Skip to main content
Top

2017 | Boek | 3. editie

Radiologie

Techniek en onderzoek

Redacteuren: Jacques Hensen, Karen Jaarsveld-Bolman, Tom Dam, José Dol-Jansen, Sija Geers-van Gemeren

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Radiologie maakt deel uit van de serie Medische Beeldvorming en Radiotherapie. De uitgave van deze boeken is een initiatief van het project Samenwerkingsverband Leermiddelen, in samenwerking met de redacties en auteurs uit het werkveld.
Dit boek is een vervolg op en afgeleid van de boeken Techniek in de radiologie en Radiodiagnostisch onderzoek. Vanaf 2010 zijn deze twee boeken vervangen door drie delen, die sterk zijn uitgebreid en geactualiseerd:Computertomografie, Radiologie en Magnetic Resonance Imaging.
Radiologie bevat een beschrijving van de röntgentechniek en instelkunde, en daarnaast een overzicht van belangrijke ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en kwaliteitsaspecten van het beroepsveld van de MBB'er (Medisch Beeldvormings- en Bestralingsdeskundige). Deel 1 Techniek beschrijft het basisprincipe van de radiologie en de toepassing hiervan in de praktijk. Nieuwe technische begrippen komen uitgebreid aan bod. Deel 2 gaat in op de strenge eisen op het gebied van kwaliteit en veiligheid die zowel aan de röntgenapparatuur als aan de MBB'ers worden gesteld, waarbij ook de patiëntveiligheid aan bod komt. Deel 3 geeft een uitvoerige beschrijving van de instellingen voor het maken van standaardröntgenopnamen met alle benodigde gegevens, ondersteund door fotomateriaal en illustraties. Hierbij is een onderverdeling gemaakt per tractus. Verder is er speciale aandacht voor mammografie, traumatologie en röntgenonderzoek bij kinderen.
Behalve voor MBB'ers in opleiding is Radiologie ook bij uitstek geschikt voor MBB'ers werkzaam in de radiologie, nucleaire geneeskunde en radiotherapie. Het boek is ook een goede introductie voor radiologen, al dan niet in opleiding, en een betrouwbaar naslagwerk voor artsen in opleiding.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Deel 1 Techniek

Voorwerk
1 Historie
Samenvatting
Tegen het einde van de negentiende eeuw leek de natuurkunde ‘klaar’. Vrijwel alle natuurkundige verschijnselen waren te verklaren met behulp van de klassieke theorieën van Newton en Maxwell.
Frans Greven
2 De röntgenbuis
Samenvatting
In situaties waarin geen materie wordt gevormd of materie verdwijnt, geldt de wet van behoud van energie. Dat wil zeggen dat er geen energie verloren gaat of bij komt, maar dat de veranderingen zich afspelen in de zin van energieomzettingen. Chemische energie kan worden omgezet in mechanische energie (denk aan een verbrandingsmotor). De kinetische energie van elektronen die materie treffen, kan worden omgezet in andere energievormen, zoals remstraling en karakteristieke straling. Het overgrote deel van de kinetische energie van elektronen in een röntgenbuis wordt echter omgezet in warmte (99-99,5%).
Jacques Hensen
3 Generatoren
Samenvatting
Om een röntgenbuis te kunnen laten functioneren is een hoge spanning nodig. De normale netspanning in Nederland bedraagt 220 Veff (bij eenfasespanning) of 380 Veff (bij driefasespanning). De noodzakelijke hoogspanning voor een röntgenbuis moet worden opgewekt door een zogenoemde generator.
Jacques Hensen
4 Beeldvorming door middel van röntgenstraling
Samenvatting
Een röntgenopname is een geprojecteerd schaduwbeeld van een object. De kwaliteit en de diagnostische bruikbaarheid van een röntgenopname hangen voor een groot deel af van de belichting en de projectie van de opname. De helderheid, de helderheidsversc​hillen (=​ contrast) en de scherpte van de objectdetails in de afbeelding zijn van cruciaal belang voor de kwaliteit van een röntgenopname. De helderheid(sverschillen) worden grotendeels bepaald door de belichtingsgevens (kV en mAs), focus-detectorafstand en totale buisfilterwaarde.
Jacques Hensen, Bart Vandenberghe
5 De bucky
Samenvatting
De Duits-Amerikaanse radioloog Gustav Bucky beschreef aan het begin van de twintigste eeuw als eerste het strooistralenrooster. Dit vond nog geen directe toepassing maar hij vroeg er wel patent op aan. Later heeft de eveneens Amerikaanse radioloog Hollis Elmer Potter dit concept verder uitgewerkt en rond het jaar 1920 werd het ingevoerd in de radiologie. Gedurende een langere periode werd er gesproken van het ‘Bucky-Potter-grid’. In de loop van de tijd is deze term langzaam veranderd in ‘bucky’. Toen de belichtingsautomaat beschikbaar kwam, werd deze eraan toegevoegd.
Tessa Castelijn, Jaap Qualm
6 Beeldkwaliteit
Samenvatting
Beeldkwaliteit in de radiologie is de mate van het vermogen van een beeldvormende keten om absorptieverschillen in het doorstraalde object in detail zichtbaar te maken door middel van contrasten.
Tessa Castelijn
7 Digitale beeldvorming
Samenvatting
In het dagelijks leven komen we digitale beelden steeds vaker tegen. Televisie, mobiele telefoon en personal computer (pc) hebben tegenwoordig volledig digitale beeldschermen. Een dergelijk digitaal beeld is opgebouwd uit vele beeldpunten ofwel pixels (picture elements). Het totale aantal pixels per systeem vormt de zogenaamde beeldmatrix. Bij fotocamera’s en ook mobiele telefoons met camera is het aantal ‘megapixels’ een veelgebruikte reclame-uiting. Voor de medische beeldvorming zijn nog andere kwaliteitsaspecten van belang.
Jacques Hensen, Eric Plankeel

Deel 2 Kwaliteit en veiligheid

Voorwerk
8 Kwaliteit en veiligheid
Samenvatting
De ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg volgen elkaar in hoog tempo op. We hebben te maken met andere ziektebeelden door reizen en migratie, langere zorgtrajecten en meer chronisch zieken. Patiënten zijn tegenwoordig beter geïnformeerd en kritischer. Zorg wordt steeds meer rondom de patiënt georganiseerd, met als doel deze snel en doeltreffend te verlenen. Daartegenover staan een toenemende schaarste aan personeel en een toename van kosten.
Maikel Brands, Karen Jaarsveld-Bolman

Deel 3 Onderzoek

Voorwerk
9 Basisbegrippen
Samenvatting
De MBB’er maakt in zijn beroepsuitoefening gebruik van ioniserende straling, magnetische velden en ultrageluid. Het beroep kenmerkt zich door het medisch-technische karakter en de omgang met een zeer heterogene patiëntenpopulatie. De MBB’er speelt een centrale rol binnen de diagnostiek en behandeling van veel patiënten.
Tineke van Helvert
10.1 Skelet
Samenvatting
Ondanks de toename van mogelijke afbeeldingstechnieken die MRI (magnetic resonance imaging) en CT (computertomografie) bieden, worden nog steeds veel röntgenopnamen van het skelet aangevraagd. Het onderzoek is goedkoop, snel, weinig belastend voor de patiënt en heeft een grote diagnostische waarde.
Tineke van Helvert
10.2 Schedel en aangezicht
Samenvatting
Opnamen van schedel en aangezicht zijn tegenwoordig veelal vervangen door CT- en MRI-onderzoeken. Een aantal onderzoeken wordt nog wel gedaan in de ziekenhuizen. Voor de volledigheid zijn de opnamen in dit boek opgenomen.
Tineke van Helvert
10.3 Wervelkolom
Samenvatting
De wervelkolom (columna vertebralis) bestaat uit zeven cervicale wervels, twaalf thoracale wervels, vijf lumbale wervels, het sacrum en het os coccygis. De eerste cervicale wervel (atlas) articuleert met het os occipitale (atlanto-occipitale segment). Het os sacrum maakt deel uit van de benige bekkenring.
Thea Edelbroek
10.4 Schoudergordel en bovenste extremiteiten
Samenvatting
Met betrekking tot de schoudergordel en bovenste extremiteiten worden in deze paragraaf de volgende onderzoeken beschreven.
Irene de Koning-Woorts
10.5 Thoraxskelet
Samenvatting
Het benige deel van de thorax bestaat uit 12 thoracale wervels, 12 paren ribben (costae) en het sternum (zie figuur 10.5.1). Alle ribben hebben een verbinding met de thoracale wervelkolom. Van de 12 paren ribben zit het eerste paar bevestigd aan het manubrium sterni. De volgende 6 paren hebben aan de voorkant een kraakbenige verbinding met het sternum.
Thea Edelbroek
10.6 Bekkengordel en onderste extremiteiten
Samenvatting
Beenweefsel is levend weefsel. Om het bot stevig te houden, wordt constant nieuw beenweefsel aangemaakt (door osteoblasten) en oud beenweefsel afgebroken (resorptie door osteoclasten). In gezond beenweefsel bestaat een evenwicht tussen de aanmaak en afbraak van beenweefsel.
Reinalda Slade-Schaaphok
10.7 Osteosynthese en fixaturen
Samenvatting
Veel aanvragen voor skeletdiagnostiek bestaan uit controle na het plaatsen van osteosynthesematerialen (OSM, ook wel AO-materiaal genoemd) of prothesen.
Karen Jaarsveld-Bolman
11 Tractus respiratorius
Samenvatting
Radiodiagnostiek van de tractus respiratorius kan men onderverdelen in drie groepen onderzoeken waarbij, afhankelijk van de indicatie, gerichte opnamen worden gemaakt van de:
  • sinus paranasales (zie hoofdstuk 10, Röntgenonderzoeken van het skelet);
  • trachea;
  • thorax.
Reinalda Slade-Schaaphok
12 Spoedeisende hulp en traumatologie
Samenvatting
In Nederland wordt acute zorg geleverd door huisartsen, centrale posten ambulancevervoer (CPA) c.q. ambulancediensten, spoedeisendehulpdiensten (SEH’s) van ziekenhuizen en traumacentra met mobiele medische teams. De toestroom van acute patiënten wordt steeds groter en dat heeft niet alleen met zelfverwijzers te maken, maar ook met een toename van complexe zorg.
Karen Jaarsveld-Bolman, Michiel Sala, Hein Stallman
13 Contrastmiddelen
Samenvatting
De ontdekking van de röntgenstralen door Wilhelm Conrad Röntgen op 8 november 1895 bracht een nieuwe ontwikkeling in de medische wereld: de beeldvormende techniek. De technische ontwikkeling om die beeldvorming te verbeteren is nog steeds in volle gang. Echter, tot op de dag van vandaag is er sprake van beperkingen van deze techniek, bijvoorbeeld bij de beeldvorming van organen, spieren en bloedvaten.
Anton Brouwers
14 Artrografie
Samenvatting
Artrografie is het zichtbaar maken van het inwendige van gewrichten met behulp van röntgenstraling en contrastmiddelen. Over het algemeen zijn het de grote gewrichten die in aanmerking komen voor een afbeelding met contrastmiddel. Het aantal artrografieën is door de opkomst van de MRI en CT drastisch afgenomen. Tegenwoordig wordt een artrografie vaak alleen uitgevoerd om contrastmiddel te kunnen inbrengen ter voorbereiding op een MRI-onderzoek. CT-onderzoeken van de gewrichten vinden doorgaans plaats zonder gebruik van intra-articulair contrastmiddel.
Karen Jaarsveld-Bolman
15 Tractus digestivus
Samenvatting
Het aantal radiologische onderzoeken van de tractus digestivus is de laatste jaren, mede door de opkomst van de endoscopische onderzoeken, aanzienlijk gedaald. Bovendien vindt er binnen de radiologie een verschuiving plaats naar andere onderzoeksmethodieken zoals echografie, CT (computertomografie), MRI (magnetic resonance imaging), angiografie en nucleaire geneeskunde.
Linda Smit-van Deventer
16 Tractus urogenitalis
Samenvatting
In dit hoofdstuk komen de radiologische onderzoeken van de tractus urogenitalis aan bod. Tegenwoordig worden de röntgenopnamen bij deze onderzoeken steeds vaker aangevuld of vervangen door echografie of CT. Ook de nucleaire geneeskunde speelt hierbij een belangrijke rol.
Linda Smit-van Deventer
17 Tractus circulatorius
Samenvatting
In dit hoofdstuk worden de meest voorkomende onderzoekmethodieken van de tractus circulatorius, welke bestaat uit het hart en het bloedvatenstelsel behandeld. Tot de tractus circulatorius behoren ook het lymfevatenstelsel en het bloed. Laatstgenoemde worden in dit hoofdstuk buiten beschouwing gelaten omdat onderzoek hiervan veelal niet gebeurd met behulp van röntgenstraling maar bijvoorbeeld in het laboratorium.
Mathilde Hissink
18 Mammae
Samenvatting
Borstkanker is een veelvoorkomende ziekte, vooral in de westerse wereld. In 2010 zijn in Nederland 95.456 nieuwe kankergevallen geregistreerd, waaronder 13.257 vrouwen en 94 mannen met borstkanker. Bovendien hadden nog eens 1996 vrouwen en 9 mannen een niet-invasieve vorm van borstkanker. De totale sterfte aan kanker in 2010 bedroeg ruim 40.000, van wie 3213 vrouwen en 32 mannen aan borstkanker overleden. Voor vrouwen in de leeftijdscategorie van 30 tot 60 jaar is borstkanker een van de belangrijkste doodsoorzaken.
Jolanda Meijers
19 Radiologische onderzoeken bij kinderen
Samenvatting
Een radiologisch onderzoek verrichten bij kinderen is niet hetzelfde als het doen van een onderzoek bij een volwassene. Er zijn tal van verschillen: de kleine lichaamsomvang, het onvermogen om mee te werken en de vele functionele verschillen, zoals een snellere hartslag, een snellere ademhaling, grotere hoeveelheden gas in het maag-darmkanaal enzovoort. Daarom wordt een apart hoofdstuk gewijd aan radiologische onderzoeken bij kinderen.
Leontine Boudewijns-Schoonderbeek
Nawerk
Meer informatie
Titel
Radiologie
Redacteuren
Jacques Hensen
Karen Jaarsveld-Bolman
Tom Dam
José Dol-Jansen
Sija Geers-van Gemeren
Copyright
2017
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-1455-3
Print ISBN
978-90-368-1454-6
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1455-3