Ontspanningsinstructie

Ontspanningsoefeningen zijn een wijdverbreid en veelgebruikt hulpmiddel dat voor een breed scala van doelen wordt toegepast. Elementen van ontspanning zijn te herkennen in allerlei culturele gedragingen, zoals rituelen, die tot doel hebben een emotionele spanning te kanaliseren en op zijn plaats te laten komen, danwel het individu te helpen om tot rust te komen.

Er is een grote variëteit aan bekende en minder bekende methodes, die principes van bewust ontspannen gebruiken. In dit hoofdstuk wordt een aantal van de bestaande methodes besproken.

In hoofdstuk 2 zien we dat de meest gangbare ontspanningsmethoden zijn opgebouwd rond een of meer typen van instructies. De instructies zijn te herleiden tot hun elementen of modaliteiten. Zij vormen de keuzemogelijkheden van de begeleider. In dit hoofdstuk worden deze modaliteiten beschreven.

Het is noodzakelijk om een onderscheid te maken tussen het einddoel van ontspanningsinstructie en de processen waarlangs dat einddoel wordt bereikt. Het einddoel van ontspanningsinstructie is de toename van interne zelfregulatie. Dit houdt in dat men beter in staat is de eigen aandacht te regelen en dat de verhouding tot het eigen lichaam reëler wordt. Hij kan beter met zichzelf overweg. De instructie is niet meer dan een middel daartoe. De deelnemer dient bereid en in staat te zijn om zich deze middelen eigen te maken en ze te benutten. Dat is lang niet altijd het geval. Niet alle deelnemers zijn daartoe voldoende bereid en/of in staat en derhalve ongeschikt voor ontspanningsinstructie.

In de voorgaande hoofdstukken is beschreven hoe de vraag ‘wat is ontspanningsinstructie?’ kan worden beantwoord aan de hand van de instructies die worden gegeven of aan de hand van de processen die de instructie tot gevolg heeft.

In de voorgaande hoofdstukken is uiteengezet hoe ontspanningsmethoden zijn te herleiden tot een en hetzelfde leerproces: via een aantal modaliteiten (houding, beweging, aandacht, denken, ademhaling en handgrepen) en onderliggende processen, komt een individu tot zelfregulatie van spanning en ontspanning.

De aanwijzingen die de begeleider geeft, zijn voor elke instructie weergegeven in een schematische opbouw in twee kolommen. Links staan de stappen die gezet worden en rechts staat tekst die de stappen verduidelijkt, omschrijft en aangeeft waarop gelet dient te worden. De instructies zijn uitgeschreven met de bedoeling de essentiële, minimale stappen aan te geven. Het is de kale opbouw, met alleen de aanwijzingen die nodig zijn om te weten wat precies de bedoeling is. Dit schema geeft de definitie van de instructie.