Skip to main content
Top

2024 | OriginalPaper | Hoofdstuk

12. Persoonlijkheidsdiagnostiek en het autismespectrum

Auteur : Dr. Richard Vuijk

Gepubliceerd in: Praktijkboek persoonlijkheidsdiagnostiek

Uitgeverij: BSL Media & Learning

share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail

Samenvatting

Psychodiagnostiek van autismespectrumstoornis (ASS) bij volwassenen wordt in de praktijk vaak beschouwd als complex en ingewikkeld, onder meer op grond van veelvoorkomende comorbiditeit en differentiële diagnosen. Vaak komt daarbij de vraag of er sprake is van ASS en/of persoonlijkheidspathologie. Dit hoofdstuk neemt de psychodiagnosticus mee in de te nemen stappen en de daarbij te gebruiken meetinstrumenten in de psychodiagnostiek van ASS, en de mogelijke indicaties voor aanvullend persoonlijkheidsonderzoek. Een casus illustreert hoe de psychodiagnosticus informatie uit gesprek en observatie en scores op meetinstrumenten interpreteert en daarmee verschillende bronnen integreert om zo ASS en persoonlijkheidspathologie te overwegen zonder zich blind te staren op de scores op meetinstrumenten. Tot slot wordt besproken dat de psychodiagnosticus de (differentieel)diagnostische overwegingen dient te maken op grond van kennis, kunde en ervaring met de betreffende concepten.
Literatuur
go back to reference American Psychiatric Association (APA) (1952, 1968, 1980 en 1987, 1994 en 2000, 2013 en 2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (1e, 2e, 3e, 4e, 5e ed.). American Psychiatric Press. American Psychiatric Association (APA) (1952, 1968, 1980 en 1987, 1994 en 2000, 2013 en 2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (1e, 2e, 3e, 4e, 5e ed.). American Psychiatric Press.
go back to reference Autisme Team Gelderland. (2011). Vragenlijst ten behoeve van diagnostisch onderzoek naar autismespectrumstoornissen. Samenwerkingsverband Autisme Gelderland. Autisme Team Gelderland. (2011). Vragenlijst ten behoeve van diagnostisch onderzoek naar autismespectrumstoornissen. Samenwerkingsverband Autisme Gelderland.
go back to reference Au-Yeung, S. K., Bradley, L., Robertson, A. E., Shaw, R., Baron-Cohen, S., & Cassidy, S. (2019). Experience of mental health diagnosis and perceived misdiagnosis in autistic, possibly autistic and non-autistic adults. Autism, 23, 1508–1518.CrossRefPubMed Au-Yeung, S. K., Bradley, L., Robertson, A. E., Shaw, R., Baron-Cohen, S., & Cassidy, S. (2019). Experience of mental health diagnosis and perceived misdiagnosis in autistic, possibly autistic and non-autistic adults. Autism, 23, 1508–1518.CrossRefPubMed
go back to reference Barendse, H. P. J., & Thissen, A. J. C. (2006). Handleiding van de Hetero-Anamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst HAP. Barendse & Thissen. Barendse, H. P. J., & Thissen, A. J. C. (2006). Handleiding van de Hetero-Anamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst HAP. Barendse & Thissen.
go back to reference Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Skinner, R., Martin, J., & Clubley, E. (2001). The Autism-Spectrum Quotient (AQ): Evidence from Asperger syndrome/high-functioning autism, males and females, scientists and mathematicians. Journal of Autism and Developmental Disorders, 13, 5–17.CrossRef Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Skinner, R., Martin, J., & Clubley, E. (2001). The Autism-Spectrum Quotient (AQ): Evidence from Asperger syndrome/high-functioning autism, males and females, scientists and mathematicians. Journal of Autism and Developmental Disorders, 13, 5–17.CrossRef
go back to reference Bezemer, M. L., Blijd-Hoogewys, E. M. A., & Meek-Heekelaar, M. (2021). The predictive value of the AQ and the SRS-A in the diagnosis of ASD in adults in clinical practice. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51, 2402–2415.CrossRefPubMed Bezemer, M. L., Blijd-Hoogewys, E. M. A., & Meek-Heekelaar, M. (2021). The predictive value of the AQ and the SRS-A in the diagnosis of ASD in adults in clinical practice. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51, 2402–2415.CrossRefPubMed
go back to reference Cloninger, C. R., Svrakic, D. M., & Przybeck, T. R. (1993). A psychobiological model of temperament and character. Archives of General Psychiatry, 50, 975–990.CrossRefPubMed Cloninger, C. R., Svrakic, D. M., & Przybeck, T. R. (1993). A psychobiological model of temperament and character. Archives of General Psychiatry, 50, 975–990.CrossRefPubMed
go back to reference Constantino, J. N. (2005). Social responsiveness scale – Adult research version. Western Psychological Services. Constantino, J. N. (2005). Social responsiveness scale – Adult research version. Western Psychological Services.
go back to reference De Bildt, A., Greaves-Lord, K., & De Jonge, M. (2013). Autisme Diagnostisch Observatieschema (ADOS-2). (Autism Diagnostic Observation Schedule – Second edition (ADOS-2)). Hogrefe. De Bildt, A., Greaves-Lord, K., & De Jonge, M. (2013). Autisme Diagnostisch Observatieschema (ADOS-2). (Autism Diagnostic Observation Schedule – Second edition (ADOS-2)). Hogrefe.
go back to reference Dell’Osso, L., Luche, R. D., & Maj, M. (2016). Adult autism spectrum as a transnosographic dimension. CNS Spectrums, 21, 131–133. Dell’Osso, L., Luche, R. D., & Maj, M. (2016). Adult autism spectrum as a transnosographic dimension. CNS Spectrums, 21, 131–133.
go back to reference Eurelings-Bontekoe, E. H. M., & Snellen, W. M. (2022). Dynamische persoonlijkheidsdiagnostiek (5e editie). Pearson Benelux. Eurelings-Bontekoe, E. H. M., & Snellen, W. M. (2022). Dynamische persoonlijkheidsdiagnostiek (5e editie). Pearson Benelux.
go back to reference Grella, O. N., Dunlap, A., Nicholson, A. M., Stevens, K., Pittman, K., Corbera, S., et al. (2022). Personality as a mediator of autistic traits and internalizing symptoms in two community samples. BMC Psychology, 10, 81. Grella, O. N., Dunlap, A., Nicholson, A. M., Stevens, K., Pittman, K., Corbera, S., et al. (2022). Personality as a mediator of autistic traits and internalizing symptoms in two community samples. BMC Psychology, 10, 81.
go back to reference Heijnen-Kohl, S. M. J., Kok, R. M., Wilting, R. M. H. J., Rossi, G., & Van Alphen, S. P. J. (2017). Screening of autism spectrum disorders in geriatric psychiatry. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47, 2679–2689.CrossRefPubMed Heijnen-Kohl, S. M. J., Kok, R. M., Wilting, R. M. H. J., Rossi, G., & Van Alphen, S. P. J. (2017). Screening of autism spectrum disorders in geriatric psychiatry. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47, 2679–2689.CrossRefPubMed
go back to reference Kan, C. C., Geurts, H. M., Van den Bosch, K., Forceville, E. J. M., Van Manen, J., Schuurman, et al. (2013). Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van autismespectrumstoornissen bij volwassenen. De Tijdstroom. Kan, C. C., Geurts, H. M., Van den Bosch, K., Forceville, E. J. M., Van Manen, J., Schuurman, et al. (2013). Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van autismespectrumstoornissen bij volwassenen. De Tijdstroom.
go back to reference Langwerden, R. J., Van der Heijden, P. T., Soons, P. H. G. M., Derksen, J. J. L., Vuijk, R., & Egger, J. I. M. (2022). An exploratory study of MMPI-2-RF personality and psychopathology profiles of adults with autism spectrum disorder without intellectual disability. Clinical Neuropsychiatry, 19, 335–346. Langwerden, R. J., Van der Heijden, P. T., Soons, P. H. G. M., Derksen, J. J. L., Vuijk, R., & Egger, J. I. M. (2022). An exploratory study of MMPI-2-RF personality and psychopathology profiles of adults with autism spectrum disorder without intellectual disability. Clinical Neuropsychiatry, 19, 335–346.
go back to reference Lugo-Marín, J., Magán-Maganto, M., Rivero-Santana, A., Cuellar-Pompa, M., Alviani, M., Jenaro-Rio, C., et al. (2019). Prevalence of psychiatric disorders in adults with autism spectrum disorder: A systematic review and meta-analysis. Research in Autism Spectrum Disorders, 59, 22–33. Lugo-Marín, J., Magán-Maganto, M., Rivero-Santana, A., Cuellar-Pompa, M., Alviani, M., Jenaro-Rio, C., et al. (2019). Prevalence of psychiatric disorders in adults with autism spectrum disorder: A systematic review and meta-analysis. Research in Autism Spectrum Disorders, 59, 22–33.
go back to reference Masi, A., DeMayo, M. M., Glozier, N., & Guastella, A. J. (2017). An overview of autism spectrum disorder, heterogeneity and treatment options. Neuroscience Bulletin, 33, 183–193.CrossRefPubMedPubMedCentral Masi, A., DeMayo, M. M., Glozier, N., & Guastella, A. J. (2017). An overview of autism spectrum disorder, heterogeneity and treatment options. Neuroscience Bulletin, 33, 183–193.CrossRefPubMedPubMedCentral
go back to reference Rinaldi, C., Attanasio, M., Valenti, M., Mazza, M., & Keller, R. (2021). Autism spectrum disorder and personality disorders: Comorbidity and differential diagnosis. World Journal of Psychiatry, 11, 1366–1386.CrossRefPubMedPubMedCentral Rinaldi, C., Attanasio, M., Valenti, M., Mazza, M., & Keller, R. (2021). Autism spectrum disorder and personality disorders: Comorbidity and differential diagnosis. World Journal of Psychiatry, 11, 1366–1386.CrossRefPubMedPubMedCentral
go back to reference Schriber, R. A., Robins, R. W., & Solomon, M. (2014). Personality and self-insight in individuals with autism spectrum disorder. Journal of Personality and Social Psychology, 106, 112–130.CrossRefPubMedPubMedCentral Schriber, R. A., Robins, R. W., & Solomon, M. (2014). Personality and self-insight in individuals with autism spectrum disorder. Journal of Personality and Social Psychology, 106, 112–130.CrossRefPubMedPubMedCentral
go back to reference South, M., Carr, A. W., Stephenson, K. G., Maisel, M. E., & Cox, J. C. (2017). Short report: Symptom overlap on the SRS-2 adult self-report between adults with ASD and adults with high anxiety. Autism Research, 10, 1215–1220.CrossRefPubMed South, M., Carr, A. W., Stephenson, K. G., Maisel, M. E., & Cox, J. C. (2017). Short report: Symptom overlap on the SRS-2 adult self-report between adults with ASD and adults with high anxiety. Autism Research, 10, 1215–1220.CrossRefPubMed
go back to reference Van Wijngaarden-Cremers, P., Van Eeten, E., Groen, W., Deurzen, P., Oosterling, I., & Gaag, R. (2014). Gender and age differences in the core triad of impairments in autism spectrum disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44, 627–635.CrossRefPubMed Van Wijngaarden-Cremers, P., Van Eeten, E., Groen, W., Deurzen, P., Oosterling, I., & Gaag, R. (2014). Gender and age differences in the core triad of impairments in autism spectrum disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44, 627–635.CrossRefPubMed
go back to reference Vuijk, R. (2016). Nederlands Interview ten behoeve van Diagnostiek Autismespectrumstoornis bij volwassenen. Tweede ongewijzigde druk. Sarr Expertisecentrum Autisme/Dare to Design. Vuijk, R. (2016). Nederlands Interview ten behoeve van Diagnostiek Autismespectrumstoornis bij volwassenen. Tweede ongewijzigde druk. Sarr Expertisecentrum Autisme/Dare to Design.
go back to reference Vuijk, R. (2018). Werkwijzer – Psychodiagnostiek autismespectrumstoornis volwassenen. Sarr Expertisecentrum Autisme/Dare to Design. Vuijk, R. (2018). Werkwijzer – Psychodiagnostiek autismespectrumstoornis volwassenen. Sarr Expertisecentrum Autisme/Dare to Design.
go back to reference Vuijk, R., Deen, M., Arntz, A., & Geurts, H. M. (2022). First psychometric properties of the Dutch interview for diagnostic assessment Autism spectrum disorder in adult males without intellectual disability. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52, 3523–3535.CrossRefPubMed Vuijk, R., Deen, M., Arntz, A., & Geurts, H. M. (2022). First psychometric properties of the Dutch interview for diagnostic assessment Autism spectrum disorder in adult males without intellectual disability. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52, 3523–3535.CrossRefPubMed
go back to reference Vuijk, R., Deen, M., Sizoo, B., & Arntz, A. (2018). Temperament, character and personality disorders in adults with autism spectrum disorder: A systematic literature review and meta-analysis. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 5, 176–197.CrossRef Vuijk, R., Deen, M., Sizoo, B., & Arntz, A. (2018). Temperament, character and personality disorders in adults with autism spectrum disorder: A systematic literature review and meta-analysis. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 5, 176–197.CrossRef
Metagegevens
Titel
Persoonlijkheidsdiagnostiek en het autismespectrum
Auteur
Dr. Richard Vuijk
Copyright
2024
Uitgeverij
BSL Media & Learning
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2855-0_12