Top

Gepubliceerd in:

2024 | OriginalPaper | Hoofdstuk

6. Orgaantransplantatie en bloedtransfusie

Auteur : Mr. D. Y. A. van Meersbergen

Gepubliceerd in: Leerboek Gezondheidsrecht

Uitgeverij: BSL Media & Learning

Samenvatting

Vanaf 1966 worden in Nederland met succes niertransplantaties verricht en sinds de jaren tachtig ook lever-, pancreas-, hart- en longtransplantaties. Jaarlijks wordt daarnaast een groot aantal weefseltransplantaties verricht met huid, bot en hoornvlies. Al veel langer worden bloedtransfusies verricht. Hoewel er geen principieel verschil bestaat tussen bloedtransfusies en orgaan- of weefseltransplantaties zijn er wel aparte wetten voor: de Wet op de orgaandonatie (WOD) en de Wet inzake bloedvoorziening (Wib). De WOD beoogt een viertal doelen te bereiken: meer rechtszekerheid voor patiënten, donoren, nabestaanden, artsen en ziekenhuizen, vergroting van het aanbod en rechtvaardige verdeling van de beschikbare organen en voorkomen dat financiële belangen gaan overheersen. Sinds de invoering in 1998 is de WOD verschillende malen aangepast, onder meer met het doel het aanbod aan donororganen te vergroten. Het doel van de Wib is het verzekeren van de kwaliteit, de veiligheid en de beschikbaarheid van bloed en bloedproducten in Nederland.

vorige hoofdstuk Rondom het einde van het leven

volgende hoofdstuk Belangen van derden: medische verklaringen, keuringen en adviezen

Kootstra G. Geschiedenis van orgaantransplantatie. In: Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van (red). Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum; 1998, p. 3–5.

Kamerstukken II 1991/92, 22 358, nr. 3, p. 5–7.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2001. ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004, ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006.

Art. 1 WOD.

Bloeddonaties zijn geregeld in de Wet inzake bloedvoorziening, donatie van geslachtscellen en embryo’s is geregeld in de Embryowet (zie H. 4, par. 4.3.2) en het gebruik van foetaal weefsel is in de Wet foetaal weefsel geregeld.

Art. 32 WOD.

Het is ook mogelijk anoniem een orgaan aan iemand te doneren Dit wordt ook wel altruïstisch doneren genoemd of anonieme of ongerichte donatie.

Zie bijvoorbeeld: www.transplantatiestichting.nl/orgaan-en-weefseldonatie

Klerk M de, IJzermans JNM, et al. Gepaarde donorruil. Nieuw landelijk programma voor nierdonatie bij leven. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148:420–3.

Art. 6 WOD.

Art. 3 lid 3 WOD.

Deze verzwaarde informatieplicht gaat verder dan die uit de WGBO. Artikel 5a WOD bepaalt dat de informatie moet voldoen aan de eisen daarover in de Europese Richtlijn 2004/23/EG inzake kwaliteit en veiligheid van cellen en weefsels die worden toegepast op de mens.

De donor kan mondeling of schriftelijk toestemming geven. De arts kan de mondelinge toestemming in het dossier aantekenen of de schriftelijke verklaring aan het dossier toevoegen.

Art. 3 WOD. Soms wordt gepleit voor het invoeren van financiële prikkels, in de vorm van vrijstelling van premie voor de ziektekostenverzekering, voor donorregistratie. Zie Dijk G van, Hilhorst MT. Financiële stimulering van orgaandonatie. Een ethische verkenning. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2007.

Hoewel de lever deels regenererend is, zal donatie van een deel ervan door een wilsonbekwame niet snel zijn geoorloofd vanwege de medische risico’s voor de donor.

Kamerstukken II 1991/92, 22358, nr. 3, pag. 12.

De WOD houdt er geen rekening mee dat het familielid van de wilsonbekwame aspirant-donor wiens toestemming wordt vereist, zelf de belanghebbende patiënt kan zijn aan wie de donatie ten goede zal komen. Het ligt in de rede te veronderstellen dat in zo’n situatie de rechtbank er niet mee akkoord zal gaan dat de vereiste toestemming door het belanghebbende familielid wordt gegeven.

Rb. Rotterdam 29 mei 2009; ECLI:NL:RBROT:2009:BI8765.

Art. 4 WOD.

Art. 5 WOD.

Kamerstukken II 1979/80, 16 086, nr. 8, p. 7.

Art. 10 lid 1 WOD, resp. art 10 lid 4 jo. art. 3 lid 3 Besluit orgaandonatie.

Art. 10a lid 1 resp. lid 2 WOD.

Art. 10b WOD.

In beginsel is de meest recente registratie of verklaring geldig, art. 20 lid 3 WOD.

Er bestaat een Modelprotocol postmortale orgaan- en weefseldonatie. Zie www.transplantatiestichting.nl ;versie van juli 2022.

Art. 23 WOD.

Art. 20 lid 3 WOD. Als in het donorregister echter staat dat iemand toestemming verleent voor orgaandonatie of geen bezwaar heeft en er een andersluidende verklaring is, dan geldt op grond van art. 20 lid 4 WOD echter altijd de andersluidende verklaring, ongeacht de datering van het stuk.

Art. 14 WOD.

Deze protocollen zijn opgenomen als bijlage 1 respectievelijk bijlage 2 bij het Besluit vaststelling van de dood bij postmortale orgaandonatie (Stb. 2020, 36). In het protocol voor het vaststellen van de dood op grond van circulatoire criteria wordt een onderscheid gemaakt tussen onverwacht en verwacht overlijden.

Het kan voorkomen dat een wilsonbekwaam persoon onverhoopt een registratie laat aantekenen. Ook kan het zijn dat een wilsbekwaam persoon een registratie laat aantekenen en vervolgens wilsonbekwaam wordt.

Art. 22 lid 1 resp. lid 2 WOD.

Art. 24 e.v. WOD.

Art. 18 lid 1 en 2 WOD.

Deze en andere informatie is te vinden op www.transplantatiestichting.nl

Art. 18 lid 3 WOD.

Zie art. 6a lid 1 Wet op bijzondere medische verrichtingen voor de volledige definitie.

Kamerstukken II 2001/02, 28284, nr. 3, p. 4.

Artikel 2 van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMOM) en artikel 1 sub b. Besluit centrale beoordeling medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (BCB). Zie ook de vierde evaluatie van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en evaluatie Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek, bijlage bij : Kamerstukken II 2023/24, 29963, nr. 24.

www.umcutrecht.nl/nieuws/eerste-kunsthart-in-nederland

Er is ook EU-regelgeving inzake bloed en bloedproducten. Die is in het bijzonder van belang voor de lang houdbare bloedproducten zoals stollingsfactoren, immunoglobulinen en albumine, waarvoor een internationale markt bestaat.

Deze uitgangspunten zijn verankerd in de artikelen 2, 4 lid 2, 14 en 5 Wib.

Art. 2 Wib.

Art. 4 lid 1 Wib.

Het inzamelen van bloed uit navelstrengen en het oogsten van stamcellen uit perifeer bloed worden niet aangemerkt als een bloeddonatie in de zin van de Wib en vallen daarom niet onder de werking van deze wet. De Wet kwaliteit en veiligheid lichaamsmateriaal is wel van toepassing.

Art. 5 lid 1 en 2.

Rb. Amsterdam 3 februari 1999; ECLI:NL:RBAMS:1999:AB8317, NJ 1999, 621 en TvGR 2000/41.

College voor de Rechten van de Mens: oordeel nr. 2014–0284 (24 april 2015).

www.nos.nl; 25 mei 2022. Zie ook: Kamerstukken II 2022/23, 29447, nr. 79.

Hartogh GA den. Het ADR-systeem voor orgaanverwerving en de onaantastbaarheid van het lichaam. NJB. 2017;92:2277.

Dijkstra O. Commentaar Wet inzake bloedvoorziening. In: T&C Gezondheidsrecht, 10^e druk. Deventer: Kluwer; 2023.

Dörenberg V, Janssens R. Orgaandonatie en -transplantatie. In: Legemaate J, Widdershoven G, redactie. Basisboek ethiek & recht in de gezondheidszorg. Amsterdam: Boom; 2016.

Gevers JKM. Orgaan- en weefseltransplantatie. In: Leenen HJJ, Gevers JKM, et al. Handboek Gezondheidsrecht. 8e druk. Den Haag: Boom; 2020. pag. 270–287.

Gevers JKM. De herziening van de Wet op de orgaandonatie: een terugblik. TvGR. 2018;43:387–400.

Kompanje EJO. Automatische donorregistratie: een ultieme poging om meer witte raven te vangen? ZIP 2017, jaargang 4, nr. 1.

Kootstra G. Geschiedenis van orgaantransplantatie. In: Van Wezel HBM, Slooff MJH, Van Goor H, redactie. Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum; 1998. pag. 3–5.

Van Meersbergen DYA. Commentaar Wet op de orgaandonatie. In: Engberts DP, et al. redactie. Tekst en commentaar Gezondheidsrecht, 10e druk. Deventer: Kluwer; 2023.

Steijns D, et al. Ontwikkelingen in corneatransplantatie. Lamellaire technieken in opkomst. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6096.

10.

ZonMw. Derde evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag: ZonMw; 2018.

11.

ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006.

12.

ZonMw. Evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag: ZonMw; 2003.

Titel: Orgaantransplantatie en bloedtransfusie
Auteur: Mr. D. Y. A. van Meersbergen
Uitgeverij: BSL Media & Learning
Boek: Leerboek Gezondheidsrecht
Print ISBN: 978-90-368-3018-8

Elektronisch ISBN: 978-90-368-3019-5

Copyright: 2024
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-3019-5_6

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen