Psychiatrie

Voorwerk

1 De organisatie van de psychiatrische zorg in Nederland en de geestelijke gezondheidszorg in België

Samenvatting

De afgelopen decennia is het perspectief van de sector geestelijke gezondheidszorg zowel in Nederland als in België grondig veranderd. Aan de basis hiervan ligt een inhoudelijke evolutie, waarbij de opdrachten en de doelgroep van de sector steeds verder werden verbreed. Dit leidde op zijn beurt tot grondige organisatorische vernieuwingen, voornamelijk gekenmerkt door het ontstaan van nieuwe zorgvormen. Het taboe rond psychische ziekten werd steeds verder doorbroken en de zorgverlening werd steeds meer vermaatschappelijkt.

M.P.N. van Kerkhof, G.V.M. van Gemert, C. Jannes, D. Larmuseau, Rebekka Verniest

2 De epidemiologie van psychiatrische stoornissen

Samenvatting

In het inleidende hoofdstuk van dit boek werd al gesteld dat de benoeming van psychiatrische stoornissen in de huisartsgeneeskunde vanuit een andere invalshoek plaatsvindt dan in de psychiatrie. Vanuit deze perspectieven komt men tot verschillende definities, en dus tot andere indelingen. In epidemiologisch onderzoek onder de algemene bevolking en in specialistische settings worden psychiatrische classificaties gehanteerd.

P.F.M. Verhaak

3 Aanpassing van het interview aan de persoonlijkheid van de patiënt

Samenvatting

Het interview (de anamnese) is het belangrijkste medium op basis waarvan medische zorg wordt verleend; het grootste deel van de tijd die arts en patiënt tezamen doorbrengen wordt hieraan besteed. Het hangt van het gesprek af of alle aanwezige problemen aan het licht komen, of de voorgeschiedenis nauwkeurig en volledig in kaart wordt gebracht en of het aan arts en patiënt duidelijk wordt wat er verder moet gebeuren.

M. Lipkin, M.W. deVries

4 Nieuwe ontwikkelingen in de farmacotherapie van psychiatrische aandoeningen

Samenvatting

Farmacotherapie van psychiatrische aandoeningen behoort sinds de introductie van neuroleptica en antidepressiva in de jaren vijftig van de vorige eeuw tot de mogelijkheden. Tot enkele jaren geleden was de toepasbaarheid van de beschikbare middelen echter beperkt door gebrekkige effectiviteit, bijwerkingen en potentiële letaliteit bij overdosering.

R.S. Kahn

5 Angsten en fobieën

Samenvatting

Mevrouw I. is 23 jaar en recent in de praktijk gekomen. Ze is gaan samenwonen met een jongeman uit de praktijk, van wie de hele familie ook patiënt is. De vader van de partner is ruim een halfjaar geleden plotseling overleden; een behoorlijk familiedrama.

C.W.M. Debie, R.C.T. Hauzer, E.J.L. Griez

6 Depressie

Samenvatting

Waarom hebben we het toch zo moeilijk met depressie? Iedereen kan over depressie meepraten, de patiënt zelf voelt het meestal, diens omgeving weet het, de artsen, zelfs de jongere studenten beweren er al heel vlug een behoorlijk goed zicht op te hebben. Als je vraagt te omschrijven wat het precies is, dan wordt het pas moeilijk. Er worden dan een paar symptomen opgenoemd, zoals niet meer kunnen genieten, geen zin meer te hebben in het leven, in vrijen, in de gewone dingen die vroeger wel leuk waren, geen eetlust, niet goed meer slapen.

J. Heyrman

7 Signalering, diagnostiek en behandeling van depressie en angst

Samenvatting

De heer Donker, 62 jaar komt vier keer per jaar op het spreekuur van de praktijkondersteuner in verband met de begeleiding van diabetes type 2 en hypertensie. Hij is met een ACE-remmer en een oraal antidiabeticum goed ingesteld. Zijn voorgeschiedenis vermeldt verder een episode met depressie tien jaar geleden, waarvoor hij enkele weken is opgenomen geweest in Oslo. Patiënt was machinist op de grote vaart en hij is nu enkele jaren met vervroegd pensioen.

J. Ormel, B.G. Tiemens, K. van der Meer

8 Eetstoornissen

Samenvatting

Kenmerkend voor eetstoornissen zijn een sterke preoccupatie met eten en gewicht alsmede een verstoord lichaamsbeeld. Bij anorexia nervosa (AN) is vermagering opvallend. AN kenmerkt zich door een extreme angst om dik te worden en de wens om steeds slanker te worden, hoewel men al heel mager is. Mensen met AN eten heel weinig, maar zijn in gedachten voortdurend met eten bezig.

G.H. Fijten, G. Noordenbos

9 Trauma en dissociatie

Samenvatting

Mevrouw M. bezocht het spreekuur van haar huisarts met klachten van zware hoofdpijn en slaapstoornissen. Ze bracht deze klachten in verband met een ongeluk dat ze enkele dagen daarvoor had meegemaakt. Bij het afdalen van een heuvel hadden de remmen van haar auto geweigerd, waardoor ze tegen een omheining was gebotst. De auto sloeg vervolgens enkele malen over de kop. Haar vader, die naast haar zat, kreeg ter plekke een hartaanval, die hij gelukkig had overleefd.

O. van der Hart, I.M. Groenendijk

10 Psychosen en schizofrenie

Samenvatting

Een jongen van 19 gaat al sinds zijn zeventiende niet meer naar school. Vanaf zijn laatste dag op school voelde hij zich heel onprettig, maar kon daar niet met een ander over praten; hij raakte geïsoleerd, leefde onder spanning, had wel plannen, maar kwam tot niets. Een jaar geleden dacht hij af en toe dat mensen over hem praatten en dat ze hem volgden. Later raakte hij ervan overtuigd dat alle mensen alleen over hem praatten.

D.H. Linszen

11 Persoonlijkheidsstoornissen

Samenvatting

In de psychiatrie is er de laatste decennia sprake van een toenemende belangstelling voor mensen met persoonlijkheidsstoornissen. Deze hernieuwde belangstelling heeft in de DSM-III-editie, die in 1980 verscheen, geleid tot de introductie van een speciale As om persoonlijkheidsstoornissen te classificeren. Mede daardoor heeft het onderzoek naar de classificatie, etiologie en effectiviteit van behandelingen van persoonlijkheidsstoornissen een hoge vlucht genomen.

A.J.H.T. de Bie, M.S. Bruggeman

12 Verslavingen (drugs)

Samenvatting

Tijdens de vakantie van uw collega neemt u, zoals u gewend bent, haar praktijk waar. In de wachtkamer ziet u Harry al zitten. Hij ziet er slecht uit, mager, met een ingevallen gelaat en vuile kleren. Hij maakt een verwilderde en onrustige indruk. Het is niet de eerste keer dat u hem hier aantreft en een gevoel van irritatie maakt zich van u meester. De vorige keer kwam hij zeuren om pillen en u gaat ervan uit dat dit ook nu weer het geval zal zijn.

H.A. de Haan, C.A.J. de Jong, J.B.H.M. Dupont, Ch. Kaplan

13 Misbruik en afhankelijkheid van alcohol

Samenvatting

Mevrouw Joosten is een 48-jarige gescheiden vrouw, moeder van een 15-jarige zoon. Ze heeft een hoge consultfrequentie, gemiddeld acht consulten per jaar. Ongeveer zeven jaar geleden meldde zij zich bij de huisarts met duizeligheidsklachten, eenmaal heeft ze een paniekaanval gehad. In eerste instantie brengt zij haar klachten in verband met een auto-ongeluk. Na een aantal consulten ziet ze in dat haar klachten met spanningen, relatieproblemen en werkgerelateerde problemen te maken hebben.

C.A.J. de Jong, G.C.M. Kersten

14 Seksuele moeilijkheden

Samenvatting

Een 37-jarige, in deeltijd werkende directiesecretaresse, is twaalf jaar gehuwd en heeft twee kinderen van 10 en 8 jaar oud. Sinds de geboorte van haar tweede kind heeft ze bijna geen zin in seks meer. Omdat de seksuele opwinding uitblijft, doet de coïtus geregeld pijn. De frequentie van het vrijen daalde daardoor bijna tot het nulpunt. Haar man heeft onlangs, na de zoveelste echtelijke twist, van haar geëist dat ze de huisarts een verwijzing voor een gynaecoloog vraagt.

H.B. Pomerantz, P.M. Leusink

15 Kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen

Samenvatting

Kinder- en jeugdpsychiatrie is ontwikkelingspsychiatrie. Het verstoorde en/of gestoorde gedrag van een kind kan per context en per moment variëren. Daarom is het belangrijk tijdens de onderzoeksfase verschillende informanten in het diagnostisch proces te betrekken en verschillende onderzoeksmethoden vanuit meerdere invalshoeken in te zetten.

K.M.L.G.E.P. Felix

16 Dementie en geheugenstoornissen

Samenvatting

Dementie is een grote bedreiging voor het welzijn van ouderen en een drama voor eenieder die ermee te maken krijgt. Dementie komt relatief vaak voor: één op de drie Nederlanders wordt erdoor getroffen, hetzij zelf, hetzij in de directe omgeving. Naar schatting lijden in Nederland 220.000 mensen aan lichte of ernstige vormen van dementie. Dit aantal zal de komende decennia sterk toenemen, gezien het snelgroeiend aantal ouderen en de steeds hogere leeftijdsverwachting: in 2050 zijn er in Nederland naar schatting 430.000 mensen met dementie.

F.R.J. Verhey, H.F.J.M. Crebolder

17 Stressgerelateerde klachten: spanningsklachten, overspanning en burn-out

Samenvatting

In dit hoofdstuk onderscheiden we drie vormen van stressgerelateerde klachten: spanningsklachten, overspanning en burn-out.

B. Terluin

18 Somatoforme stoornissen en somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten

Samenvatting

Mevrouw C., 48 jaar, bezoekt de huisarts met klachten van vermoeidheid. Zij was vroeger werkzaam als verpleegkundige, maar twaalf jaar geleden is zij gedeeltelijk arbeidsongeschikt geraakt door rugklachten. Sinds vier maanden heeft zij steeds meer last van vermoeidheidsklachten die verergeren bij inspanning, ze raakt al uitgeput na tien minuten fietsen. Daarbij heeft ze veel spierpijn in de benen en armen en spelen ook haar rugklachten weer op. Ze is behoorlijk beperkt door de klachten en kan haar parttimebaan als administratief medewerkster niet goed volhouden.

I.A. Arnold

19 Het gezin als eenheid van behandeling

Samenvatting

Mevrouw B., 51 jaar oud, komt regelmatig bij de huisarts met allerlei klachten. Ze heeft voortdurend last van ontstekingen aan de luchtwegen en heeft daarvoor al vaak antibioticakuren gehad. Dat helpt niet echt of tijdelijk. Daarnaast klaagt ze over een gevoel van uitputting en lusteloosheid. Ze heeft nergens meer zin in, heeft het idee dat ze haar werk (een duobaan als onderwijzeres) niet meer aankan.

A. Heffels

20 Transculturele psychiatrie

Samenvatting

De transculturele psychiatrie is een subspecialisme binnen de psychiatrie dat zich onder meer bezighoudt met de studie van het vóórkomen, de uitingsvorm en de behandeling van deviant gedrag in verschillende culturen en onder culturele subgroepen. De transculturele psychiatrie probeert vragen te beantwoorden die relevant zijn voor de hele geestelijke gezondheidszorg, zowel de ambulante, de klinische, de biologische, de sociale, de forensische als de ouderenzorg.

J.T.V.M. de Jong

21 Consultatieve psychiatrie en de huisartspraktijk

Samenvatting

Hebben consultatieve psychiaters huisartsen iets te bieden? Consultatieve psychiaters denken van wel. Zij zijn psychiaters die met hun visie en werkwijze dicht bij de huisartspraktijk staan. Het zijn psychiaters die concreet met het integrale/biopsychosociale model werken. Hun expertise ligt vooral op het gebied van het diagnosticeren en behandelen van psychiatrische stoornissen in de context van somatiek.

F.J. Huyse

22 Rampen

Samenvatting

Vanmorgen bezoekt mevrouw Q. het spreekuur van haar huisarts; het is de vijfde maal in drie maanden. Deze keer presenteert zij de klachten duizeligheid en nekpijn. Bij de vorige bezoeken klaagde zij onder meer over buikpijn en lage rugpijn. Zij heeft in het verleden een depressie doorgemaakt die behandeld werd met een antidepressivum. Zij kwam niet eerder zo frequent langs. Zes maanden geleden was zij tijdens een buitenlands bezoek ooggetuige van het neerstorten van een vliegtuig. Dat heeft een grote indruk op haar gemaakt.

C.J. IJzermans

23 Euthanasie en hulp bij zelfdoding

Samenvatting

Euthanasie en hulp bij zelfdoding lijken op het eerste gezicht niet een onderwerp voor een bundel gewijd aan psychiatrie voor de huisarts. Weliswaar is de huisarts daadwerkelijk betrokken bij de overgrote meerderheid van de gevallen van euthanasie en hulp bij zelfdoding, althans de gevallen die worden gemeld aan de gemeentelijke lijkschouwer, maar van psychiatrische problematiek is daarbij slechts zelden sprake.

L.G.J. Huijnen, W.J. Schudel, G.A.M. Widdershoven

24 Postconcussional disorder (PCD) na mild traumatisch hersenletsel (MTBI): overzicht en handreiking voor de praktijk

Samenvatting

De huisarts ziet regelmatig patiënten met klachten na mild traumatisch hersenletsel (MTBI) die veelal van voorbijgaande aard zijn. Bij aanhoudende klachten ontstaat de vraag of de oorzaak organisch, psychogeen of beide is. Bij aanhoudende klachten spreekt men ook wel van ‘postconcussional disorder’ (PCD), een onderzoeksclassificatie uit de DSM-IV. Bij MTBI worden op CT of MRI veelal geen hersenafwijkingen gezien. Een diagnostische ‘slangenkuil’ kan ontstaan met regelmatig een heftige polemiek tussen patiënten, familie en professionals.

J. Wiersma, R.W.H.M. Ponds

Nawerk