In een eerdere bericht werd aandacht besteed aan de belangrijke rol die het gebit speelt bij forensisch onderzoek. Maar ook bij datering of duiding van maatschappelijke processen en samenlevingen in de oudheid blijken opgegraven menselijke of dierlijke kaken een schat aan informatie te bevatten. Onlangs werd in Mantsjoerije een runderkaak aangetroffen van 10.500 jaar oud met een opvallende slijtage van de molaren die een nieuw licht werpt op samenleving en in de oudheid.
Dankzij archeologisch onderzoek van menselijke resten, c.q. gebitten, weten wij dat Egyptenaren tanden vastzetten met gouddraad en dat Etrusken al bruggen en kronen vervaardigden. Ook het boren van kiezen blijkt al een eeuwenoude tandheelkundige ingreep. Vorig jaar werd in een grot in Slovenië een opmerkelijke tandheelkundige vondst gedaan: op een hoektand van een gebit van een jongeman die 4000 jaar geleden geleefd heeft, werd een vulling van bijenwas aangetroffen. De vulling in een verticale scheur in het glazuur en de dentine is 6500 jaar oud en daarmee het oudste bewijs van een tandheelkundig lapmiddel. Opgegraven menselijke gebitten verschaften archeologen en paleontologen ook informatie over bepaalde gewoontes of beroepsuitoefening, zo vertoonden gebitten van naaisters en timmerlieden specifieke slijtagesporen in het glazuur van het respectievelijk vastklemmen van spelden en spijkers.
Stress-gerelateerde slijtage
Ook dierlijke gebitten blijken opmerkelijke slijtageplekken te vertonen. De 10.500 jaar oude runderkaak die in Mantsjoerije aangetroffen werd, vertoonde een specifieke slijtage van de M1 en P4 molaren. Die slijtage zou volgens onderzoekers waarschijnlijk veroorzaakt zijn door stereotiep kauwgedrag, dat duidt op vroege domesticatie en landbouwcreativiteit in China.
Een dergelijke slijtage komt bij dieren in het wild namelijk alleen in extreme stress-situaties voor, vandaar dat aannemelijk is dat stressvol gedrag tijdens domesticatie (door een beest dat aan een touw vast zit, of door het dragen van een bit) hier aan ten grondslag ligt. Uit genetische analyse van het DNA in de kaak bleek ook dat de koe tot een tot nu toe onbekende genetische groep behoorde, die niet in het huidige veebestand voorkomt. Mogelijk was er sprake van domesticatie, maar is die lijn later weer verdwenen. Naar aanleiding van deze vondst zullen archeologen ongetwijfeld met hernieuwde interesse de vele oude koeienkaken die in archeologische depots liggen opgeslagen op slijtplekken onderzoeken.
Auteur(s): Marijke Simons Foto Nature Communications