Optie A:
Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
Optie B:
Deel de link per e-mail
Link delen

Tip

Swipe om te navigeren naar een ander hoofdstuk

2016 | OriginalPaper | Hoofdstuk

7. Moeheid

eerste hoofdstuk lezen

Auteurs: H. de Vries, A. Thijs

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Extra’s

Gepubliceerd in: Diagnostiek van alledaagse klachten

» Toegang tot de volledige tekst krijgen

Samenvatting

Moeheid is een veelvoorkomende klacht. Ook al blijft het meestal bij een of enkele consulten in de huisartsenpraktijk, de helft van deze patiënten heeft er na een jaar nog of opnieuw last van. De mogelijke oorzaken zijn zeer divers. Naar de a-priorikansen van de verschillende oorzaken van moeheid is in eerstelijnspopulaties weinig onderzoek verricht. Wel is duidelijk dat naast een groot aantal somatische, psychische en sociale oorzaken een belangrijk deel onverklaard blijft. In het diagnostisch beleid dient de arts zo veel mogelijk ruimte te geven voor overleg over specifieke hulpvragen van de zijde van de patiënt. Voorgeschiedenis en anamnese leveren de belangrijkste diagnostische informatie op bij moeheid als hoofdklacht. Pre-existente chronische aandoeningen en bijkomende klachten kunnen tot verklarende diagnosen leiden. Gezien de lage a-priorikansen op ernstige aandoeningen indien de anamnese geen aanknopingspunten oplevert, is over het algemeen een terughoudende opstelling ten aanzien van laboratoriumonderzoek en specialistische verwijzingen gewettigd. Bij patiënten ouder dan 50 jaar en bij langer dan een maand bestaande klachten kan men overwegen om een volledig lichamelijk onderzoek en een beperkt pakket eenvoudig laboratoriumonderzoek uit te voeren. Wanneer de moeheid 6 maanden bestaat wordt ter uitsluiting van belangrijke somatische aandoeningen een breder pakket screenend laboratoriumonderzoek aanbevolen en bij ouderen een X-thorax en een ECG.

Log in om toegang te krijgen

Hier inloggen

Met onderstaand(e) abonnement(en) heeft u direct toegang:

BSL Academy Physician Assistant

De BSL Academy Physician Assistant geeft u online toegang tot de actuele BSL-collectie studiemiddelen voor de opleiding Physician Assistant. Hiermee beschikt u direct over alle bouwstenen om gericht en succesvol te studeren of uw lessen voor te bereiden.

BSL Academy Physician Assistant: 229 €

Meer informatie

Proefabonnement BSL Huisarts Totaal

Met BSL Huisarts Totaal bouwt u efficiënt aan uw vakkennis. U krijgt digitale toegang tot boeken, veelgestelde vragen, casuïstiek en zes vaktijdschriften voor huisartsen. Met het proefabonnement krijgt u toegang tot: één geaccrediteerde web-tv en tien interessante boektitels.

BSL Huisarts Totaal 1 maand gratis: € 0,-

Meer informatie

BSL Huisarts Totaal

Met BSL Huisarts Totaal bouwt u efficiënt aan uw vakkennis. U krijgt digitale toegang tot boeken, veelgestelde vragen, casuïstiek en zes vaktijdschriften voor huisartsen. Daarnaast vindt u praktijkgerichte nascholing: geaccrediteerde e-learnings, web-tv’s en toetsen. Alles om u nóg beter te maken in uw vak.

7 Moeheid

NANDA. Fatigue. In: MacFarland G, MacFarlane E, redacteuren. Nursing diagnosis and intervention. 2e druk. St. Lewis: Mosby; 1993. p. 288–92.

Lamberts H. In het huis van de huisarts. Verslag van het Transitieproject. Lelystad: Meditekst; 1991.

Kenter EGH, Okkes IM. Prevalentie en behandeling van vermoeide patiënten in de huisartspraktijk; gegevens uit het Transitieproject. Ned Tijdschr Geneeskd. 1999;143:796–801. PubMed

Chen MK. The epidemiology of self-percieved fatigue among adults. Prev Med. 1986;15:74–81. CrossRefPubMed

Bensing JM, Schreurs K. Sekseverschillen bij moeheid. Huisarts Wet. 1995;138:412–21.

Linden MW van der, Westert GP, Bakker D de, et al. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk: klachten en aandoeningen in de bevolking en in de huisartspraktijk. Utrecht: Nivel; 2004.

Pawlikowska T, Chalder T, Hirsch SR, et al. Population based study of fatigue and psychological distress. BMJ. 1994;308:763–6. CrossRefPubMedPubMedCentral

Rijken PM, Velden J van der, Dekker J, et al. Moeheid en het chronisch vermoeidheidssyndroom. Utrecht: Nivel; 1996.

Hardy SE, Studenski SA. Fatigue predicts mortality in older adults. J Am Geriatr Soc. 2008;56:1910–4. CrossRefPubMedPubMedCentral

10.

Sabes-Figuera R, McCrone P, Hurley M, et al. The hidden cost of chronic fatigue to patients and their families. BMC Health Serv Res. 2010;10:56. CrossRefPubMedPubMedCentral

11.

Bleijenberg G. Attributies en chronische vermoeidheid. Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:1510–2. PubMed

12.

Morrel DC, Wale CJ. Symptoms perceived and recorded by patients. J R Coll Gen Pract. 1976;26:192–9.

13.

David A, Pelosi A, McDonald E, et al. Tired, weak, or in need of rest: fatigue among general practice attenders. BMJ. 1990;301:1199–202. CrossRefPubMedPubMedCentral

14.

Windt DA van der, Dunn KM, Spies-Dorgelo MN, et al. Impact of physical symptoms on perceived health in the community. J Psychosom Res. 2008;64:265–74.

15.

Cardol M, Bensing J, Verhaak P, Bakker D. Fatigue: determinants, course and care [Moeheid: determinanten, beloop en zorg]. Utrecht: Nivel; 2005.

16.

Okkes IM, Oskam SK, Boven K van, Lamberts H. Data uit het Transitieproject (1985–2003). 2005. www.transhis.nl.

17.

Nijrolder I, Windt DA van der, Horst HE van der. Prognosis of fatigue and functioning in primary care: a 1-year follow-up study. Ann Fam Med. 2008;6:519–27.

18.

Nijrolder I, Leone SS, Horst HE Van der. Explaining fatigue: an examination of patient causal attributions and their (in)congruence with family doctorsʼ initial causal attributions. Eur J Gen Pract. 2015;1:1–6.

19.

Ridsdale L, Evans A, Jerrett W, et al. Patients who consult with tiredness: frequency of consultation, perceived causes of tiredness and its association with psychological distress. Br J Gen Pract. 1994;44:413–6. PubMedPubMedCentral

20.

Kirk J, Douglas R, Nelson E, et al. Chief complaint of fatigue: a prospective study. J Fam Pract. 1990;30:33–41. PubMed

21.

Matthews DA, Manu P, Lane TJDA. Evaluation and management of patients with chronic fatigue. Am J Med Sci. 1991;302:269–77. CrossRefPubMed

22.

Zaat JOM, de Haan M, Claessen FAP. Huisarts en moeheid. Maarssen: Elsevier; 1998.

23.

Ruffin MT, Cohen M. Evaluation and management of fatigue. Review. Am Fam Physician. 1994;50:625–34. PubMed

24.

Fosnocht KM, Ende J. Approach to the adult patient with fatigue. www.uptodat.com; topic laatste update 4 maart 2015. Geraadpleegd op: 20 oktober 2015.

25.

Terluin B. Overspanning onderbouwd. Een onderzoek naar de diagnose surmenage in de huisartspraktijk [dissertatie]. Utrecht: Universiteit van Utrecht; 1994.

26.

Solberg LI. Lassitude. A primary care evaluation. JAMA. 1984;251:3273–6. CrossRef

27.

Seller RH, Symons AB. Differential diagnosis of common complaints, 6e druk. Philadelphia, PA: Saunders; 2012.

28.

Knottnerus JA, Starmans R, Vissers A. Diagnostische conclusies van de huisarts naar aanleiding van onverklaarde moeheid. Huisarts Wet. 1987;30:9–12.

29.

Hjelm M, Wadman B. Clinical symptoms, haemoglobin concentrations and erythrocyte biochemistry. Clin Haematol. 1974;3:689–703.

30.

Verdon F, Burnand B, Stubi CL, et al. Iron supplementation for unexplained fatigue in non-anaemic women: double blind randomised placebo controlled trial. BMJ. 2003;326(7399):1124. CrossRefPubMedPubMedCentral

31.

Roy S, Sherman A, Monari-Sparks MJ, et al. Correction of low vitamin D improves fatigue: effect of correction of low vitamin D in fatigue study (EViDiF study). N Am J Med Sci. 2014;6:396–402. CrossRefPubMedPubMedCentral

32.

Fosnocht KM, Ende J. Approach to the adult patient with fatigue. Uptodate www.uptodate.com, laatste update Maart 2015. Geraadpleegd op: oktober 2015.

33.

Wessely S, Chalder T, Hirsch S, et al. Psychological symptoms, somatic symptoms, and psychiatric disorder in chronic fatigue and chronic fatigue syndrome: a prospective study in the primary care setting. Am J Psychiatry. 1996;153:1050. CrossRefPubMed

34.

Weel-Baumgarten EM van, Gelderen MG van, Grundmeijer HGLM, et al. NHG-standaard Depressie. 2e herziening. 2012. www.nhg.org/NHG-standaarden.

35.

Koch H, Bokhoven MA van, Riet G ter, et al. What makes general practitioners order blood tests for patients with unexplained complaints? A cross-sectional study. Eur J Gen Pract. 2008;15:22–8.

36.

Skapinakis P, Lewis G, Mavreas V. Temporal relations between unexplained fatigue and depression: longitudinal data from an international study in primary care. Psychosom Med. 2004;66:330–5. CrossRefPubMed

37.

IOM (Institute of Medicine). Beyond myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome: redefining an illness. Washington, DC: The National Academies Press; 2015. www.iom.edu/mecfs.

38.

Richtlijn voor diagnose, behandeling, begeleiding en beoordeling van patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). Utrecht: CBO; 2013. www.diliguide.nl/document/3435.

39.

Kenter EGH, Okkes IM, Oskam SK, Lamberts H. Tiredness in Dutch family practice. Data on patients complaining of and/or diagnosed with ‘tiredness’. Fam Pract. 2003;20:434–40. CrossRefPubMed

40.

Nijrolder I, Windt D van der, Vries H de, Horst HE van der. Diagnoses during follow-up of patients presenting with fatigue in primary care. CMAJ. 2009;181:683–6.

41.

Sugarman JR, Berg AO. Evaluation of fatigue in a family practice. J Fam Pract. 1984;19:643–7. PubMed

42.

Kroenke K, Wood DR, Mangelsdorff D, et al. Chronic fatigue in primary care. Prevalence, patient characteristics and outcome. JAMA. 1988;260:929–34. CrossRefPubMed

43.

Valdini A, Steinhardt S, Feldman E. Usefulness of a standard battery of laboratory tests in investigating chronic fatigue in adults. Fam Pract. 1989;6:286–91. CrossRefPubMed

44.

Lane TJ, Matthews DA, Manu P. The low yield of physical examinations and laboratory investigations of patients with chronic fatigue. Am J Med Sci. 1990;299:313–8. CrossRefPubMed

45.

Weert HCPM van, Grundmeijer HGLM. Vage klachten in de huisartspraktijk: epidemiologie en beleid. Bijblijven. 1993;9:38–42.

46.

Bazelmans E, Vercoulen JHMM, Swanink CMA, et al. Chronic fatigue syndrome and primary fibromyalgia syndrome as recognized by GP’s. Fam Pract. 1999;16:602–4. CrossRefPubMed

47.

Maaijwee NA, Arntz RM, Rutten-Jacobs LC, et al. Post-stroke fatigue and its association with poor functional outcome after stroke in young adults. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2015;86:1120–6. CrossRefPubMed

48.

Oerlemans S, Mols F, Issa DE, et al. A high level of fatigue among long-term survivors of non-Hodgkin’s lymphoma: results from the longitudinal population-based PROFILES registry in the south of the Netherlands. Haematologica. 2013;98:479–86. CrossRefPubMedPubMedCentral

49.

Wessely S, Chalder T, Hirsch S, et al. Postinfectious fatigue: a prospective cohort study in primary care. Lancet. 1995;345:1333–8. CrossRefPubMed

50.

Kapsenberg JG. Moe van de virussen. Ned Tijdschr Geneeskd. 1988;132:997–9. PubMed

51.

White PD, Thomas JM, Amess J, et al. Incidence, risk and prognosis of acute and chronic fatigue syndromes and psychiatric disorders after glandular fever. Br J Psychiatry. 1998;173:475–81. CrossRefPubMed

52.

Esch S van, Vries H de, Kreeke J van de. Recepten voor een goed gesprek. Amsterdam: SMPVU; 2015.

53.

Alberts M, Smets EMA, Vercoulen JHMM, et al. Verkorte moeheidsvragenlijst: een praktisch hulpmiddel bij het scoren van vermoeidheid. Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:1526–30. PubMed

54.

Tiesinga LJ. Fatigue and exertion fatigue. From description through validation to application of the Dutch Fatigue Scale (DUFS) and the Dutch Exertion Fatigue Scale (DEFS) [dissertatie]. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen; 1999.

55.

Grundmeijer HGLM, Rutten GEHM, Damoiseaux RAMJ. Het geneeskundig proces. Klinisch redeneren van klacht naar therapie. 5e druk. Amsterdam: Reed Bussiness; 2014.

56.

Eulderink F, Heeren TJ, Knook DL, Ligthart GJ. Inleiding gerontologie en geriatrie. 4e druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2004.

57.

Harrison M. Pathology testing in the tired patient a rational approach. Aust Fam Physician. 2008;37:908–10. PubMed

58.

Ridsdale L, Evans A, Jerrett W, et al. Patients with fatigue in general practice: a prospective study. BMJ. 1993;307:103–6. CrossRefPubMedPubMedCentral

59.

Gialamas A, Beilby JJ, Pratt NL, et al. Investigating tiredness in Australian general practice. Do pathology tests help in diagnosis? Aust Fam Physician. 2003;32:663–6. PubMed

60.

Koch H, Bokhoven A van, Riet G ter, et al. Ordering blood tests for patients with unexplained fatigue in general practice: what does it yield? Results of the VAMPIRE trial. Br J Gen Pract. 2009;59:93–100.

61.

Labots-Vogelesang SM, Boekel E ten, Rutten WPF, et al. Landelijke EersteLijns Samenwerkings Afspraak (LESA): Rationeel aanvragen van bloedonderzoek. Utrecht: Nederlands Huisartsen Genootschap, Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie, SAN, Centra voor Medische Diagnostiek, Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie; 2012.

62.

Zaat JOM, Schellevis FG, Kluijt I, et al. Laboratoriumonderzoek bij de klacht moeheid in de huisartspraktijk. Huisarts Wet. 1992;35:183–7.

63.

Meer JWM van der, Rijken PM, Bleijenberg G, et al. Aanwijzingen voor het beleid bij langdurige lichamelijk onverklaarde moeheidsklachten. Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:1516–9.

64.

Jurado RL. Why shouldn’t we determine the erythrocyt sedimentation rate? Clin Infect Dis. 2001;33:548–9. CrossRefPubMed

65.

Dinant GJ, Knottnerus JA, Wersch JWJ van. Het onderscheidend vermogen van de BSE-bepaling in de dagelijkse praktijk. Huisarts Wet. 1992;35:197–224.

66.

Houben PHH, Weijden T van der, Winkens RAG, Grol RPTM. Cascade effects of laboratory testing are found to be rare in low disease probability situations: prospective cohort study. J Clin Epidemiol. 2010;63:452–8.

67.

Standpunt NVvR screening. Nederlandse Vereniging voor Radiologie. maart 2015. www.radiologen.nl/37/4278/patientenvoorlichting/standpunt-nvvr-screening.html. Geraadpleegd op: 21 oktober 2015.

68.

Meer J van der, Meer JWM van der. Anamnese en lichamelijk onderzoek. 7e druk. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg; 2014.

Titel

Moeheid

Boek

Diagnostiek van alledaagse klachten

Print ISBN: 978-90-368-1154-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1274-0

https://doi.org/10.1007/978-90-368-1274-0

DOI

https://doi.org/10.1007/978-90-368-1274-0_7

Auteurs:

H. de Vries
A. Thijs

Uitgeverij

Bohn Stafleu van Loghum

Volgnummer

Hoofdstuknummer

Gerelateerde informatie

29-10-2015 | wo | Video

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Tip