumatische gewrichtsaandoeningen

In de praktijk van fysiotherapeuten, orthopeden en reumatologen

Redacteur: Koos van Nugteren

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Gewrichtspijn kan allerlei oorzaken hebben. In veel gevallen is er sprake van een orthopedische probleem. Soms echter ontstaat er spontaan gewrichtspijn en blijkt pas na vele onderzoeken en behandelingen dat de patiënt een reumatische aandoening heeft. Dit kan voor de orthopedisch georiënteerde (para)medicus verraderlijke valkuilen opleveren en niet zelden wordt de juiste diagnose pas laat ontdekt. Het is dan ook van belang als (para)medicus om enige kennis te hebben van reumatische aandoeningen zodat bij verdenking hiervan de patiënt snel doorgestuurd kan worden naar de reumatoloog. In deze uitgave van ‘Orthopedische Casuïstiek’ worden relatief veelvoorkomende gewrichtsaandoeningen behandeld met een reumatische oorzaak.

Aan bod komen onder andere: jeugdreuma, reumatoïde artritis, axiale en perifere spondyloartritis, bacteriële artritis, ziekte van Lyme, spondylodiscitis, polymyalgia reumatica, jicht, chondrocalcinose, primaire artrose, en spondylitis ankylopoetica.

Zoals gebruikelijk in de boekenreeks van Orthopedische Casuïstiek wordt ieder onderwerp besproken aan de hand van patiëntencasuïstiek uit de dagelijkse praktijk. De tekst is rijk geïllustreerd met educatieve tekeningen en foto’s.

Het boek is in het bijzonder bestemd voor fysiotherapeuten, kinesitherapeuten, artsen en orthopeden.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding

Samenvatting

De inleiding van het boek maakt duidelijk wanneer men spreekt van een reumatische aandoening en waarom gewrichten hierin een belangrijke rol spelen. Verder wordt veel aandacht besteed aan de anatomie en fysiologie van een gewricht. Aangezien bij veel reumatische aandoeningen auto-immuunprocessen een rol spelen, wordt tevens uitleg gegeven over het aangeboren en verworven immuunsysteem, en wat er kan gebeuren als dit niet goed functioneert. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de meest voorkomende oorzaken van reumatische gewrichtsaandoeningen. Het hoofdstuk eindigt met een overzicht van de in dit casuïstiekboek meest toegepaste vormen van laboratoriumonderzoek bij patiënten met gewrichtspijn.

Koos van Nugteren

2. Septische artritis

Samenvatting

Een 42-jarige man krijgt spontaan een dikke en pijnlijke rechterknie. Hierdoor loopt hij moeilijk. Verder voelt hij zich enigszins ziek. Na klinisch onderzoek ontstaat een verdenking van een bacteriële ontsteking ofwel septische artritis. De diagnose wordt bevestigd. Het hoofdstuk beschrijft het verhaal, het klinisch onderzoek en het laboratoriumonderzoek. In de bespreking van de casus wordt dieper ingegaan op de oorzaken, het belang van een snelle diagnose, de behandeling en de differentiaaldiagnostiek van een septische artritis.

Dieneke Haverkort

3. De ziekte van Lyme

Samenvatting

Een 48-jarige man krijgt na het hardlopen een gezwollen linkerknie. Dit doet vermoeden dat sprake is van een overbelasting of klein letsel van de knie. Verder onderzoek bij de orthopeed biedt echter weinig aanknopingspunten. Uiteindelijk blijkt dat niet het hardlopen maar een bacterie de oorzaak is: de Borrelia-bacterie. Er is sprake van een lymeartritis. De casus toont hoe moeilijk het kan zijn de aandoening met zekerheid aan te tonen en hoe men als onderzoeker misleid kan worden door als eerste aan een letsel te denken. De bespreking gaan dieper in op de symptomen, oorzaken, behandeling en preventie van de ziekte van Lyme.

Koos van Nugteren

4. Jeugdreuma (Juveniele Idiopathische Artritis: JIA)

Samenvatting

Een 3-jarig meisje krijgt spontaan een dikke knie. Zij is verder niet ziek, maar loopt enigszins mank. Ook is er een lichte zwelling waarneembaar rond de achillespees. Klinisch onderzoek bij de reumatoloog maakt duidelijk dat hier sprake is van een juveniele idiopathische artritis (JIA) ofwel jeugdreuma. De bespreking beschrijft vijf subtypen van JIA en de verschillen in klinisch beeld. Daarbij wordt het belang van laboratoriumonderzoek duidelijk, zoals het al of niet aanwezig zijn van een reumafactor, antinucleaire antistoffen (ANA) en de erfelijke factor HLA-B27. Ten slotte worden de therapeutische mogelijkheden en de prognose van de verschillende subvormen van JIA besproken.

Dieneke Haverkort

5. Reumatoïde artritis

Samenvatting

Een 42-jarige vrouw krijgt last van pijn en zwellingen in verschillende handgewrichten. Klinisch onderzoek bij de reumatoloog en aanvullend laboratoriumonderzoek tonen wat de oorzaak is: reumatoïde artritis. De bespreking gaat dieper in op de oorzaak, criteria om tot de juiste diagnose te komen, de betrouwbaarheid van reumatests, complicaties die bij deze aandoening kunnen optreden, de differentiaaldiagnostiek en de behandeling, zowel medicamenteus als oefentherapeutisch.

Dieneke Haverkort, Koos van Nugteren

6. Ernstige aantasting van de metacarpofalangeale gewrichten van digitus II t/m V door reumatoïde artritis

Samenvatting

Reumatoïde artritis tast vaak in eerste instantie de MCP-gewrichten van digiti II en III aan. Gelukkig is ernstige aantasting van de hand zeldzaam geworden door gebruik van goede medicatie in een vroeg stadium van de aandoening. Oudere patiënten en patiënten die om een of andere reden geen goede medicatie mogen, kunnen of willen gebruiken, vertonen echter soms nog ernstig vervormde reumahanden waarbij de vingers naar ulnair zijn vergroeid. Dat geldt ook voor patiënten bij wie de medicatie niet het beoogde effect heeft. Deze casus toont goede resultaten van vervanging van aangetaste gewrichten door kunstgewrichten en reconstructie van de gelaedeerde weke delen.

Frederik Verstreken

7. Atlanto-axiale Anterieure Subluxatie (AAS) bij een vrouw met reumatoïde artritis

Samenvatting

Oudere mensen die sinds hun jeugd lijden aan reumatische artritis hebben in het beginstadium van de aandoening niet de medicatie gehad die tegenwoordig wordt voorgeschreven. Het gevolg is dat er bij hen veel gewrichten kunnen zijn aangetast. Een van de complicaties van een lang bestaande reumatoïde artritis is gewrichtsinstabiliteit. Deze casus beschrijft een vrouw met een atlanto-axiale instabiliteit die zo ernstig is dat operatief moet worden ingegrepen om ruggenmergcompressie te voorkomen. Het hoofdstuk beschrijft het verhaal van de patiënt, de bevindingen van het onderzoek, de beeldvorming en de behandeling. Daarbij wordt duidelijk uitgelegd wanneer het nodig is een operatie toe te passen bij deze potentieel invaliderende aandoening.

Geert Mahieu

8. Spondyloartritis

Samenvatting

Een 65-jarige man krijgt in korte tijd een hydrops in de knie, hevige pijn in de heup en linkszijdige lage-rugpijn. Daarbij heeft hij last van oogontstekingen en is zijn familie bekend met andere vormen van spontane ontstekingen. Dit wijst op een reumatische oorzaak. In dit geval moet men daarbij denken aan de spondyloartritis. Spondyloartritis is een vrij veel voorkomende aandoening die vaak niet wordt herkend door (para)medici. Dit komt omdat er veel verschijningsvormen van bestaan die niet direct op eenzelfde probleem lijken te wijzen. Dit hoofdstuk beschrijft de oorzaken van de spondyloartritis, de manier waarop de aandoening wordt gediagnosticeerd en hoe deze kan worden behandeld.

Koos van Nugteren

9. Spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew) bij een tiener

Samenvatting

Door een val op het voetbalveld ontstaat hevige pijn in de linkerheup bij een 9-jarige jongen. Deze pijn verdwijnt, maar in de daaropvolgende jaren ontstaat in toenemende mate pijn in dezelfde heup. Röntgenfoto’s tonen tekenen van heupartrose. Men vermoedt dat de val schade in het heupgewricht heeft veroorzaakt, maar uiteindelijk blijkt dat hij lijdt aan spondylitis ankylopoetica ofwel de ziekte van Bechterew. Dit is een spondyloartritis met afwijkingen op de röntgenfoto en bewegingsbeperkingen van (onder andere) de wervelkolom. Het hoofdstuk beschrijft de casus, beeldvorming, klinisch onderzoek, de behandeling en de follow-up.

Koos van Nugteren, Bram de Lange

10. Bacteriële spondylodiscitis

Samenvatting

Een 64-jarige man krijgt in de loop van enkele weken lage-rugpijn. Daarbij is sprake van een gevoel van malaise. Hij ligt het liefst in bed. Fysiotherapeutische begeleiding om de man te activeren helpt niet. Uiteindelijk blijkt sprake te zijn van een bacteriële spondylodiscitis, een verraderlijke en gevaarlijke aandoening die moeilijk direct te herkennen is. Het hoofdstuk beschrijft de casus, inclusief bevindingen bij onderzoek, en de behandeling. De bespreking gaat vervolgens dieper in op de bacteriële spondylodiscitis.

Koos van Nugteren

11. Andersson-letsel bij een patiënt met spondylitis ankylosans (ziekte van Bechterew)

Samenvatting

Een patiënt die al geruime tijd lijdt aan spondylitis ankylosans (ziekte van Bechterew) bezoekt de afdeling orthopedie met zeer hevige pijn in het thoracale deel van de rug. Een röntgenfoto toont het beeld van een spondylodiscitis, een potentieel gevaarlijke aandoening omdat deze meestal wordt veroorzaakt door een bacterie. Uiteindelijk blijkt dat sprake is van een niet-bacterieel probleem, namelijk een intervertebrale fractuur, ook wel ‘Andersson-letsel’ genoemd. De bespreking gaat dieper in op dit type letsel, dat vaak niet direct herkend wordt terwijl het toch vrij vaak voorkomt bij patiënten met spondylitis ankylosans.

Koen Hezemans, Jef Michielsen

12. Osteoporotische inzakkingsfractuur bij een polymyalgia rheumaticapatiënt die langdurig behandeld wordt met prednison

Samenvatting

Dit hoofdstuk beschrijft een patiënt met een polymyalgia reumatica (spierreuma) die, om deze auto-immuunaandoening te onderdrukken, al jaren corticosteroïden gebruikt. Het hoofdstuk beschrijft de casus en een aantal letsels die het gevolg zijn van langdurig corticosteroïdgebruik. Naast diverse peesrupturen is er speciale aandacht voor de spontane osteoporotische wervelinzakking. De bespreking gaat dieper in op de aandoening ‘polymyalgia rheumatica’ en op de nadelige effecten die corticosteroïden hebben op het bewegingsapparaat.

Koos van Nugteren

13. Jicht

Samenvatting

Een 67-jarige man bezoekt de afdeling orthopedie met spontaan ontstane pijn aan de grote teen. Klinisch onderzoek toont alle kenmerken van artritis van het metatarsofalangeale 1-gewricht (MTP-1). Dit is het kenmerkende klinische beeld van jicht. Het hoofdstuk beschrijft de casus, het klinisch onderzoek, de beeldvorming, de oorzaak en ten slotte de behandeling met medicatie en dieetadviezen.

Melanie Vandenberghe

14. CPP-artritis en chondrocalcinose

Samenvatting

Een 81-jarige man krijgt in korte tijd last van meerdere tekenen van artritis van de rechterpols: pijn, zwelling en roodheid. Een dergelijke spontane artritis kan vele oorzaken hebben. Röntgenfoto’s tonen een chondrocalcinose, een neerslag van calciumpyrofosfaat (CPP-)kristallen in het ulnaire deel van het polsgewricht. Bij deze man is sprake van een CPP-artritis. Dit werd vroeger ook wel pseudojicht genoemd. Het hoofdstuk beschrijft de casus, het klinisch onderzoek, beeldvormend onderzoek, laboratoriumonderzoek, de therapie en de prognose.

Dieneke Haverkort

15. Primaire artrose

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over een spontaan ontstane (primaire) artrose van het linkerheupgewricht. Opmerkelijk is dat de patiënt vrijwel alleen pijn in de linkerknie ervaart. In dat opzicht is de casus te beschouwen als een valkuil voor onderzoekers. Primaire artrose van heupen, handen, knieën en wervelkolom komt veel voor. De exacte oorzaak ervan is nog steeds niet bekend. Men beschouwt een dergelijke spontane artrose als een reumatische ziekte. Het hoofdstuk beschrijft uitgebreid de casus, symptomatologie, de talloze factoren die kunnen leiden tot artrose, en de behandeling.

Koos van Nugteren

Nawerk

Titel: Reumatische gewrichtsaandoeningen
Redacteur: Koos van Nugteren
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2888-8
Print ISBN: 978-90-368-2887-1
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2888-8