Top

Gepubliceerd in:

2013 | OriginalPaper | Hoofdstuk

6. Orgaantransplantatie en bloedtransfusie

Auteur : D.P. Engberts

Gepubliceerd in: Leerboek gezondheidsrecht

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Inleiding

Al in het begin van de 20e eeuw was het chirurgisch gezien mogelijk om organen van de ene mens te transplanteren naar een andere. Veel langer duurde het voordat het mogelijk was een getransplanteerd orgaan in de ontvanger duurzaam te laten functioneren. Na transplantatie trad dikwijls afstoting, infectie of trombosering op, zodat het transplantaat spoedig weer verloren ging. Vooral het afstotingsprobleem bleek lastig te overwinnen, zodat de enige transplantaties die succesvol waren, die transplantaties waren die plaatsvonden tussen identieke tweelingen of – min of meer bij toeval – tussen broers en zusters die een goeddeels identiek afweersysteem hadden. Pas na het identificeren van de weefselkenmerken die bepalend zijn voor afstotingsreacties en het beschikbaar komen van werkzame afweeronderdrukkende geneesmiddelen (immunosuppressiva) konden succesvolle transplantaties worden uitgevoerd met organen van donors wier afweersysteem niet (geheel) gelijk was aan dat van de ontvanger.

vorige hoofdstuk Rondom het einde van het leven

volgende hoofdstuk Belangen van derden: medische verklaringen, keuringen en adviezen

Kootstra G. Geschiedenis van orgaantransplantatie. In: Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van (red). Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie (p. 3-5). Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998.

Wever LJS. Het juridisch kader. In: Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van (red). Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie (p. 13). Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2001.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2004.

ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2006.

Art. 1 WOD.

Bloeddonaties zijn geregeld in de Wet inzake bloedvoorziening; voor donatie van geslachtscellen en embryo’s is een regeling opgenomen in de Embryowet, zie H. 4. Voor gebruik van foetaal weefsel is de Wet foetaal weefsel tot stand gebracht.

Art. 32 WOD.

Dergelijke donors woorden ook altruïstische of samaritaanse donors genoemd in navolging van de gelijkenis uit Lucas 10:25-37, waar het verhaal wordt verteld van een man die hulp biedt aan een hem onbekende hulpbehoevende zonder een tegenprestatie te vragen.

Leidsch Dagblad 17 december 2011.

Art. 6 WOD.

Art. 8 WOD.

Art. 3 WOD. Incidenteel wordt ervoor gepleit om orgaandonatie bij leven of de registratie in het Donorregister als potentiële postmortale donor te stimuleren door het introduceren van financiële prikkels: Dijk G van, Hilhorst MT. Financiële stimulering van orgaandonatie. Een ethische verkenning. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2007. Als vergoeding voor orgaandonatie bij leven wordt gesuggereerd levenslange vrijstelling van premiebetaling voor de ziektekostenverzekering.

Klerk M de, IJzermans JNM, Kranenburg LW, et al. Gepaarde donorruil. Nieuw landelijk programma voor nierdonatie bij leven. NTvG 2004;148:420-3.

Veld D de. Gepaarde donorruil. Cicero 4 maart 2005(3):8.

Hoewel de lever een regenererend vermogen heeft, zal partiële leverdonatie door een wilsonbekwame niet spoedig geoorloofd zijn vanwege de daaraan voor de donor verbonden medische risico’s.

Kamerstukken II 1991/92, 22358, nr. 3, p. 12 (MvT).

De WOD houdt er geen rekening mee dat het familielid van de wilsonbekwame aspirant-donor wiens toestemming wordt vereist, zelf de belanghebbende patiënt kan zijn aan wie de donatie ten goede zal komen. Het ligt in de rede te veronderstellen dat in zo’n situatie de rechtbank er niet mee akkoord zal gaan dat de vereiste toestemming door het belanghebbende familielid wordt gegeven.

Art. 4 WOD.

Art. 5 WOD.

Strikt genomen had het donorcodicil toen geen wettelijke basis, maar in de praktijk gold het als afdoende legitimatie om tot uitname van organen over te gaan.

Art. 9 WOD.

Overigens is een donorcodicil of een andere schriftelijke wilsverklaring met betrekking tot orgaandonatie ook voldoende om te gelden als toestemming of bezwaar in de zin van de WOD (art. 9 lid 4 WOD).

Art. 10 WOD.

Art. 10 lid 1 WOD.

Art. 10 lid 4 WOD.

Voor het geval de ouders niet het gezag over de minderjarige uitoefenden: de voogd.

Art. 12 WOD.

Art. 23 lid 2 WOD.

Art. 20 lid 3 WOD.

Art. 20 WOD.

Art. 11 lid 1 WOD.

Art. 11 lid 2 WOD.

Art. 11 lid 3 WOD.

Art. 14 lid 1 WOD.

Art. 14 lid 2 WOD.

Gezondheidsraad. Hersendoodprotocol (publicatienummer 2006/04). Den Haag 2006. Dit (geactualiseerde) Hersendoodprotocol is als bijlage bij een algemene maatregel van bestuur (Besluit Hersendoodprotocol d.d. 16 juni 2006, Stb. 2006, 294) van kracht geworden.

Kompanje, EJO, Dijk G van, Bakker J. Een weg naar meer postmortale donors. Med Contact 2008;63:1541-4.

Art. 23 WOD.

Art. 24 e.v. WOD.

Art. 18 lid 1 en 2 WOD.

Een vergelijkbare overeenkomst bestaat tussen de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) en de Stichting Bio Implant Services met betrekking tot weefsels (cornea’s, hartkleppen, bot).

Waarschijnlijk zal in 2013 ook Hongarije toetreden tot Eurotransplant.

Deze en andere informatie is te vinden op www.transplantatiestichting.nl.

Art. 18 lid 3 WOD.

Art. 22 lid 1 WOD.

Art. 22 lid 2 en 3 WOD. Inmiddels is een wetsvoorstel in behandeling inhoudende een wijziging van art. 22 WOD waardoor het mogelijk wordt om ook voorbereidende handelingen uit te voeren bij patiënten die nog niet zijn overleden, die niet staan geregistreerd als donor en over wie nog geen overleg heeft plaatsgevonden met de naaste familie (de a.s. nabestaanden) over orgaandonatie; Kamerstukken II 2010/11, 32711.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2001. ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2004. ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2006.

Kamerstukken II 2001/02, 28140, nr. 3.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2004, p. 135.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2004, p. 136.

ZonMw. Derde Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2006.

Med Contact 2011;66:1631.

Kamerstukken II, 2006/07, 28140, nr. 43. Ook met betrekking tot postmortale orgaandonatie is voorgesteld financiële prikkels te overwegen om het aanbod te vergroten. Die prikkels zouden kunnen bestaan uit het uitkeren van een geldbedrag bij inschrijving in het Donorregister, uit een eenmalige korting op de ziektekostenverzekeringspremie of uit een hogere inschaling op de wachtlijst ingeval de aspirant-donor later zelf zou zijn aangewezen op een orgaantransplantatie. Ook kan worden gedacht aan een bijdrage in de uitvaartkosten nadat orgaandonatie daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Dijk G van, Hilhorst MT. Financiële stimulering van orgaandonatie. Een ethische verkenning. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2007.

Kamerstukken II 2012/13, 33506.

Incidenteel zijn zulke transplantaties ook al verricht, zij het nog niet met blijvend resultaat.

In het Engels spreekt men van variant Creutzfeldt-Jakob Disease, afgekort: vCJD.

Xenotransplantatie is vooralsnog verboden op grond van art. 6a lid 1 WBMV. Bij AMvB kunnen bepaalde verrichtingen van dit verbod worden uitgezonderd.

Er is ook EU-regelgeving inzake bloed en bloedproducten. Die is in het bijzonder van belang voor de lang houdbare bloedproducten zoals stollingsfactoren, immunoglobulinen en albumine, waarvoor een internationale markt bestaat.

Art. 2 Wib.

Art. 3 Wib.

Art. 4 lid 1 Wib.

Het inzamelen van bloed uit navelstrengen en het oogsten van stamcellen uit perifeer bloed door middel van aferese worden niet aangemerkt als een bloeddonatie in de zin van de Wib en vallen daarom niet onder de werking van deze wet. De Wet kwaliteit en veiligheid lichaamsmateriaal is wel van toepassing.

Art. 2 Wib.

Art. 4 lid 2 Wib.

Art. 14 Wib.

Art. 5 Wib.

Rechtbank Amsterdam 3 februari 1999; TvGR 2000/41.

De Kaapverdische Eilanden liggen voor de kust van West-Afrika en gelden als een gebied met een verhoogd hiv-risico.

De Commissie Gelijke Behandeling heet sinds 1 oktober 2012 College voor de Rechten van de Mens.

Commissie Gelijke Behandeling: oordeel 2000-18. Over de uitsluiting van homoseksuele donors: oordeel 1998-137 en oordeel 1999-36 (zie: www.cgb.nl).

Akveld JEM, Kalkman-Bogerd LE, Meersbergen DYA van. Commentaar Wet op de orgaandonatie. In: Biesaart MCIH, et al. (red). Gezondheidsrecht: Tekst & Commentaar*; 4^e druk. Deventer: Kluwer; 2011, p. 1275318.

Gevers JKM, Friele RD. Beslissen over postmortale orgaandonatie: tussen toestemming en bezwaar. NJB 2004;79:2032–7.

Hartogh GA den. Afscheid van de vrijblijvendheid. Beslissystemen voor orgaandonatie in ethisch perspectief. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2008.

Hené RJ. De opmars en problemen van levende donors. In: Engberts DP, et al. (red). Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2004. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Hilhorst MT. Nierdonatie bij leven: ethische vragen bij een dynamische praktijk. In: Engberts DP, et al. (red). Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2005. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Kompanje EJO. Geven en nemen. De praktijk van postmortale orgaandonatie. Een kritische beschouwing. Utrecht: Van der Wees; 1999.

Persijn GG. Allocatie van organen, in het bijzonder nieren, binnen Eurotransplant. In: Engberts DP, et al. (red). Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2005. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Rood JJ van. Kort verslag van een ontdekkingsreis in de transplantatie-immunologie. Leiden: LAG; 2005.

Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van. (red). Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998.

10.

Wijmen FCB van. Een kleine mooie ritselende revolutie. Over de effectiviteit van 35 jaar patiëntenrechten in Nederland. Maastricht: Universiteit Maastricht; 2006.

11.

ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2006.

12.

ZonMw. Evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag; 2003.

13.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2001.

14.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag; 2008.

15.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag; 2004.

Titel: Orgaantransplantatie en bloedtransfusie
Auteur: D.P. Engberts
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Leerboek gezondheidsrecht
Print ISBN: 978-90-313-9962-8

Elektronisch ISBN: 978-90-313-9963-5

Copyright: 2013
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-9963-5_6

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Inleiding

Log in om toegang te krijgen