Top

2010 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Reizen en ziekte

Redacteuren: Prof. dr. A.M.L. Van Gompel, Dr. G.J.B. Sonder

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Steeds meer mensen maken verre reizen. De enorme toename van het internationaal reizen confronteert de huisarts met een groeiende vraag naar advies over vaccinatie en chemoprofylaxe bij het vertrek, en met de diagnostiek van een mogelijk exotische aandoening bij terugkeer. In Reizen en ziekte wordt uitvoerig op deze ontwikkeling ingespeeld. Reizen en ziekte is uit vijf delen opgebouwd. In deel 1 komen algemene onderwerpen aan bod waaronder reizigersconsult en keuring. Deel 2 geeft een overzicht van onderwerpen die van belang zijn voor de vertrekkende reiziger. Op reis gaan met specifieke gezondheidsproblemen of gezondheidsrisico's komt in het derde deel aan bod. Het vierde deel behandelt klachten van de thuiskomende reiziger, zoals diarree, zweten, worminfecties, en deel vijf behandelt de medische problemen bij migranten en adoptiekinderen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Algemeen

Voorwerk

1. Epidemiologie van reizigersziekten en gezondheidsrisico's op reis

Samenvatting

Een reis naar het buitenland betekent vaak blootstelling aan een dubbel risico: enerzijds het mogelijk oplopen van een infectie die men van thuis uit niet kent en anderzijds gedrag op reis dat wel eens anders kan zijn dan het gedrag thuis.

G.J.B. Sonder, P. Van Damme

2. Reizigersconsult in zeven stappen

Samenvatting

Het toenemende reisverkeer naar verre en soms exotische bestemmingen brengt met zich mee dat de reiziger in toenemende mate blootstaat aan de gevaren en risico’s die aan dergelijke reizen verbonden zijn. De medische voorzieningen in veel landen zijn niet zo goed als in Nederland en België.

F.A.M. van Balen, W. Peetermans

3. Keuring voor en na de reis

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt een bespreking gegeven van het medisch onderzoek van een werknemer die in de tropen tewerkgesteld zal worden. Voor de medische evaluatie van reizigers met specifieke aandoeningen en het afwegen of een bepaalde reis al of niet mogelijk is, wordt verwezen naar de specifieke hoofdstukken.

A.M.L. Van Gompel, P.J.J. van Genderen

De vertrekkende reiziger

Voorwerk

4. Vaccinaties en malariaprofylaxe

Samenvatting

In hoofdstuk 1 van dit boek is besproken dat de adviezen met betrekking tot vaccinatie en malariaprofylaxe voor reizigers regelmatig veranderen. De hygiëne wordt in verschillende delen van de wereld steeds beter, waardoor bijvoorbeeld risico’s op buiktyfus op bestemmingen zoals Thailand en Maleisië de laatste decennia veel kleiner zijn geworden.

G.J.B. Sonder, A.M.L. Van Gompel

5. Preventie van reizigersdiarree

Samenvatting

Reizigersdiarree is een van de meest voorkomende medische problemen tijdens een reis. Gemiddeld één op de vier reizigers in de tropen en subtropen heeft last van diarree, maar het risico schommelt verder sterk, onder meer afhankelijk van de plaats waar men naartoe reist.

A.M.L. Van Gompel, G.J.B. Sonder

6. De reisapotheek

Samenvatting

De samenstelling van de reisapotheek (geneesmiddelen en andere verzorgingsmiddelen) van een tropenreiziger hangt af van het type reis en de reisduur, en van de vraag of er bijvoorbeeld kinderen of personen met een chronische aandoening meegaan.

A.M.L. Van Gompel, G.J.B. Sonder

7. Verzekeringen

Samenvatting

Ondanks een goede voorbereiding van de reis en het nemen van preventieve maatregelen kan de reiziger tijdens zijn verblijf in het buitenland een gezondheisprobleem krijgen waarvoor hij een beroep moet doen op zorg in een lokale medische instelling (schatting: één op vijfhonderd) en/of assistentie vanuit het thuisland (schatting: één op tienduizend).

M.J. Oyen, H. Schilthuis

8. Kleine kwalen

Samenvatting

Reizen naar een andere omgeving en een ander klimaat kan een aantal kleine ongemakken met zich meebrengen, die soms voor onnodig veel hinder zorgen. Snel en goed medisch advies is niet altijd voorhanden. Reden te meer om patiënten van tevoren goed te informeren over veelvoorkomende reisongemakken en de wijze waarop die met simpele maatregelen vermeden of aangepakt kunnen worden. Bijkomende aspecten van een aantal van de hier besproken onderwerpen komen later ook nog in andere hoofdstukken aan bod.

W.M.G. Croughs, L.J. Boomsma

Specifieke groepen reizigers

Voorwerk

9. De patiënt met ademhalingsproblemen

Samenvatting

Tijdens een vliegtuigreis worden passagiers en dus ook patiënten met een longaandoening tijdelijk blootgesteld aan een ‘nieuwe’ omgeving, gekenmerkt door hypoxie, drukverschillen als gevolg van de vlieghoogte, en relatieve immobilisatie.

E. Derom, R.A. Peleman, P. Pieters

10. De reiziger met cardiovasculaire aandoeningen

Samenvatting

Jaarlijks maken naar schatting twee miljard mensen een vliegreis en daardoor zit op elk moment van de dag een half miljoen mensen hoog in de lucht in een vliegtuig, of zijn op vliegvelden bezig met het in- of uitstappen. De helft van hen brengt aansluitend op de vliegreis een aantal dagen tot weken door in een hotel of in een vakantieverblijf.

J.J. Schipperheijn, A.M.L. Van Gompel

11. Diabetes

Samenvatting

John en Jonathan, grootvader en kleinzoon, hebben veel met elkaar gemeen. Dezelfde hobby (schelpen), dezelfde interesses (natuurbeheer) en dezelfde ziekte (diabetes). Het voorbije jaar was speciaal: John, net 60, beëindigde zijn loopbaan en is nu met pensioen; Jonathan, net 12, beëindigde de basisschool.

J. Wens, R.J. Ligthelm

12. Afweerstoornissen

Samenvatting

Bij de medische voorbereiding van een reiziger met gestoorde immuniteit moet men rekening houden met de aard en mate van de immunodeficiëntie, de kans op besmetting met ongewone of exotische ziekteverwekkers, de mogelijkheden en beperkingen van preventie en het niveau van de gezondheidsvoorzieningen op de plaats van bestemming.

L.G. Visser, W.E. Peetermans

13. Slaapstoornissen

Samenvatting

Een onbekende man van rond de veertig bezoekt het spreekuur en komt met de vraag om een recept. ‘De apotheker wil mij dit niet meer leveren,’ zegt hij en toont een preparaat waarin vooral een hoge dosis caffeïne zit. Als ik wat aarzelend reageer, dringt hij aan. ‘Ik ben vrachtwagenchauffeur, ik maak enorm veel uren en gebruik dit al jaren.

H. Stuer, P.J.J. van Genderen

14. Trombose en stollingsstoornissen

Samenvatting

De heer Vertongen, een 63-jarige man met een matig gereguleerde diabetes mellitus II, heeft een jaar geleden een mitraliskunstklep gekregen. Sindsdien wordt hij behandeld met acenocoumarol. Hij heeft het voornemen om zijn dochter in de Democratische Republiek Congo te gaan bezoeken, die in een klein dorpje woont op ruim vier uur rijden van de hoofdstad Kinshasa en recent bevallen is van haar eerste kind.

P.J.J. van Genderen, F.R. Rosendaal

15. Problemen met het houdings- en bewegingsapparaat

Samenvatting

Avontuurlijke, sportieve reizen zitten in de lift, maar zij vormen een belasting voor niet-getrainde spieren, pezen en gewrichten. Men moet bij de planning dus goed het karakter van de reis bekijken. Worden er speciale eisen aan het bewegingsapparaat gesteld? Is de algemene conditie goed? Het transport zelf verloopt niet altijd zonder moeilijkheden en kan gepaard gaan met een periode van immobilisatie.

G. De Brabanter, S.K. Höweler

16. Zwangerschap

Samenvatting

Muriël en Jan zijn beiden student. Het is begin maart. Het stel komt samen om het heuglijke nieuws bevestigd te horen dat er een baby op komst is. De uitgerekende bevallingsdatum is 2 november.

A.M.L. Van Gompel, D. Dewilde

17. Ouderen

Samenvatting

De vergrijzing van de bevolking is een fundamenteel gegeven in de westerse wereld. In Nederland is ongeveer 20% van de bevolking momenteel ouder dan 65 jaar en het merendeel van deze groep is in staat zelfstandig te reizen. Veel vrije tijd, prijsreducties voor gepensioneerden, laagseizoenprijzen en last-minutekoopjes vergroten de verleiding om te reizen. Ouderen vormen dan ook het snelst groeiende marktsegment van de reisindustrie.

W.M.G. Croughs, A.J. Fogteloo

18. Kinderen en zuigelingen

Samenvatting

De gezondheidsrisico’s op reis zijn afhankelijk van de reis- en verblijfsomstandigheden, het land van bestemming, de reisduur en activiteiten enerzijds en de leeftijd en gezondheidstoestand anderzijds. Zo is er een groot verschil tussen een verblijf van drie weken in een goed hotel in Cancun, Mexico, en een verblijf in ‘the countryside’ van Kenia.

P.W.M.T. Dieleman, G.G.G. Baaten

19. Hadj-gangers

Samenvatting

Tijdens de jaarlijkse bedevaart naar Mekka, de hadj, komen meer dan twee miljoen mensen van over de hele wereld bijeen in een stad van ongeveer 200.000 inwoners.

G.G.G. Baaten, Y. Van Laethem

De thuiskomende reiziger

Voorwerk

20. Laboratoriumbepalingen

Samenvatting

Van laboratoriumonderzoek wordt meestal veel verwacht in de importpathologie. Al te vaak wordt een positief resultaat als een absolute waarheid gezien en, vaker nog, een negatief resultaat als een absolute uitsluiting van een hypothese. Dikwijls wordt een lange lijst laboratoriumtests aangevraagd, in de hoop op die manier niets mis te lopen.

M. Van Esbroeck, L. van Lieshout

21. Koorts

Samenvatting

Door toename van het aantal reizen de laatste jaren kunnen infectieuze ziekten zich sneller verspreiden. Iedere arts in ongeacht welk land kan nu met een exotische ziekte geconfronteerd worden. Bovendien is het mogelijk dat als gevolg van de klimaatverandering niet-endemische koortsende ziekten vaker gezien zullen worden.

F.A.M. van Balen, E. Bottieau

22. Reizigersdiarree en buikklachten

Samenvatting

Jaarlijks gaan ongeveer 1 miljoen Nederlanders op reis naar Afrika, Azië of Zuid-Amerika, het jaarlijkse aantal tropenreizigers in België wordt geschat op 900.000. Ook bij een adequate reisvoorbereiding heeft naar schatting de helft van alle reizigers te maken met gezondheidsproblemen onderweg.

R. Schats, N.J. de Wit, P.P.A.M. van Thiel

23. Zweren en vlekken; jeuk

Samenvatting

Steeds meer reizigers komen in aanraking met insecten, parasieten en micro-organismen waarop hun immuunsysteem nog niet is ingesteld en waarvoor ze geen tolerantie of effectieve immuniteit hebben ontwikkeld. Op hun reis worden ze niet alleen geconfronteerd met veranderde hygiënische omstandigheden maar ook met zon, warmte en vochtigheid.

B. Naafs, A. Stevens

24. Longaandoeningen

Samenvatting

Longproblemen tijdens of na een verblijf in de tropen kunnen acuut (zoals Legionella-pneumonie) of chronisch van aard zijn (longtuberculose). Reizigers die longklachten hebben, zullen meestal eerst naar de huisarts gaan. Deze kan verwijzen naar een internist of longarts, een kliniek met expertise in tropische ziekten of (voor onderzoek op tuberculose) een GGD in Nederland, of een VRGT-polikliniek in Vlaanderen.

M. Keuter, J. van den Hombergh

25. Wormaandoeningen en eosinofilie

Samenvatting

Marc Post (25) studeert medicijnen en is twee maanden geleden teruggekeerd van een coschap tropische geneeskunde in Malawi. Voor vertrek had hij de nodige vaccinaties ontvangen en zijn malariaprofylaxe heeft hij trouw ingenomen. Hij komt nu omdat hij sinds enkele dagen pijn heeft bij het urineren en wat bloed aan het einde van de mictie gezien heeft.

D. W. Koetsier, J.C.F.M. Wetsteijn

26. Moeheid

Samenvatting

Moeheid is, vaak in samenhang met andere klachten een frequent geuite klacht in de huisartspraktijk en kan op talrijke, uiteenlopende ziekten duiden. Achter de moeheidsklacht schuilt echter ook vaak een hulpvraag bij patiënten met zorgen of problemen.

L.G. Visser, R. van Leeuwen

27. Neurologische aandoeningen

Samenvatting

Reizigers zullen bij terugkeer zelden op het spreekuur komen met uitgesproken neurologische klachten. Echter, wanneer dit wel gebeurt, kunnen de consequenties dramatisch zijn als een aan de tropen gerelateerde aandoening niet wordt onderkend. Wellicht kan daarom een overzicht van oorzaken met neurologische symptomatologie bij importziekten een handvat zijn bij het zoeken naar de diagnose.

P.P.A.M. van Thiel, R.J. Ligthelm

28. Seksueel overdraagbare aandoeningen

Samenvatting

Zon, zee en vakantie scheppen soms de juiste sfeer voor seksueel contact met een buitenlandse partner. Daarnaast zijn er toeristen die met seks als hoofddoel op vakantie gaan. Bestemmingen zoals Thailand en Gambia zijn populair onder sekstoeristen.

V. Verhoeven, H.J.C. de Vries

29. Late ziekten na verblijf in de tropen

Samenvatting

Late pathologie na een verblijf in de tropen is relatief zeldzaam. Toch vragen heel wat mensen zich af of hun huidige klacht iets te maken heeft met een eerder verblijf in de tropen. Om deze vraag te beantwoorden is een eerste oriënterend gesprek en onderzoek nodig, alvorens eventueel door te verwijzen voor gespecialiseerd onderzoek.

J. Clerinx, P.A. Kager

Medische problemen bij migranten en adoptiekinderen

Voorwerk

30. Ziekten bij migranten

Samenvatting

Onze samenleving wordt meer en meer gekenmerkt door diversiteit: de cultuur is geëvolueerd naar een cultuur waarin een pluraliteit aan waarden en normen gemeengoed is. Naast deze intraculturele variaties wordt men in het dagelijkse leven eveneens geconfronteerd met de aanwezigheid van een groeiende groep ‘vreemden’, die andere culturele wortels hebben. Dit veroorzaakt spanningen in een samenleving die gewend was om binnen één culturele context (weliswaar met respect voor variaties) te evolueren.

L.G. Ferrant, G.G.G. Baaten

31. Onderzoek van buitenlandse adoptiekinderen

Samenvatting

Buitenlandse adoptiekinderen zijn afkomstig uit alle werelddelen. De meesten zijn te vondeling gelegd, verlaten of afgestaan en verblijven in een weeshuis voor adoptie. De levensomstandigheden zijn zelden goed.

M. Wojciechowski, R.A.A. Pelleboer

Nawerk

Titel: Reizen en ziekte
Redacteuren: Prof. dr. A.M.L. Van Gompel
Dr. G.J.B. Sonder
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-7223-2
Print ISBN: 978-90-313-7222-5
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-7223-2