Onderzoek en behandeling van de heup

Geleidelijk ontstond er kniepijn (rechts) bij een 69-jarige man. Hij vermoedde dat de pijn verband hield met overbelasting als gevolg van verbouwingswerkzaamheden in zijn huis. Hij had er vooral last van als hij in bed op zijn rug of op zijn rechterzij lag.

In enkele dagen tijd ontstond pijn in het linkerbeen van een 78-jarige man.

In de (para)medische praktijk zien we dikwijls ouderen met uitstralende pijn in de benen. Twee veelvoorkomende oorzaken van beenpijn – zeker op latere leeftijd – zijn spinale stenose en heupartrose . Het is vaak moeilijk om aan de hand van het klinisch beeld te differentiëren of sprake is van heupartrose of spinale stenose. Het wordt nog lastiger als sprake (b)lijkt te zijn van beide aandoeningen.

De tendens bestaat om na het plaatsen van een totale heupprothese (thp) de opnameduur in het ziekenhuis zo kort mogelijk te houden. Als er geen complicaties optreden, wordt een patiënt soms al na drie of vier dagen ontslagen. Een snelle revalidatie waarbij rekening wordt gehouden met een juiste belasting van de endoprothese, blijkt van groot belang te zijn voor het succes van deze operatie. In dit addendum worden richtlijnen besproken voor het revalideren van een patiënt die een totale heupprothese heeft gekregen.

Als duikgids op een Caribisch eiland maakte een 54-jarige vrouw al vele jaren dagelijks vaak twee of meer duiken. Meestal betrof het vrij ondiepe, maar wel langdurige duiken duiken van 75 minuten of meer. Sinds ongeveer vier maanden voelde zij tijdens belasting een zeurende pijn in de linkerlies, die in rust echter weer vrij snel verdween. Haar moeder leed aan coxartrose en patiënte ging ervan uit dat nu ook bij haarzelf de heup begon te ‘slijten’. Tijdens een (duik)vakantie op Bonaire nam de liespijn opeens hevig toe. De pijn straalde nu ook uit naar de voorzijde van het bovenbeen en naar de rug. Belasten van het linkerbeen was niet meer mogelijk. In het kleine ziekenhuis van Bonaire kon patiënte een okselkruk lenen, zodat zij zich nog enigszins kon redden. Nog diezelfde dag onderzocht ik haar.

Avasculaire necrose is niet een opzichzelfstaande aandoening; het is een pathologische eindtoestand van botweefsel, veroorzaakt door factoren die de bloedvoorziening doen stagneren.1 Die factoren kunnen zeer divers van aard zijn.

Heupfracturen vormen een groeiend probleem in Nederland. In 2004 ondergingen 18 212 patiënten een operatie vanwege een heupfractuur. Dit aantal neemt nog steeds toe, met ongeveer 230 nieuwe gevallen per jaar. De ziekenhuismortaliteit daalt en was in 2004 5,6%. De stijgende incidentie, de dalende mortaliteit, en een steeds korter wordende opnameduur in het ziekenhuis zorgen ervoor dat er steeds meer een beroep wordt gedaan op verpleeghuizen en fysiotherapeuten in de eerste lijn voor de zorg voor heupfractuurpatiënten.

Geleidelijk ontstond liespijn bij een 41-jarige sportieve man. Aanvankelijk was sprake van pijn aan de binnenzijde van zijn rechterbovenbeen als hij begon met tennissen. Tijdens het tennissen verdween de pijn, maar na afloop van het sporten kwam de pijn weer terug. De dagen na het sporten had hij in het algemeen wat meer pijn. Hij besteedde er aanvankelijk niet veel aandacht aan. Toen de pijn – drie maanden na aanvang van de klachten – niet meer verdween tijdens het sporten, nam hij contact op met zijn fysiotherapeut.

De trochanter major is een grote apofyse waar belangrijke spieren aanhechten. Deze spieren zorgen voor het bewegen van het been tijdens de zwaaifase en hebben een belangrijke functie bij het ‘dragen’ van het lichaam op het standbeen; vrijwel het gehele lichaam wordt gedragen door de heupkop, terwijl de heupabductoren voorkómen dat men door de heup zakt. De heupabductoren moeten hiervoor enorme krachten genereren. Wanneer degeneratie (tendinose) van de heupabductoren optreedt, kunnen gemakkelijk partiële rupturen in het peesweefsel ontstaan. Meestal scheurt het anterieure deel van de pees van de m. gluteus medius of minimus. Een dergelijke situatie uit zich als een complex van symptomen dat ook wel het trochanter major pijnsyndroom wordt genoemd.1,5