Top

Gepubliceerd in:

09-03-2017 | Artikel

Psychofarmaca en drugsgebruik in Vlaamse gevangenissen

Auteurs: Drs. Louis Favril, Prof. dr. Freya Vander Laenen

Gepubliceerd in: Verslaving | Uitgave 2/2017

Samenvatting

In dit onderzoek bevroegen we een representatieve steekproef van 1326 gedetineerden in Vlaanderen. Eén op drie rapporteert illegaal drugsgebruik tijdens de detentie (34,8 %) en het gebruik van voorgeschreven psychofarmaca (36,4 %). Een vierde van de respondenten meldt een lifetime-diagnose van een middelengerelateerde stoornis (25,3 %) en een voorgeschiedenis van behandeling in de verslavingszorg (26,1 %). De prevalentiecijfers verschillen niet significant wat betreft geslacht, behalve voor psychoactieve medicatie, die tot tweemaal zoveel wordt voorgeschreven bij vrouwelijke gedetineerden. Ondanks de hoge prevalentiecijfers moeten we vaststellen dat van een geïntegreerd (drugs)hulpverleningsaanbod in Vlaamse gevangenissen geen sprake is.

vorige artikel Autonomie

volgende artikel Richtlijn middelengebruik voor jeugdhulp en jeugdbescherming

Daaronder vallen zowel de huizen van bewaring (in Vlaanderen arresthuizen genoemd) als de strafhuizen voor definitief veroordeelden. Daar waar personen in voorhechtenis (beklaagden) in theorie verblijven in arresthuizen en veroordeelden in strafhuizen, is dit in de Belgische praktijk niet als dusdanig gedefinieerd; in vele penitentiaire inrichtingen in België huizen zowel beklaagden als veroordeelden. De term gevangenis verwijst vervolgens naar alle penitentiaire inrichtingen waar gedetineerden zijn opgesloten.

Internering is een strafrechterijke maatregel voor personen met een psychiatrische problematiek die strafbare feiten hebben gepleegd en ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard door een rechter. De Belgische interneringsmaatregel heeft een Nederlandse equivalent, namelijk de terbeschikkingstelling (tbs). In 2015 betrof 8,2 % van de totale gedetineerdenpopulatie in België gedetineerden met het statuut van internering (geïnterneerden; DG EPI 2016). Aangezien dit een erg specifieke populatie betreft (Vandevelde et al. 2011), hebben we geïnterneerden a priori uit het onderzoek geëxcludeerd.

Zoals gerapporteerd in het jaarverslag van 2015 maakten mannen 95 % van de totale gedetineerdenpopulatie uit in België. De verdeling wat betreft detentiestatus bedroeg 65 % veroordeelden en 35 % beklaagden (wanneer geïnterneerden niet in rekening worden genomen; zie noot 2). Cijfers van de Raad van Europa (Aebi et al. 2015) duiden op een gemiddelde leeftijd van 36,2 jaar in de Belgische gevangenissen.

De categorieën waren 1) cannabis, hasj, 2) heroïne, 3) andere opiaten (zoals morfine, fentanyl) zonder voorschrift, 4) cocaïne, crack, 5) amfetaminen, speed, 6) ecstasy (XTC), MDMA, designerdrugs, 7) LSD, acid, 8) slaap- en kalmeermiddelen (benzodiazepinen) zonder voorschrift, 9) methadon, Subutex (buprenorfine), Suboxone, zonder voorschrift; 10) steroïden, en 11) andere illegale drugs. Bij deze laatste categorie vroegen we de respondenten te verduidelijken welke middelen dit precies waren.

Deze aanmeldingspunten zorgden voor een screening van problematisch drugsgebruik bij gedetineerden en voor de doorverwijzing naar de (ambulante of residentiële) drugshulpverlening, zodra gedetineerden in vrijheid werden gesteld.

Aebi, M. F., Tiago, M. M., & Burkhardt, C. (2015). SPACE I – Council of Europe annual penal statistics: prison populations . Survey 2014. Straatsburg: Council of Europe.

Bergman, P., Ahlberg, G., Forsell, Y., & Lundberg, I. (2010). Non-participation in the second wave of the PART study on mental disorder and its effects on risk estimates. International Journal of Social Psychiatry, 56, 119–132.CrossRefPubMed

Binswanger, I. A., Merrill, J. O., Krueger, P. M., White, M. C., Booth, R. E., & Elmore, J. G. (2010). Gender differences in chronic medical, psychiatric, and substance-dependence disorders among jail inmates. American Journal of Public Health, 100, 476–482.CrossRefPubMedPubMedCentral

Boyd, A., Velde, S. van de, Pivette, M., Have, M. ten, Florescu, S., O’Neill, S., & Kovess-Masfety, V. (2015). Gender differences in psychotropic use across Europe: Results from a large cross-sectional, population-based study. European Psychiatry, 30, 778–788.

Boys, A., Farrell, M., Bebbington, P., Brugha, T., Coid, J., Jenkins, R., & Taylor, C. (2002). Drug use and initiation in prison: results from a national prison survey in England and Wales. Addiction, 97, 1551–1560.CrossRefPubMed

Brosens, D., Donder, L. de, & Polfliet, K. (2016). Inspraak en participatie van gedetineerden in de gevangenis van Gent. Panopticon, 37, 416–432.

Bulten, E., Nijman, H., & Staak, C. van der (2009). Psychiatric disorders and personality characteristics of prisoners at regular prison wards. International Journal of Law and Psychiatry, 32, 115–119.CrossRefPubMed

Carpentier, C., Royuela, L., Noor, A., & Hedrich, D. (2012). Ten years of monitoring illicit drug use in prison populations in Europe: Issues and challenges. Howard Journal of Criminal Justice and Behavior, 51, 37–66.CrossRef

Chang, Z., Lichtenstein, P., Larsson, H., & Fazel, S. (2015). Substance use disorders, psychiatric disorders, and mortality after release from prison: A nationwide longitudinal cohort study. Lancet Psychiatry, 2, 422–430.CrossRefPubMedPubMedCentral

Condon, L., Hek, G., & Harris, F. (2007). A review of prison health and its implications for primary care nursing in England and Wales: The research evidence. Journal of Clinical Nursing, 16, 1201–1209.CrossRefPubMed

Cope, N. (2003). ‘It’s no time or high time’: Young offenders’ experiences of time and drug use in prison. Howard Journal of Criminal Justice, 42, 158–175.CrossRef

Cuijpers, P., Sijbrandij, M., Koole, S. L., Andersson, G., Beekman, A. T., & Reynolds, C. F. (2013). Adding psychotherapy to antidepressant medication in depression and anxiety disorders: A meta-analysis. World Psychiatry, 13, 56–67.CrossRef

DG EPI (2016). Jaarverslag 2015. Brussel: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen.

Duke, K., & Kolind, T. (2016). The prison population and illegal drug use. In T. Kolind, B. Thom & G. Hunt (red.), Handbook of drug and alcohol studies (pp. 507–528). Londen: Sage.CrossRef

EMCDDA (2002). Drug use in prison. Lissabon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.

EMCDDA (2007). Drugs en criminaliteit: Een complexe relatie. Lissabon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.

EMCDDA (2012). Prisons and drugs in Europe: The problem and responses. Lissabon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.

EMCDDA (2015a). Comorbidity of substance use and mental disorders in Europe. Lissabon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.

EMCDDA (2015b). The EU drugs strategy (2013–20) and its action plan (2013–16). Lissabon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.

Enggist, S., Møller, L., Galea, G., & Udesen, C. (2014). Prisons and health. Genève: World Health Organization.

Favril, L., & Vander Laenen, F. (2013). Een geïntegreerd drugsbeleid in de gevangenis: Zorgen voor morgen. Fatik, 31, 15–20.

Fazel, S., & Baillargeon, J. (2011). The health of prisoners. Lancet, 377, 956–965.CrossRefPubMed

Fazel, S., Hayes, A. J., Bartellas, K., Clerici, M., & Trestman, R. (2016). Mental health of prisoners: prevalence, adverse outcomes, and interventions. Lancet Psychiatry, 3, 871–881.CrossRefPubMedPubMedCentral

Griffiths, E. V., Willis, J., & Spark, M. J. (2012). A systematic review of psychotropic drug prescribing for prisoners. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 46, 407–421.CrossRefPubMed

Guo, X. F., Zhai, J. G., Liu, Z. N., Fang, M. S., Wang, B., Wang, C. Y., & Zhao, J. P. (2010). Effect of antipsychotic medication alone vs combined with psychosocial intervention on outcomes of early-stage schizophrenia: A randomized, 1‑year study. Archives of General Psychiatry, 67, 895–904.CrossRefPubMedPubMedCentral

Haapea, M., Miettunen, J., Laara, E., Joukamaa, M. I., Jarvelin, M. R., Isohanni, M. K., & Veijola, J. M. (2008). Non-participation in a field survey with respect to psychiatric disorders. Scandinavian Journal of Public Health, 36, 728–736.CrossRefPubMed

Hakansson, A., & Berglund, M. (2012). Risk factors for criminal recidivism: A prospective follow-up study in prisoners with substance abuse. BMC Psychiatry, 12, 111.CrossRefPubMedPubMedCentral

Hassan, L., Birmingham, L., Harty, M. A., Jarrett, M., Jones, P., King, C., & Shaw, J. (2011). Prospective cohort study of mental health during imprisonment. British Journal of Psychiatry, 198, 37–42.CrossRefPubMed

Hassan, L., Frisher, M., Senior, J., Tully, M., Webb, R., While, D., & Shaw, J. (2014). A cross-sectional prevalence survey of psychotropic medication prescribing patterns in prisons in England. Health Services and Delivery Research, 2, 33.CrossRef

Hassan, L., Senior, J., Webb, R. T., Frisher, M., Tully, M. P., While, D., & Shaw, J. J. (2016). Prevalence and appropriateness of psychotropic medication prescribing in a nationally representative cross-sectional survey of male and female prisoners in England. BMC Psychiatry, 16, 346.CrossRefPubMedPubMedCentral

Howerton, A., Byng, R., Campbell, J., Hess, D., Owens, C., & Aitken, P. (2007). Understanding help seeking behaviour among male offenders: qualitative interview study. BMJ, 334, 303–306.CrossRefPubMedPubMedCentral

Indig, D., Topp, L., Ross, B., Mamoon, H., Border, B., Kumar, S., & McNamara, M. (2010). 2009 NSW Inmate Health Survey: Key findings report. Sydney: Justice Health.

Jakobowitz, S., Bebbington, P., McKenzie, N., Iveson, R., Duffield, G., Kerr, M., & Killaspy, H. (2017). Assessing needs for psychiatric treatment in prisoners: 2. Met and unmet need. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 52, 231–240.CrossRefPubMed

Kjelsberg, E., & Hartvig, P. (2005a). Can morbidity be inferred from prescription drug use? Results from a nation-wide prison population study. European Journal of Epidemiology, 20, 587–592.CrossRefPubMed

Kjelsberg, E., & Hartvig, P. (2005b). Too much or too little? Prescription drug use in a nationwide prison population. International Journal of Prisoner Health, 1, 75–87.CrossRef

Kolind, T., Holm, K., Duff, C., & Frank, V. A. (2016). Three enactments of drugs in Danish prison drug treatment: Illegal drugs, medicine and constrainers. Drugs: Education, Prevention and Policy, 23, 135–143.

Laar, M. W. van, Cruts, A. A. N., Ooyen-Houberg, M. M. J. van, Meijer, R. F., & Brunt, T. (2010). Nationale drug monitor. Jaarbericht, band 2009. Utrecht: Trimbos-instituut.

McKeganey, N., Russell, C., Hamilton-Barclay, T., Barnard, M., Page, G., Lloyd, C., & Bain, C. (2016). Meeting the needs of prisoners with a drug or alcohol problem: No mean feat. Drugs: Education, Prevention and Policy, 23, 120–126.

Merrall, E. L. C., Kariminia, A., Binswanger, I. A., Hobbs, M. S., Farrell, M., Marsden, J., & Bird, S. M. (2010). Meta-analysis of drug-related deaths soon after release from prison. Addiction, 105, 1545–1554.CrossRefPubMedPubMedCentral

Mitchell, J., & Latchford, G. (2010). Prisoner perspectives on mental health problems and help-seeking. Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, 21, 773–788.CrossRef

Montanari, L., Royuela, L., Pasinetti, M., Giraudon, I., Wiessing, L., & Vicente, J. (2014). Drug use and related consequences among prison populations in European countries. In S. Enggist, L. Møller, G. Galea & C. Udesen (red.), Prisons and health (pag. 107–112). Genève: World Health Organization.

Moore, N., Pariente, A., & Bégaud, B. (2015). Why are benzodiazepines not yet controlled substances? JAMA Psychiatry, 72, 110–111.CrossRefPubMed

NICE (2017). Mental health of adults in contact with the criminal justice system. Londen: National Institute of Health and Clinical Excellence.

Oliemeulen, L., Eijnden, R. van den, Ooyen-Houben, M. van, & Mheen, D. van de (2009). Problematisch middelengebruik onder Nederlandse gedetineerden. Verslaving, 5, 3–18.CrossRef

Owen, M. J., Sawa, A., & Mortensen, P. B. (2016). Schizophrenia. Lancet, 388, 86–97.CrossRefPubMedPubMedCentral

Plugge, E., Yudkin, P., & Douglas, N. (2009). Changes in women’s use of illicit drugs following imprisonment. Addiction, 104, 215–222.CrossRefPubMed

Sirdifield, C., Gojkovic, D., Brooker, C., & Ferriter, M. (2009). A systematic review of research on the epidemiology of mental health disorders in prison populations: A summary of findings. Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, 20, 78–101.CrossRef

Stöver, H. (2017). Drug services and harm reduction practice in prisons. In B. S. Elger, C. Ritter & H. Stöver (red.), Emerging issues in prison health (pp. 143–167). Dordrecht: Springer.CrossRef

Stöver, H., Weilandt, H., Zurhold, H., Hartwig, C., & Thane, K. (2008). Final report on prevention, treatment, and harm reduction services in prison, on reintegration services on release from prison and methods to monitor/analyse drug use among prisoners. Brussel: Directorate-General for Health and Consumer Affairs.

Strang, J., Gossop, M., Heuston, J., Green, J., Whiteley, C., & Maden, A. (2006). Persistence of drug use during imprisonment: Relationship of drug type, recency of use and severity of dependence to use of heroin, cocaine and amphetamine in prison. Addiction, 101, 1125–1132.CrossRefPubMed

Studer, J., Baggio, S., Mohler-Kuo, M., Dermota, P., Gaume, J., Bertholet, N., & Gmel, G. (2013). Examining non-response bias in substance use research – Are late respondents proxies for non-respondents? Drug and Alcohol Dependence, 132, 316–323.CrossRefPubMed

Todts, S., & Van Meir, J. (2011). Het gebruik van psychofarmaca in de Belgische gevangenissen. Panopticon, 31, 53–55.

UNODC (2016). Outcome document of the 2016 United Nations General Assembly Special Session on the world drug problem. Wenen: United Nations Office on Drugs and Crime.

Van der Heyden, J. (2015). Gebruik van geneesmiddelen. In S. Drieskens & L. Gisle (red.), Gezondheidsenquête 2013. Rapport 3: gebruik van gezondheids- en welzijnsdiensten. Brussel: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid.

Vander Laenen, F., Vandam, L., & Colman, C. (2010). Met velen aan de tafel: Goede voorbeelden van een integraal en geïntegreerd drugbeleid. Verslaving, 6, 54–71.CrossRef

Vandevelde, S., Soyez, V., Beken, T. vander, Smet, S. de, Boers, A., & Broekaert, E. (2011). Mentally ill offenders in prison: The Belgian case. International Journal of Law and Psychiatry, 34, 71–78.

Van Malderen, S., Pauwels, L., Walthoff-Borm, C., Glibert, P., & Todts, S. (2011). Druggebruik in Belgische gevangenissen. Monitoring van gezondheidsrisico’s 2010. Brussel: Federale Overheidsdienst Justitie.

Verdot, C., Godin-Blandeau, E., Gremy, I., & Develay, A. E. (2015). Monitoring systems and national surveys on prison health in France and abroad. European Journal of Public Health, 25, 167–172.CrossRefPubMed

Vogelvang, B., Burik, A. van, Knaap, L. M. van der, & Wartna, B. S. J. (2003). Prevalentie van criminogene factoren bij mannelijke gedetineerden in Nederland. Den Haag: WODC.

Wheatley, M. (2016). Drug misuse in prison. In Y. Jewkes, B. Crewe & J. Bennett (red.), Handbook on prisons (pp. 205–223). Londen: Routledge.

Wittouck, C., Vander Laenen, F., & Beken, T. vander (2013). Tucht en gedetineerden met een psychiatrische problematiek. Panopticon, 34, 209–214.

Woodall, J., Dixey, R., & South, J. (2014). Control and choice in English prisons: Developing health-promoting prisons. Health Promotion International, 29, 474–482.CrossRefPubMed

Titel: Psychofarmaca en drugsgebruik in Vlaamse gevangenissen
Auteurs: Drs. Louis Favril
Prof. dr. Freya Vander Laenen
Publicatiedatum: 09-03-2017
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Verslaving / Uitgave 2/2017
Print ISSN: 1574-1842
Elektronisch ISSN: 1875-7073
DOI: https://doi.org/10.1007/s12501-017-0110-5

Andere artikelen Uitgave 2/2017

Crystal meth. Now make Tina a loser!

Verslaving verwoord

Coffeeshops in Nederland

Artikel

Er gaat een nieuw verhaal: verslaving is niet langer een hersenziekte

Verslaving verwoord

Autonomie

Column

Wat doen XTC-gebruikers om risico’s te beperken?

Artikel

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)