Top

Gepubliceerd in:

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

3. Overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen

Auteurs : Dr. Jutka Halberstadt, Prof. dr. Liesbeth van Rossum, Prof. dr. Jaap Seidell

Gepubliceerd in: Handboek leefstijlgeneeskunde

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

In Nederland heeft 15 % van de volwassenen de ziekte obesitas en heeft de helft van de volwassenen overgewicht. Van de kinderen heeft 3 % obesitas en heeft 13 % overgewicht. De fysieke en psychosociale gevolgen kunnen ernstig zijn. Obesitas is vaak het gevolg van een complexe interactie tussen biologie en omgeving. Bij de aanpak op individueel niveau volstaat een advies om gezonder te eten en meer te bewegen daarom veelal niet. Het is belangrijk rekening te houden met de factoren die het overgewicht hebben veroorzaakt en in stand houden, zoals sociaal-economische en sociaal-culturele omstandigheden, chronische stress, medicatie met gewichtsverhogende werking, hormonale factoren en soms een onderliggende ziekte. Deze vraaggestuurde aanpak op maat vergt samenwerking tussen de zorg en het sociaal domein. Het doel is vermindering van de mate van overgewicht door eerst diagnostiek te verrichten naar de oorzaken en vervolgens via duurzame verbetering van de leefstijl, en zo nodig aanvullende obesitasbehandelingen, gezondheidswinst en betere kwaliteit van leven te bereiken.

vorige hoofdstuk Gezondheid, leefstijl en zorguitgaven

volgende hoofdstuk Diabetes mellitus type 2

Abarca-Gómez, L., Abdeen, Z. A., Hamid, Z. A., Abu-Rmeileh, N. M., Acosta-Cazares, B., Acuin, C., et al. (2017). Worldwide trends in body-mass index, underweight, overweight, and obesity from 1975 to 2016: A pooled analysis of 2416 population-based measurement studies in 128.9 million children, adolescents, and adults. The Lancet, 390(10113), 2627–2642. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(17)32129-3.CrossRef

Alberga, A. S., Russell-Mayhew, S., Von Ranson, K. M., & McLaren, L. (2016). Weight bias: A call to action. Journal of Eating Disorders, 4(1), 34. https://doi.org/10.1186/s40337-016-0112-4.

Alleyne, G., Chan Hon Yee, C., Clark, H., Gluckman, P., Gore, A., King, B. et al. (2016). Report of the commission on ending childhood obesity. Geneva: WHO. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.who.int/end-childhood-obesity/final-report/en/.

Bagnall, A.-M., Radley, D., Jones, R., Gately, P., Nobles, J., Van Dijk, M., et al. (2019). Whole systems approaches to obesity and other complex public health challenges: A systematic review. BMC Public Health, 19(1), 8. https://doi.org/10.1186/s12889-018-6274-z.

Boon, M., & Van Rossum, L. (2019). VET belangrijk. Feiten en fabels over voeding, vetverbranding en verborgen dikmakers. Amsterdam: Ambo Anthos.

Camfferman, R., Seidell, J. C., & Halberstadt, J. (2019). Factsheet: Kwaliteit van leven van kinderen met overgewicht, obesitas en ernstige obesitas in Nederland. Amsterdam: Care for Obesity. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/C4O_-_Factsheet_kwaliteit_van_leven_van_kinderen_met_overgewicht_obesitas_en_ernstige_obesitas_-_maart_2_tcm235-928425.pdf.

Care for Obesity (2019a). Website ketenaanpak overgewicht kinderen. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.ketenaanpakovergewichtkinderen.nl/.

Care for Obesity (2019b). Samenvatting landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Amsterdam: Care for Obesity. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/Samenvatting_landelijk_model_NL_290319_tcm235-928596.pdf.

CBS (2019). Kwart 18- tot 25-jarigen te zwaar. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/15/kwart-18-tot-25-jarigen-te-zwaar.

CBS i.s.m. RIVM (2019a). Trend overgewicht kinderen. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#!node-trend-overgewicht-kinderen.

CBS i.s.m. RIVM (2019b). Overgewicht volwassenen. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#node-overgewicht-volwassenen.

De Pergola, G., & Silvestris, F. (2013). Obesity as a major risk factor for cancer. Journal of Obesity, 2013, 1–11. https://doi.org/10.1155/2013/291546.CrossRef

Flint, S. W., Čadek, M., Codreanu, S. C., Ivić, V., Zomer, C., & Gomoiu, A. (2016). Obesity discrimination in the recruitment process: ‘You’re not hired!’. Frontiers in Psychology, 7, 647. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00647.

Gemeente Amsterdam. (2019). Programma-informatie Aanpak Gezond Gewicht. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.amsterdam.nl/sociaaldomein/blijven-wij-gezond/programma/.

Gezondheidsraad. (2015). Richtlijnen Goede Voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad. Publicatienr. 2015/24.

Grootens-Wiegers, R., Van den Eynde, E., Halberstadt, J., Niemer, S., Seidell, J., & Dedding, C. (2018). Tipsheet. Wat zorgt ervoor dat kinderen met overgewicht of obesitas een leefstijlinterventie starten en afmaken? Amsterdam: Care for Obesity en Athena Instituut. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/Tipsheet_-_Toeleiding_en_Voltooiing_v2018.10.15_tcm235-928626.pdf.

Hall, K. D., Ayuketah, A., Brychta, R., Cai, H., Cassimatis, T., Chen, K. Y., et al. (2019). Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: An inpatient randomized controlled trial of Ad libitum food intake. Cell Metabolism, 30(1), 226. https://doi.org/10.1016/j.cmet.2019.05.008CrossRef

Ip, C. K., et al. (2019). Amygdala NPY Circuits Promote the Development of Accelerated Obesity under Chronic Stress Conditions. Cell Metabolism, 30(1), 111–128.e6. https://doi.org/10.1016/j.cmet.2019.04.001.CrossRef

Kleinendorst, L., Massink, M. P. G., Cooiman, M. I., Savas, M., Van der Baan-Slootweg, O. H., Roelants, R. J., et al. (2018). Genetic obesity: Next-generation sequencing results of 1230 patients with obesity. Journal of Medical Genetics, 55(9), 578–586. https://doi.org/10.1136/jmedgenet-2018-105315.CrossRef

Kumar, S., & Kelly, A. S. (2017). Review of childhood obesity: From epidemiology, etiology, and comorbidities to clinical assessment and treatment. Mayo Clinic Proceedings, 92(2), 251–265. https://doi.org/10.1016/j.mayocp.2016.09.017.CrossRef

Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO (2008). Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen. Alphen aan den Rijn: Van Zuiden Communications B.V. Geraadpleegd op 9 september 2019, van http://www.partnerschapovergewicht.nl/images/Organisatie/CBO_richtlijn_diagnostiek_behandeling_obesitas_08_1.pdf.

Latta, J. M., & Van der Meer, F. M. (2018). De gecombineerde leefstijlinterventie nader bekeken. Addendum bij de duiding van het Zorginstituut van 2009. Diemen: Zorginstituut Nederland.

Maes, H. H., Neale, M. C., & Eaves, L. J. (1997). Genetic and environmental factors in relative body weight and human adiposity. Behavior Genetics, 27(4), 325–351. https://doi.org/10.1023/a:1025635913927.CrossRef

Martin-Rodriguez, E., Guillen-Grima, F., Marti, A., & Brugos-Larumbe, A. (2015). Comorbidity associated with obesity in a large population: The APNA study. Obesity Research & Clinical Practice, 9(5), 435–447. https://doi.org/10.1016/j.orcp.2015.04.003.CrossRef

Milaneschi, Y., Simmons, W. K., Van Rossum, E. F., & Penninx, B. W. (2019). Depression and obesity: Evidence of shared biological mechanisms. Molecular Psychiatry, 24(1), 18. https://doi.org/10.1038/s41380-018-0017-5.CrossRef

Nedeltcheva, A. V., & Scheer, F. A. (2014). Metabolic effects of sleep disruption, links to obesity and diabetes. Current Opinion in Endocrinology, Diabetes and Obesity, 21(4), 293–298. https://doi.org/10.1097/MED.0000000000000082CrossRef

Neeland, I. J., Ross, R., Després, J.-P., Matsuzawa, Y., Yamashita, S., Shai, I., et al. (2019). Visceral and ectopic fat, atherosclerosis, and cardiometabolic disease: A position statement. The Lancet Diabetes & Endocrinology. https://doi.org/10.1016/s2213-8587(19)30084-1.CrossRef

Niemer, S., Camfferman, R., Van Maarschalkerweerd, P., Sijben, M., Seidell, J., & Halberstadt, J. (2019). Praten over gewicht met kinderen en ouders. Een folder voor zorg-, school- en wijkprofessionals. Amsterdam: Care for Obesity. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/C4O_-_Folder_Praten_over_gewicht_-_maart_2019_tcm235-928436.pdf.

Pan American Health Organization (2011). Population and individual approaches to the prevention and management of diabetes and obesity. Washington, D.C.: PAHO. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.paho.org/hq/dmdocuments/2012/DMPLAN-ENGLISH.pdf.

Partnerschap Overgewicht Nederland (2010). Zorgstandaard Obesitas. Amsterdam: Partnerschap Overgewicht Nederland. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/PON_Zorgstandaard_Obesitas_definitief_2011_tcm235-928603.pdf.

Polderman, T. J., Benyamin, B., De Leeuw, C. A., Sullivan, P. F., Van Bochoven, A., Visscher, P. M., et al. (2015). Meta-analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies. Nature Genetics, 47(7), 702. https://doi.org/10.1038/ng.3285.CrossRef

Puhl, R., & Brownell, K. D. (2001). Bias, discrimination, and obesity. Obesity Research, 9(12), 788–805. https://doi.org/10.1038/oby.2001.108.CrossRef

Rankin, J., Matthews, L., Cobley, S., Han, A., Sanders, R., Wiltshire, H. D., et al. (2016). Psychological consequences of childhood obesity: Psychiatric comorbidity and prevention. Adolescent Health, Medicine and Therapeutics, 7, 125. https://doi.org/10.2147/ahmt.s101631.CrossRef

Riveros-McKay, F., Mistry, V., Bounds, R., Hendricks, A., Keogh, J. M., Thomas, H., et al. (2019). Genetic architecture of human thinness compared to severe obesity. PLoS Genetics, 15(1), e1007603. https://doi.org/10.1371/journal.pgen.1007603.CrossRef

Savas, M., Wester, V. L., Visser, J. A., Kleinendorst, L., Van der Zwaag, B., Van Haelst, M. M., et al. (2019). Extensive phenotyping for potential weight-inducing factors in an outpatient population with obesity. Obesity Facts, 12(4), 369–384. https://doi.org/10.1159/000499978.CrossRef

Sharma, V., Coleman, S., Nixon, J., Sharples, L., Hamilton-Shield, J., Rutter, H., et al. (2019). A systematic review and meta-analysis estimating the population prevalence of comorbidities in children and adolescents aged 5 to 18 years. Obesity Reviews, 20(10), 1341–1349. https://doi.org/10.1111/obr.12904.CrossRef

Sidhu, S., Parikh, T., & Burman, K. D. (2017). Endocrine Changes in Obesity. Endotext: MDText. com, Inc.

Sijben, M., Van der Velde, M., Van Mil, E., Stroo, J., & Halberstadt, J. (2018). Landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Amsterdam: Care for Obesity. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/Landelijk_model_digitaal_tcm235-928414.pdf.

Sijben, M., Van Mil, E., Van de Velde, M., Moerman, I., Koetsier, L., & Halberstadt, J. (2019). Animatiefilmpje Ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Amsterdam: Care for Obesity. https://www. youtube.com/watch?v=976Unu9KPZc.

Srivastava, G., & Apovian, C. M. (2018). Current pharmacotherapy for obesity. Nature Reviews Endocrinology, 14(1), 12–24. https://doi.org/10.1038/nrendo.2017.122.CrossRef

Sumithran, P., Prendergast, L. A., Delbridge, E., Purcell, K., Shulkes, A., Kriketos, A., et al. (2011). Long-term persistence of hormonal adaptations to weight loss. The New England Journal of Medicine, 365(17), 1597–1604. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1105816.CrossRef

Swinburn, B., Egger, G., & Raza, F. (1999). Dissecting obesogenic environments: the development and application of a framework for identifying and prioritizing environmental interventions for obesity. Preventive Medicine, 29(6), 563–570. https://doi.org/10.1006/pmed.1999.0585.CrossRef

Thaker, V. V. (2017). Genetic and epigenetic causes of obesity. Adolescent Medicine: State of the Art Reviews, 28(2), 379.

Theorell-Haglöw, J., & Lindberg, E. (2016). Sleep duration and obesity in adults: What are the connections? Current Obesity Reports, 5(3), 333–343. https://doi.org/10.1007/s13679-016-0225-8CrossRef

Van den Akker, E. L. T., Vreugdenhil, A., Hustinx, S. R., Verkaaik, M., Houdijk, M., & Van Mil, E. (2018). Obesitas bij kinderen en adolescenten. Leidraad voor kinderartsen. Utrecht: Nederlandse vereniging voor kinderartsen. https://www.nvk.nl/Kwaliteit/Richtlijnen-overzicht/Details/articleType/ArticleView/articleId/2066/Obesitas-leidraad-voor-kinderartsen-2018#tab15.

Van Rossum, E. F. (2017). Obesity and cortisol: New perspectives on an old theme. Obesity (Silver Spring), 25(3), 500–501. DOI:https://doi.org/10.1002/oby.21774.CrossRef

Van der Valk, E. S., Savas, M., Burgerhart, J. S., De Vries, M., Van den Akker E. L. T., & Van Rossum, E. F. C. (2017). Obesitas in de spreekkamer: Eerst diagnostiek en daarna effectieve behandeling. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 161, D2310.

Van der Valk, E. S., Savas, M., & Van Rossum, E. F. (2018). Stress and obesity: Are there more susceptible individuals? Current Obesity Reports, 7(2), 193–203. https://doi.org/10.1007/s13679-018-0306-y.CrossRef

Van der Velde, M., & Sijben, M. (2018). Financiering van de ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Amsterdam: Care for Obesity. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://beta.vu.nl/nl/Images/Financieringsbijlage_digitaal_tcm235-928594.pdf.

Voedingscentrum. (2019). Wat staat er niet in de Schijf van Vijf? Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/omgaan-met-producten-buiten-de-schijf-van-vijf.aspx.

WHO (2019). Obesity and overweight. Geraadpleegd op 9 september 2019, van https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight.

Yoneshiro, T., Aita, S., Matsushita, M., Kayahara, T., Kameya, T., Kawai, Y., et al. (2013). Recruited brown adipose tissue as an antiobesity agent in humans. Journal of Clinical Investigation, 123(8), 3404–3408. https://doi.org/10.1172/JCI67803.CrossRef

Yumuk, V., Tsigos, C., Fried, M., Schindler, K., Busetto, L., Micic, D., et al. (2015). European guidelines for obesity management in adults. Obesity Facts, 8(6), 402–424. https://doi.org/10.1159/000442721.CrossRef

Titel: Overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen
Auteurs: Dr. Jutka Halberstadt
Prof. dr. Liesbeth van Rossum
Prof. dr. Jaap Seidell
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Handboek leefstijlgeneeskunde
Print ISBN: 978-90-368-2323-4

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2324-1

Copyright: 2020
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2324-1_3

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen