Top

Gepubliceerd in:

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

18. Psychische stoornissen en zwakbegaafdheid, of een lichte verstandelijke beperking

Auteurs : dr. J. Wieland, P. E. Leidelmeijer, MSc, C. F. R. H. M. Klijs, MANP, BN

Gepubliceerd in: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Naar schatting is zo’n 10 tot 15 % van de wereldbevolking zwakbegaafd, met een IQ tussen de 70 en 85. Een veel kleiner deel (1–3 %) heeft een lichte verstandelijke beperking (IQ van 70 of minder). In beide gevallen is er sprake van beperkingen in intellectueel en adaptief functioneren dat al is ontstaan tijdens de jeugd. Deze kwetsbare groep is extra gevoelig voor psychische en psychosociale problematiek, zeker binnen de ggz. Ze krijgen eerder medicatie dan therapie en worden vaker onvrijwillig opgenomen. Het is dan ook van belang om deze co-morbiditeit bij psychiatrische patiënten te onderkennen. In dit hoofdstuk lees je wat een lichte verstandelijke beperking is, wat zwakbegaafdheid inhoudt en wat je als verpleegkundige kunt doen in bejegening en communicatie bij zulke patiënten. Ook specifieke aanpassingen in de dagelijkse zorg komen aan bod.

vorige hoofdstuk Ouderenpsychiatrie

volgende hoofdstuk Psychiatrie en recht

APA (American Psychiatric Association) (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington DC: APA. Nederlandse uitgave: APA (2014). Handboek voor de classificatie van psychischte stoornissen: DSM-5 (Vert. Hengeveld, M. W.). Amsterdam: Boom Uitgevers.

Berger, I., Van der Hout, M., Hoogenboom, A. M. C. H., et al. (2019). Aanpassingen in behandeling van patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen en een lichte verstandelijke beperking: Een kwalitatief onderzoek. Tijdschrift voor Psychiatrie, 61(6), 375–383.

Brown, M., & Marshall, K. (2006). Cognitive behaviour therapy and people with learning disabilities: Implications for developing nursing practice. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 13, 234–241.CrossRef

Carpenito, L. (2003). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen: Noordhoff Uitgevers.

Carr, E., Smith, C., Giacin, T., et al. (2003). Menstrual discomfort as a biological setting event for severe problem behaviour: Assessment and intervention. American Journal of Mental Retardation, 2, 117–133.CrossRef

De Kuijper, G., Hoekstra, P., Visser, F., et al. (2010). Use of antipsychotic drugs in individuals with intellectual disability (ID) in the Netherlands: Prevalence and reasons for prescription. Journal of Intellectual Disability Research, 54(7), 659–667.CrossRef

Douma, J. (2018). Jeugdigen en (jong)volwassenen met een licht verstandelijke beperking: Kenmerken en de gevolgen voor diagnostisch onderzoek en (gedrags)interventies. Utrecht: Landelijk Kenniscentrum LVB/Vereniging Orthopedagogische Behandelcentra.

Fassaert, T., Lauriks, S., Van de Weerd, S. et al. (2013). Ontwikkeling en betrouwbaarheid van de Zelfredzaamheid-Matrix. Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen 91(3), 169–177.CrossRef

Fletcher, R. J., Barnhill, J., Cooper, S. A., et al. (2016). Diagnostic manual – Intellectual disability 2: A textbook of diagnosis of mental disorders in persons with intellectual disability. New York: NADD.

Gigi, K., Werbeloff, N., Goldberg, S., et al. (2014). Borderline intellectual functioning is associated with poor social functioning, increased rates of psychiatric diagnosis and drug use: A cross sectional population based study. European Neuropsychopharmacology, 24(11), 1793–1797.CrossRef

Hartholt, G., & Kortekaas, M. (2007). Inventarisatie van redzaamheidsaspecten. Abrona Zorgkatern 1, 10–11.

Hassiotis, A., Strydom, A., Hall, I., et al. (2008). Psychiatric morbidity and social functioning among adults with borderline intelligence living in private households. Journal of Intellectual Disability Research, 52, 95–106.PubMed

Kaal, H. L., Nijman, H. L. I., & Moonen, X. M. H. (2015). SCIL: Voor volwassenen (SCIL 18+) en jongeren van 14 tot en met 17 jaar (SCIL14-17): Handleiding. Amsterdam: Hogrefe.

Kalachnik, J. E., Hanzel, T. E., Sevenich, R., et al. (2002). Benzodiazepine behavioral side effects: Review and implications for individuals with mental retardation. American Journal of Mental Retardation, 107(5), 376–410.CrossRef

Kaufman, A. S., & Kaufman, N. L. (1993). Kaufman Adolescent and Adult Intelligence Test (KAIT). New York: Springer. Nederlandse uitgave: Mulder, J. L., Dekker, R., & Dekker, P. H. (2004). Kaufman: Intelligentietest voor adolescenten en volwassenen: Handleiding. Leiden: PITS.

Matson, J. L., & Mahan, S. (2010). Antipsychotic drug side effects for persons with intellectual disability. Research in Developmental Disabilities, 31, 1570–1576.CrossRef

Moorhead, S., Johnson, M., Maas, M. L., & Swanson, E. (2013). Nursing Outcomes Classification (NOC): Measurements of Health Outcomes (5th ed.). St. Louis: Elsevier.

Moss, S., Prosser, H., Ibbotson, B., & Goldberg, D. (1996). Respondent and informant accounts of psychiatric symptoms in a sample of patients with learning disability. Journal of Intellectual Disability Research, 40, 457–465.

NANDA International (2009). Nursing diagnoses: Definitions and classification 2019–2011. Oxford: Wiley-Blackwell.

Neijmeijer, L., Moerdijk, L., Veneberg, G., et al. (2010). Licht verstandelijk gehandicapten in de GGZ: Een verkennend onderzoek. Utrecht: Trimbos-instituut.

Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz (2018). Generieke module: Psychische stoornissen en zwakbegaafdheid (ZB) of lichte verstandelijke beperking (LVB). Utrecht: Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz.

Nieuwenhuis, J. G., Noorthoorn, E. O., Nijman, H. L. I., et al. (2017). A blind spot? Screening for mild intellectual disability and borderline intellectual functioning in admitted psychiatric patients: Prevalence and associations with coercive measures. PLOS ONE, 12(2), e0168847.CrossRef

Peters, H. (2009). Psychotherapie bij verstandelijk gehandicapten. In S. Colijn, H. Snijders, M. Thunnissen, et al. (Red.), Leerboek psychotherapie (pag. 854–864). Utrecht: De Tijdstroom.

Roberts, C., Yoder, P. J, & Kennedy, C. H. (2005). Descriptive analyses of epileptic seizures and problem behaviour in adults with developmental disabilities. American Journal on Mental Retardation, 110, 405–412.

Schipper, K. (2014). Mensen met een verstandelijke beperking: De feiten op een rij. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 158, B1105.

Sheehan, R., Hassiotis, A., Walters, K., et al. (2015). Mental illness, challenging behaviour, and psychotropic drug prescribing in people with intellectual disability: UK population based cohort study. BMJ, 351, h4326.

Spanjaard, H. J. M., & Slot, N. W. (2001). Competentievergroting in de residentiële jeugdzorg. Baarn: HB Uitgevers.

Spanjaard, H. J. M., & Van Vugt, M. (2002). Kort ambulant: Handleiding voor kortdurende ambulante jeugdzorg gericht op competentievergroting. Utrecht: NIZW Uitgeverij.

Stuurman, S., Mulder, A., Van Straaten, B., et al. (2008). Intelligentieonderzoek bij patiënten van Assertive Community Treatment (ACT)-teams. Rotterdam: Bavo Europoort.

Tellegen, P. J., & Laros, J. A. (2011). SON-R 6-40: Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest III: Nederlands-Duitse normen. Amsterdam: Hogrefe.

Van der Nagel, J. (2016). Is it just the tip of the iceberg? Substance use and misuse in intellectual disability. Academisch proefschrift. Nijmegen: Radboud Universiteit.

Van der Nagel, J., Didden, R., & Kiewik, M. (2012). Iedereen gebruikt toch? Verslaving bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Vereenooghe, L., & Langdon, P. E. (2013). Psychological therapies for people with intellectual disabilities: A systematic review and meta-analysis. Research in Developmental Disabilities, 34, 4085–4102.CrossRef

Wechsler 2005a: Uterwijk, J., Klinkenberg, E., Kooij, A. (2005a). Wechsler Adult Intelligence Scale, WAIS-III-NL (Nederlandstalige bewerking). Amsterdam: Pearson Assessment and Information BV./Wechsler, D. (1997) Wechsler Adult Intelligence Scale. (3rd ed.). San Antonio, TX: The Psychological Corporation.

Wechsler 2005b: Kort, W., Schittekatte, M., Bosmans. M., et al. (2005b). Wechsler Intelligence Scale for childern, WISC-IV-NL. (Nederlandstalige bewerking). Amsterdam: Pearson Assessment and Information BV./Wechsler, D., Kaplan, E., Fein, D., et al. (2004). Wechsler intelligence scale for children (4th ed. integrated). San Antonio, TX: Harcourt Assessment.

Wechsler 2012: Hendriks, M.P.H., Bouman, Z., Kessels, R.P.C., et al. (2014). Wechsler Adult Intelligence Scale, WAIS-IV-NL (Nederlandstalige bewerking). Amsterdam: Pearson Assessment and Information BV./Wechsler, D. (2008). Wechsler Adult Intelligence Scale (4th ed.). San Antonio, TX: Pearson Assessment.

WHO (2007). ICF: Nederlandse vertaling van de international classification of functioning disability and health (2e druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Engelstalige uitgave: WHO/FIC (2001). International classification of functioning, disability and health (FIC). Genève: WHO.

Wieland, J. (2016). Psychopathology in borderline intellectual functioning: Explorations in secondary mental health care. Academisch proefschrift. Leiden: Universiteit Leiden.

Wieland, J., & Ten Doesschate, M. (2018). Awareness and accessibility of the Dutch mental health care system for people with borderline intellectual functioning or mild intellectual disabilities. Advances in Mental Health and Intellectual Disabilities, 12(3/4), 114–120.CrossRef

Wieland, J., Aldenkamp, E., & Van den Brink, A. (2017). Behandeling van patienten met een laag IQ in de GGZ. Beperkt begrepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Woittiez, I., Ras, M., & Oudijk, D. (2012). IQ met beperkingen, de mate van verstandelijke handicap van zorgvragers in kaart gebracht. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2012/IQ_met_beperkingen.

Titel: Psychische stoornissen en zwakbegaafdheid, of een lichte verstandelijke beperking
Auteurs: dr. J. Wieland
P. E. Leidelmeijer, MSc
C. F. R. H. M. Klijs, MANP, BN
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen
Print ISBN: 978-90-368-2373-9

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2374-6

Copyright: 2020
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2374-6_18

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen