Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

11. Neurocognitieve stoornissen

Auteurs : T. M. P. P. Verdonschot, dr. M. G. Kat

Gepubliceerd in: Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Met de groeiende vergrijzing nemen aandoeningen als delier, dementie en geheugenstoornissen toe. Deze vallen met ingang van de DSM-5 alle onder de noemer ‘neurocognitieve stoornissen’ en kennen drie categorieën: delier, uitgebreide en beperkte neurocognitieve stoornissen. Het gaat uitsluitend om niet- aangeboren cognitieve stoornissen, veroorzaakt door aangetaste hersenfuncties. Het delier, in het ziekenhuis de meestvoorkomende psychiatrische aandoening, kan op alle leeftijden optreden, maar vooral ouderen en kinderen zijn er gevoelig voor. De uitgebreide cognitieve stoornis (voorheen dementie) is de belangrijkste psychiatrische stoornis onder ouderen. Het gaat vrijwel altijd om complexe problematiek, waarbij het van belang is om ook aandacht te hebben voor fysieke, psychische en sociale factoren en voor het sociaal netwerk van de patiënt. De hulpverlening aan deze patiënten is vaak lastig, maar zeker ook interessant en uitdagend.
vorige hoofdstuk Begeleiding en behandeling bij verslavingsproblematiek
volgende hoofdstuk Psychiatrie, somatische aandoeningen, somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen
Literatuur
Aarsland, A., Hutchinson, M., & Larsen, J. P. (2003). Cognitive, psychiatric and motor response to galantamine in Parkinson’s disease with dementia. International Journal of Geriatric Psychiatry, 18, 937–941.PubMedCrossRef
Albert, M. S., DeKosky, S. T., Dickson, D., et al. (2011). The diagnosis of mild cognitive impairment due to Alzheimer’s disease: Recommendations from the National Institute on Aging-Alzheimer’s Association workgroups on diagnostic guidelines for Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association, 7(3), 270–279.CrossRef
APA (American Psychiatric Association) (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington DC: APA.
APA (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington DC: APA. Nederlandse uitgave: APA (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen: DSM-5 (Vert. Hengeveld, M. W.). Amsterdam: Boom Uitgevers.
Arts NJM (2004a). Het syndroom van Korsakov (I): Ontstaan en geheugenstoornissen. Patient Care (Neuropsychiatrie en Gedragsneurologie), 31, 2–9.
Arts NJM (2004b). Het syndroom van Korsakov (II): Centraal executieve stoornissen en behandeling. Patient Care (Neuropsychiatrie en Gedragsneurologie), 31, 10–16.
Arts NJM (2005). Het syndroom van Korsakov. Bunnik: Landelijk Platform Korsakov.
Baines, M. (1978). Detection and incidence of B and C vitamin deficiency in alcohol-related illness. Annals of Clinical Biochemistry, 15(6), 307–312.PubMedCrossRef
Baker, E. (2008). Chronic toxic encephalopathy caused by occupational solvent exposure. Annals of Neurology, 63(5), 545–547.PubMedCrossRef
Bloem, B. A., Van Laar, T., Keus, S. H. J., et al. (2010). Multidisciplinaire richtlijn – Ziekte van Parkinson. Alphen aan de Rijn: van Zuiden Communications B.V.
Brodaty, H., Green, A., & Koschera, A. (2003). Meta-analysis of psychosocial interventions for caregivers of people with dementia. Journal of the American Geriatrics Society, 51, 657–664.PubMedCrossRef
Brouwer, K. (2006). Dementie: Een zorg voor mantelzorger én hulpverlener. GGzE en GGz Midden Brabant, Metaforum. Eindhoven/Tilburg: GGzE en GGz Midden Brabant.
BTSG (Bureau voor Toegepaste Sociale Gerontologie) (2007). ROT (Realiteits Oriëntatie Training). Zwolle: BTSG.
Buter, T. C., Van den Hout, A., Matthews, F. E., et al. (2008). Dementia and survival in Parkinson disease: A 12-year population study. Neurology, (70/13), 1017–1022.PubMedCrossRef
Carlier, J. M. & Kramer, G. J. A. (2006). Hersenletsel: Hoe nu verder? Model voor de organisatie van zorg in het ziekenhuis rondom de neuropsychologische gevolgen van hersenletsel. Utrecht: Prismant.
Carlier, J. M., Zeggelt, F. C., & Harmsen, J. (2000). Een kwestie van toeval en geluk. Utrecht: Prismant.
Crook, T., Bartus, R. T., Ferris, S. H., et al. (1986). Age-associated memory impairment: Proposed criteria and measures of clinical change. Report of the National Institute of mental Health Work Group. Developmental Neuropsychology, 2, 261–276.CrossRef
Cummings, J. L., Mega, M., Gray, K., et al. (1994). The neuropsychiatric inventory: Comprehensive assessment of psychopathology in dementia. Neurology, 44, 2308–2314.PubMedCrossRef
Dautzenberg, P. L. J., Schmand, B., Vriens, M. T. S., et al. (1991). De validiteit van de cognitieve screeningstest en de mini mental state examination bij een groep oudere ziekenhuispatiënten. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 135, 850–855.PubMed
De Jonghe, J. F., Kalisvaart, C. J., & Vreeswijk, R. (2004). Handleiding Delirium-o-meter. Alkmaar: Medisch Centrum Alkmaar.
De Jonghe, J. F., Kat, M. G., & De Reus, R. (1994). De validiteit van de gedragsobservatieschaal voor intramurale psychogeriatrie (GIP): Een vergelijking met de Bop en NOSIE-30 in een psychiatrische observatiekliniek voor ouderen. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 25, 110–116.PubMed
De Jonghe, J. F., Ooms, M. E., & Ribbe, M. W. (1997). Verkorte gedragsobservatieschaal voor de intramurale psychogeriatrie (GIP-28). Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 28, 119–123.PubMed
Deelman, B. G., Maring, W., & Otten, V. (1991). De CST: Een gestandaardiseerde screeningsmethode voor dementie. In J. J. F. Schroots, et al. (Red.), Cognitieve screenings test (pp. 163–170). Lisse: Swets Zeitlinger.
De Vries, M. W. (Red.). (1992). The experience of psychopathology: Investigating mental disorders in their natural settings. Cambridge: Cambridge University Press.
Diesfeldt, H. F. A. (1996). Betekenisanalyse van de cognitieve screening test (CST14). Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 27, 215–220.PubMed
Dooper, M. (2004). 800.000 Nederlanders hebben alcoholproblemen. Mediator, 15(2), 12–14.
Draper, B., Brodaty, H., & Finkel, S. I. (2015). The IPA complete guides to BPSD – Specialists guide. Northfield, IL: International Psychogeriatric Association.
Duijnstee, M., Guldemond, H., & Hendriks, L. (2001). Zorgkompas voor mantelzorgers van ouderen en chronisch zieken: Leidraad voor het in kaart brengen van de belasting van zorgende familieleden. Utrecht: NIZW.
Dysken, M. W., Sano, M., Asthana, S., et al. (2014). Effect of vitamin E and memantine on functional decline in Alzheimer disease: The TEAM-AD VA cooperative randomized trial. JAMA, 311(1), 33–44.PubMedPubMedCentralCrossRef
Emre, M. (2003). Dementia associated with Parkinson’s disease. The Lancet Neurology, 2(4), 229–237.PubMedCrossRef
Emre, M., Aarsland, D., Brown, R., et al. (2007). Clinical diagnostic criteria for dementia associated with Parkinson’s disease. Movement Disorders, 22(12), 1689–1707.PubMedCrossRef
Feil, N. (1989). Validation: een nieuwe benadering in de omgang met demente bejaarden. Almere: Versluys.
Folsom, J. C. (1968). Reality orientation for elderly mental patients. Journal of Geriatric Psychiatry, 1, 219–307.
Folstein, M. F., Folstein, S. E., & McHugh, P. R. (1975). Mini mental state: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatric Research, 12, 189–198.PubMedCrossRef
Foltynie, T., & Langston, J. W. (2018). Therapies to slow, stop, or reverse Parkinson’s disease. Journal of Parkinson’s Disease, (8/s1), S115–S121.
Fong, T. G., Tulebaev, S. R., & Inouye, S. K. (2009). Delirium in elderly adults: Diagnosis, prevention and treatment. Nature Reviews Neurology, 5(4), 210–220.PubMedPubMedCentralCrossRef
Ganguli, M., Blacker, D., Blazer, D. G., et al. (2011). Classification of neurocognitive disorders in DSM-5: A work in progress. American Journal of Geriatric Psychiatry, 19(3), 205–210.CrossRef
Garenfeld, W. (2018). Neuropsychologische aspecten van neurodegeneratieve aandoeningen. In B. Van Cranenburgh (Red.), Neuropsychologie: De gevolgen van hersenletsel (pag. 425–470). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Graham, J., Rockwood, K., Beattie, B., et al. (1996). Standardization of the diagnosis of dementia in the Canadian Study of Health and Ageing. Neuroepidemiology, 15, 246–256.PubMedCrossRef
Huppert, F. A., Brayne, C., Gill, C., et al. (1995). CAMCOG: A concise neuropsychological test to assist dementia diagnosis: socio-demographic determinants in an elderly population sample. British Journal of Clinical Psychology, 34, 529–541.PubMedCrossRef
Imbimbo, B. P. O., Solfrizzi, V., & Panza, F. (2010). Are NSAID’s useful to treat Alzheimer’s disease or mild cognitive impairment? Frontiers in Aging Neuroscience, 2(19), 1–14.
Kat, M. G., De Jonghe, J. F., Aalten, P., et al. (2002). Neuropsychiatrische symptomen bij dementie: Psychometrische aspecten van de Nederlandse Neuropsychiatric Inventory (NPI). Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 33, 150–155.PubMed
Kaufer, D., & Cummings, J. L. (2000). NPI-Q. Journal of Clinical Neuroscience, 12, 233–239. Nederlandse vertaling: J. F. M. De Jonghe, M. G. Kat & C. J. Kalisvaart (2003).
Korsakov, S. S. (1890). Über eine besondere Form psychischer Störung, combiniert mit multipeler neuritis. Archiv Psychiatrie Nervenheilkunde, 21, 669–704. In J. E. Hovens & G. J. Van der Ploeg (Red.), De grote psychiatrie in klassieke teksten (pag. 657–681). Utrecht: De Tijdstroom; 2006.
Kral, V. A. (1962). Senescent forgetfulness: Benign and malignant. Canadian Medical Association Journal, 86(6), 257–260.PubMedPubMedCentral
Lawton, M. P., & Brody, E. M. (1969). Assessment of older people: Self maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist, 9, 179–186.PubMedCrossRef
Lebert, F., Stekke, W., Hasenbroekx, C., et al. (2004). Frontotemporal dementia: A randomised, controlled trial with trazodone. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders, 17(4), 355–359.PubMedCrossRef
Nasreddine, Z. S., Phillips, N. A., Bédirian, V., et al. (2005). The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: A brief screening tool for mild cognitive impairment. Journal of the American Geriatrics Society, 53(4), 695–699.PubMedCrossRef
NICE (National Institute for Health and Clinical Excellence) (2010). Clinical guideline 103: Delirium diagnosis, prevention and management. Londen: National Clinical Guideline Centre.
NVKG (Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie) (2013). Richtlijn delier voor volwassenen en ouderen. Utrecht: NVKG.
Olde Rikkert, M.G.M., Van Exel, E., Knol, W., et al. (2014). Multidisciplinaire richtlijn dementie. Utrecht: NVKG.
Palm, J. (Red.). (2005). Omgaan met hersenletsel: Hulp bij een veranderd leven. Assen: Van Gorcum.
Petersen, R. C. (2004). Mild cognitive impairment as a diagnostic entity. Journal of Internal Medicine, 256(3), 183–194.PubMedCrossRef
Petersen, R. C., Smith, G., Ivnik, R., et al. (1999). Mild cognitive impairment: Clinical characterization and outcome. Archives of Neurology, 56, 303–308.PubMedCrossRef
Pot, A. M., Van Dyck, R., & Deeg, D. J. H. (1995). Ervaren druk door informele zorg; constructie van een schaal. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 1995(26), 214–219.
Reisberg, B., Ferris, S. H., De Leon, M. J., et al. (1982). GDS: Global Deterioration Scale. American Journal of Psychiatry, 139(9), 1136–1139.PubMedCrossRef
Riedl, L., Mackenzie, I. R., Förstl, H., et al. (2014). Frontotemporal lobar degeneration: Current perspectives. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 10, 297–310.
Rosenberg, R. N., Fu, M., & Lambracht-Washington, D. (2018). Active full-length DNA Aβ42 immunization in 3xTg-AD mice reduces not only amyloid deposition but also tau pathology. Alzheimer’s Research & Therapy, 10(115), 1–17.
Schmand, B., Walstra, G., Lindeboom, G., et al. (2000). Early detection of Alzheimer’s disease using the Cambridge Cognitive Examination (CAMCOG). Psychological Medicine, 30, 619–627.PubMedCrossRef
Shulman, K. I. (2000). Clock drawing: Is it the ideal cognitive screening test? International Journal of Geriatric Psychiatry, 15, 548–561.PubMedCrossRef
Schuurmans, M. J. (2001). DOS: Delirium Observatie Schaal. Utrecht: UMC.
Teunisse, S., & Derix, M. M. (1991). Measurement of activities of daily living in patients with dementia living at home: Development of questionnaire. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 22, 201–203.
Teunisse, S., & Derix, M. M. (1997). The interview for deterioration in daily living activities in dementia: Agreement between primary and secondary caregivers. International Psychogeriatrics, (9 suppl 1), 155–162.
Thissen, A. J., Van Bergen, F., De Jonghe, J. F., et al. (2010). Applicability and validity of the Dutch version of the Montreal Cognitive Assessment (MoCA-d) in diagnosing MCI. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 41(6), 231–240.PubMedCrossRef
Trimbos-instituut (2008/2009). Multidisciplinaire richtlijn stoornissen in het gebruik van alcohol. Utrecht: Trimbos-instituut.
Van der Kooij, C. (1992). Validation: Theorievorming op basis van praktijkervaring. Psychiatrie Verpleging, 68(5), 47–54.
Van der Werf, L. J., & Goedthart, A. W. (1994). Een beoordelingsschaal voor de zorg aan chronisch psychiatrische patiënten. Tijdschrift voor Psychiatrie, 36(6), 439–444.
Van der Werf, L. J., Goedthart, A. W., & Staverman, K. (1997). Het syndroom van Korsakov en de ontwikkeling van de zorg-aanbodschaal voor Korsakov patiënten (K-ZAS). Bennebroek: Praecox (PZ Vogelenzang).
Van Eijk, M. M. J., Roes, K. C. B., Honing, M. L. H., et al. (2010). Effect of rivastigmine as an adjunct to usual care with haloperidol on duration of delier and mortality in critically ill patients: A multicentre, double-blind, placebo-controlled randomised trial. The Lancet, 376(9755), 1829–1837.CrossRef
Van Noppen, M., & Haex, P. (2003). Omgaan met Korsakovcliënten. Van 4 K-model naar empathisch-directieve benadering. Denkbeeld, 6, 10–13.
Van Valen, E., Van Thriel, C., Akila, R., et al. (2012). Chronic solvent-induced encephalopathy: European consensus of neuropsychological characteristics, assessment, and guidelines for diagnostics. Neurotoxicology, 33(4), 710–726.PubMedCrossRef
Verstraten, P. F. (1988). De GIP: Veertien observatieschalen voor psychogeriatrische gedragsproblemen. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 19(4), 147–151.PubMed
Verstraten, P. F., & Eekelen, C. W. J. (1987). Gedragsobservatieschaal voor de intramurale psychogeriatrie (GIP). Deventer: Van Loghum Slaterus.
Walvoort, S. J. W., Wester, A. J., Doorakkers, M. C., et al. (2016). Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen in de DSM-5. Tijdschrift voor Psychiatrie, 58(5), 397–401.PubMed
Wood, K.-L., Myall, D. J., Livinston, L., et al. (2016). Different PD-MCI criteria and risk of dementia in Parkinson’s disease: 4-year longitudinal study. NPJ Parkinson’s Disease, (2), 15027.
Yarnall, A. J., Breen, D. P., Duncan, G. W., et al. (2014). Characterizing mild cognitive impairment in incident Parkinson disease: The ICICLE-PD study. Neurology, 82(4), 308–316.
Youdofsky, S. C. & Hales, R. E. (Eds.). (2012). Clinical manual of neuropsychiatry. Washington DC/Londen: American Psychiatric Publishing.
Zaudig, M. (1992). A new systematic method of measurement and diagnosis of mild cognitive impairment and dementia according to ICD-10 and DSM-III-R criteria. International Psychogeriatrics, 4, 203–219.PubMedCrossRef
Metagegevens
Titel
Neurocognitieve stoornissen
Auteurs
T. M. P. P. Verdonschot
dr. M. G. Kat
Copyright
2020
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen

Print ISBN: 978-90-368-2373-9

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2374-6

Copyright: 2020

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2374-6_11