In Nederland hebben we te maken met een steeds ouder wordende populatie en zijn er afgelopen decennia naar verhouding steeds meer mensen met vaatlijden en diabetes mellitus. Anderzijds zijn de behandelingen van vaatlijden en diabetes mellitus aanzienlijk verbeterd. De vraag rijst: waar staan we in Nederland ten aanzien van (het voorkomen van) beenamputaties? Promovendus Behrouz Fard van de RUG zocht het uit.
seventyfour / stock.adobe.com
Om deze vraag te beantwoorden verrichte revalidatiearts Behrouz Fard observationeel onderzoek: voor alle personen die een beenamputatie ondergingen in de drie noordelijke provincies van Nederland in de jaren 2012 en 2013 vond dossieronderzoek plaats. Deze gegevens werden vergeleken met eerdere onderzoeken in dezelfde regio voor de periodes 1991-1992 en 2002-2003. Daarnaast werd gekeken naar het overlijdensrisico en het klinisch beloop bij personen die een beenamputatie ondergingen.
Minder amputaties
In zijn proefschrift toont de revalidatiearts aan dat de incidentie van beenamputaties in Noord-Nederland afgelopen twee decennia gedaald is van 8.9 per 100.000 personen in 1991 -1992 naar 8.0 in 2002-2003 naar 7.7 in 2012-2013. Wel is de leeftijd waarop men een eerste beenamputatie ondergaat eerder komen te liggen, namelijk op 74-jarige leeftijd. Dat was 20 jaar geleden nog op 76-jarige leeftijd.
Comorbiditeit
Het mag niet onderschat worden dat het overlijdensrisico na een beenamputatie hoog blijft: één op de drie personen overleeft het eerste jaar na beenamputatie niet. Vermoedelijk is dit overlijdensrisico tot op zekere hoogte gerelateerd aan de aanzienlijke comorbiditeit van personen die een beenamputatie ondergaan. Het hoogste risico om binnen één jaar na amputatie te overlijden gold bij personen die:
- ouder waren dan 75 jaar
- een bovenbeenamputatie (transfemoraal) of amputatie in spoedsetting (Guillotine) nodig hadden
- bekend waren met hartfalen
- afhankelijk waren van hemodialyse
- langdurig immunosuppressieve medicatie gebruikten
Reamputatie
Ook de reamputatie binnen één jaar werd in kaart gebracht. Hieruit bleek dat 26% van de personen een tweede amputatie aan hetzelfde been en 6% aan de andere zijde onderging.
Terugkeer naar huis
Diegenen die een beenamputatie overleven, kunnen meestal niet aansluitend na ontslag uit het ziekenhuis thuis terugkeren. Maar driekwart kan, na revalidatie in een revalidatiecentrum of geriatrische revalidatiezorg in een verpleeghuis, binnen één jaar alsnog terug naar huis.
Vergeleken met twee decennia eerder waren in 2012-2013 meer dan twee keer zo veel patiënten met diabetes mellitus en ongeveer 40% meer mensen die ouder dan 75 jaar waren onder de Nederlandse bevolking. Daarom is de verlaagde incidentie van beenamputaties positief te noemen.
Nieuw type loopgids
Voetulcera(wonden)bij diabetespatiënten komen vaak (herhaaldelijk) voor en zijn een van de belangrijkste risicofactoren voor een beenamputatie. Het minimaliseren van de druk onder de voet (off-loading) ten behoeve van wondgenezing is een essentieel onderdeel van de behandeling. Off-loading wordt traditioneel gezien het beste bereikt door toepassing van een loopgips van het onderbeen. Een groot nadeel van dergelijke loopgipsen is dat zij het lopen gedurende de off-loading behandeling – die soms weken tot maanden kan duren – belemmeren.
Tijdens het onderzoek is tevens een oriënterend observationeel onderzoek verricht naar een relatief nieuwe type loopgips. Het ontwerp en de materiaalkeuze van dit nieuwe loopgips is dusdanig opgesteld dat het de druk onder de voet vermindert, maar enige bewegingsvrijheid in de enkel toelaat om het lopen te faciliteren. Uit dit onderzoek kwamen voorzichtige aanwijzingen dat dit nieuwe loopgips geassocieerd was met een snellere tijd tot wondgenezing, terwijl de wondgenezing percentages vergelijkbaar waren voor de twee typen loopgipsen. Echter, vervolgonderzoek in de vorm van randomized controlled trialis nodig om deze observaties te bevestigen en het nieuwe loopgipsontwerp als een adequaat alternatief aan te wijzen.
Wilt u het proefschrift lezen?(Nog niet alle hoofdstukken zijn openbaar).
Fard, B. Dysvascular lower limb amputation: incidence, survival and pathways of care., 2020, [Groningen]: University of Groningen
https://www.rug.nl/research/portal/nl/publications/dysvascular-lower-limb-amputation-incidence-survival-and-pathways-of-care(90b65db5-bfa5-45a0-b8ae-6b809a55ff0d).html