Niet uitleven maar beleven

Beeldende therapie bij persoonlijkheidsproblematiek

Auteur: Suzanne Haeyen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Dit boek gaat over beeldende therapie bij cliënten met persoonli- heidsproblematiek. Het doel is om op verschillende niveaus en vanuit verschillende kaders een licht te werpen op dit thema. Het is niet de bedoeling een volledig beeld te bieden, aangezien het gebied van p- soonlijkheidsproblematiek erg breed is. In dit boek wordt gesproken over persoonlijkheidsproblematiek en niet van stoornis om de brede toepassing van haar inhoud duidelijk te maken. Mijn ervaring is dat het bij ernstige en langdurige problematiek vaak om persoonli- heidsstoornissen gaat. Bij de in dit boek beschreven doelgroep gaat het vooral om – in DSM-terminologie – persoonlijkheidsproble- tiek van cluster B en C en niet speciaal één stoornis daarbinnen. In het diagnostische vakgebied gaan er al langere tijd geluiden op om de classi?catie van de speci?eke persoonlijkheidsstoornissen te verlaten, omdat er vaak sprake is van overlap tussen deze gebieden. Het doet de realiteit meer recht om te spreken van clusters of om een meer dimensionele benadering te kiezen. In dit boek is onder andere een aantal reeds verschenen artikelen verwerkt en aangevuld met nieuwe informatie en productbeschr- vingen. Als beeldend therapeut heb ik in verschillende delen van de geestelijke gezondheidszorg – acute psychiatrie, langdurige zorg, - specialiseerde deeltijdprogramma’s, poliklinische behandeling – met cliënten met persoonlijkheidsproblematiek gewerkt en deze ervar- gen heb ik in de loop van de tijd in verscheidene artikelen verwerkt die langzamerhand een rode draad vormden. Dit boek is de weerslag van deze rode draad.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Inleiding

Abstract

Dit boek gaat over beeldende therapie bij cliënten met persoonlijkheidsproblematiek. Het doel is om op verschillende niveaus en vanuit verschillende kaders een licht te werpen op dit thema. Het is niet de bedoeling een volledig beeld te bieden, aangezien het gebied van persoonlijkheidsproblematiek erg breed is. In dit boek wordt gesproken over persoonlijkheidsproblematiek en niet van stoornis om de brede toepassing van haar inhoud duidelijk te maken. Mijn ervaring is dat het bij ernstige en langdurige problematiek vaak om persoonlijkheidsstoornissen gaat. Bij de in dit boek beschreven doelgroep gaat het vooral om – in DSM-terminologie – persoonlijkheidsproblematiek van cluster B en C en niet speciaal één stoornis daarbinnen. In het diagnostische vakgebied gaan er al langere tijd geluiden op om de classificatie van de specifieke persoonlijkheidsstoornissen te verlaten, omdat er vaak sprake is van overlap tussen deze gebieden.

Suzanne Haeyen

1. De eigen plek vanuit beeldend therapeutisch oogpunt

Autonomieproblematiek als centraal gegeven

Abstract

In mijn werk als beeldend therapeut bij verschillende onderdelen van de geestelijke gezondheidszorg, heb ik veel te maken gehad met cliënten met persoonlijkheidsproblematiek van diverse aard.

Suzanne Haeyen

2. Borderlinecliënt: verantwoordelijk en competent!?

Beeldende therapie bij ernstige persoonlijkheidsproblematiek cluster B

Abstract

Marijke is een jonge vrouw met een ernstige cluster-B-persoonlijkheidsstoornis. Ze heeft al behoorlijk wat ervaring met therapie. Ze is eerder opgenomen geweest in een kliniek voor persoonlijkheidsstoornissen, maar kon dit niet aan. Het was te intensief en dat bleek uit haar toenemend acting-outgedrag. Ze heeft nu twee ambulante therapievormen, een gesprekscontact en beeldende therapie. Het gesprekscontact vindt een keer per twee à drie weken plaats en is gericht op de draaglast-draagkrachtverhouding. In de beeldende therapie (eenmaal per week) is het doel dat ze haar vermogen greep op haar leven te hebben uitbreidt en haar draagkracht vergroot. Wanneer nodig kan ze gebruikmaken van een time-outregeling. Dit houdt in dat ze een opname van een à twee dagen kan aanvragen als de spanning te hoog oploopt.

Suzanne Haeyen

3. Verbindend werk

Beeldende therapie met borderlinecliënten op basis van de dialectische gedragstherapie van Linehan

Abstract

In ambulante behandelprogramma’s voor cliënten met persoonlijkheidsstoornissen is de dialectische gedragstherapie een vaker gehanteerd theoretisch uitgangspunt. Wanneer er vanuit een multidisciplinair team gewerkt wordt, kan deze theorie geïntegreerd worden in de verschillende behandelonderdelen. Voor de beeldende therapie vraagt dit dus om een vertaalslag van deze theorie naar de beeldende therapie zonder de beeldend therapeutische principes tekort te doen. In de praktijk blijkt deze vertaalslag goed mogelijk en zelfs veel beter aan te sluiten dan gedacht.

Suzanne Haeyen

4. Imaginatie in beeldende therapie

Een schemagerichte benadering

Abstract

…een mooi streven, maar veelal moeilijk te bereiken: je vrij maken van beperkende patronen in je denken, voelen en handelen. Toch is dat het doel bij schemagerichte cognitieve therapie (SCT) voor persoonlijkheidsstoornissen. In deze therapie wordt gewerkt met experiëntiële technieken, waaronder imaginatie. In beeldende therapie wordt na de innerlijke verbeelding de stap gemaakt naar externe vormgeving. Maar wat vinden cliënten daarvan? Hoe helpt hen dat verder?

Suzanne Haeyen

5. Loslaten en vasthouden in beeldende therapie

Een illusie armer, een mogelijkheid rijker

Abstract

In behandeling maken cliënten een ontwikkeling door waarin verlangens en verwachtingen deels bevestigd kunnen worden en deels opgegeven moeten worden. Therapeuten maken een soortgelijk proces door vanuit de rol van hulpverlener. Na een inleiding met casuïstiek rond loslaten en vasthouden worden interventies besproken. Thematiek van loslaten en vasthouden speelt zich af rond het afscheid nemen van gekoesterde verlangens en het aanvaarden van een realiteit die onvolkomen is, maar waarin nieuwe mogelijkheden voor ontwikkeling bestaan. Op dit hoofdstuk volgt het verhaal van Katja, een ex-cliënt die terugblikt op haar proces in beeldende therapie.

Suzanne Haeyen

6. Niet uitleven maar beleven

Kind, volwassene en ouderpositie in beeldende therapie

Abstract

Waar het begon dat is me heel goed bijgebleven. In de individuele gesprekstherapie kwam naar voren dat ik mijn gevoel, dat ik heb bij de ervaringen van mijn jongste jaren (tot vier jaar), wilde verwoorden. Je kunt wel zoeken naar de woorden maar het sloot niet aan, mijn woordenschat paste daar gewoon niet bij. Een aantal individuele sessies beeldende therapie was toen het idee. In de beeldende groepstherapie had ik gemerkt dat beeldende therapie goed bij mij aansloot.

Suzanne Haeyen

7. Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen in beeldende therapie, wat is de evidentie?

Effectiviteit van beeldende therapie bij persoonlijkheidsstoornissen

Abstract

Dit hoofdstuk is het resultaat van een uitgebreide literatuurstudie naar de effecten van beeldende therapie bij persoonlijkheidsstoornissen. Het is een bewerkte en uitgebreide versie van de tekst voor de vaktherapieën van de multidisciplinaire richtlijn voor persoonlijkheidsstoornissen4. Een evidence-based richtlijn bevat aanbevelingen en handelingsinstructies ter ondersteuning van de dagelijkse praktijkvoering. Een richtlijn berust op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek (literatuur) en aansluitende meningsvorming (ervaring/ mening van deskundigen en cliënten) gericht op het expliciteren van goed handelen (Van Everdingen e.a., 2004, in Handboek richtlijnontwikkeling persoonlijkheidsstoornissen, Trimbos instituut, Utrecht). In dit hoofdstuk worden de delen behandeld die relevant zijn voor beeldende therapie, uitgebreid met teksten die te specifiek waren voor de richtlijn. De tekst is opgebouwd volgens een vast patroon. Er is eerst aandacht voor de wetenschappelijke onderbouwing en de hieruit volgende conclusies, daarna volgen de overige overwegingen en dit alles leidt gezamenlijk tot aanbevelingen voor de praktijk. De indeling van de mate van bewijskracht is gedaan op basis van de indeling van het kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO (zie afbeelding hiernaast).

Suzanne Haeyen

Nawerk

Titel: Niet uitleven maar beleven
Auteur: Suzanne Haeyen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-9605-4
Print ISBN: 978-90-313-5177-0
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-9605-4