Bange patiënten willen maar één ding: niet aan de tandarts denken en geen pijn voelen. Ad de Jongh is hoogleraar tandartsangst en verbonden aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Hij weet hoe een tandarts het beste de angst bij zijn patiënten kan wegnemen. Volgens de Jongh zijn een miljoen mensen zo bang dat ze nooit bij de tandarts komen.
Tandartsangst leidt geregeld tot een zichzelf versterkende spiraal van vermijding: we spreken dan van een fobie. Het is een van de meest voorkomende fobieën in Nederland. De angst is vooral gerelateerd aan de angst voor pijn of fysieke schade. Invasieve ingrepen roepen de meeste angst op. Er bestaat een nauwe relatie tussen tandartsangst en het gevoel van hulpeloos overgeleverd zijn aan de tandarts. Iemand die zich in het verleden overgeleverd heeft gevoeld aan een tandarts loopt 16-maal meer kans op het ontwikkelen van een tandartsfobie.
Vaak staat tandartsfobie niet op zichzelf, want bij ongeveer 40% van de patiënten die hiervoor worden behandeld werden ook andere vormen van psychopathologie aangetroffen. In zekere zin is er bij tandartsfobie, evenals bij bijvoorbeeld een stikfobie of verkeersfobie, sprake van een posttraumatische stress-stoornis (PTSS).
Het lijkt er op dat angstgevoelens niet alleen worden bepaald door de herinnering aan angstige gebeurtenissen, maar dat ook genetische factoren hierbij een rol spelen. Het zou dus kunnen dat een bepaalde genafwijking medebepalend is voor tandartsfobie. Het gen zorgt bij dragers voor een emotioneel beladen opslag van de ervaring bij de tandarts. Op ACTA wordt gezocht naar een mogelijk biologisch te verklaren factor hiervoor.
Gedragsbeïnvloeding
Via gedragsbeïnvloeding kan een tandarts zijn patiënten stapsgewijs laten wennen aan de behandeling. In extreme gevallen kan doorverwezen worden naar een psycholoog voor de traumatherapie EMDR. De toepassing van EMDR in de tandheelkunde is minder bekend. De psychologische behandeling van de kokhalsreflex en braak-/stikfobie interfereert zo met de tandheelkundige zorg. Als het om een enkelvoudig trauma gaat, kunnen vaak in enkele zittingen bevredigende resultaten worden bereikt met EMDR.
Stijging aantal narcoseklinieken
Gedragsbeïnvloeding heeft De Jongh’s voorkeur, maar in praktijk stijgt het aantal narcosetandartsen en narcosecentra. Mensen worden in deze klinieken onder narcose behandeld, maar raken daardoor hun angst niet kwijt. Volgens een narcosetandarts uit Alphen aan den Rijn is een kwart van zijn patiënten bij hen vanwege een kokhalsreflex: als de tandarts al met een spiegeltje in hun mond komt, moeten ze vaak overgeven. Na een narcose is de patiënt verplicht zich door iemand te laten ophalen. Zorgverzekeraars vergoeden deze behandeling zoals die van een reguliere tandarts, maar exclusief de kosten voor de narcose (ca. € 800,00).
Pilletje?
Er zijn mogelijkheden om bij patiënten nare herinneringen op te roepen en die vervolgens door een medicament via een hernieuwde opslag in de hersenen (memory reconsolidation) een minder negatieve lading te geven. Het is niet uitgesloten dat in de toekomst de angstige patiënt vlak voor de behandeling een pilletje inneemt om de tandartsfobie onder controle te krijgen.
Bron: Farmaceutisch weekblad, TP Tandartspraktijk
Gerelateerd
- Het perspectief van de patiënt, TP Tandartspraktijk, 6-2009
- Boek: Lokale anesthesie in de tandheelkunde
- Anesthesie Service Nederland (ASN), Standby 3/2014