Anatomie bestudeert de bouw van het lichaam. Fysiologie houdt zich bezig met hoe het lichaam werkt. Een goede kennis van anatomie en fysiologie maakt de pathologie beter te begrijpen.
Anemie wordt ook bloedarmoede genoemd. Deze term is verwarrend. Er is namelijk vaak geen tekort aan bloed als geheel. Het gaat om een tekort aan hemoglobine (Hb) of aan erytrocyten. In alle gevallen is de hemoglobineconcentratie in het bloed gedaald. Dit wordt een te laag ‘bloedgehalte’ genoemd.
Hypertensie betekent: een te hoge bloeddruk in de slagaderen. Dit kan gelden voor de bovendruk en/of de onderdruk; beide zijn belangrijk. Het woord ‘essentieel’ betekent in het Nederlands: ‘heel belangrijk, wezenlijk’. De medische betekenis in ‘essentiële hypertensie’ is heel anders, namelijk: ‘met onbekende oorzaak’. Erfelijke belasting kan een rol spelen en hetzelfde geldt voor overgewicht, te veel zout in de voeding, overmatig alcoholgebruik en stress.
Het hart is een spier die het lichaam van bloed voorziet. Dit gebeurt via arteriën. Een arterie is een bloedvat waarin het bloed van het hart af stroomt. De functie van een arterie is dat het de organen van bloed (en dus zuurstof) voorziet. Ook het hart zelf moet bloed krijgen. Dit wordt aangevoerd door de coronairarteriën (kransslagaderen). Deze worden zo genoemd omdat zij als een soort krans om het hart liggen.
Hormonen zijn stoffen die door klieren worden gemaakt en uitgescheiden in het bloed. Via het bloed doen zij elders in het lichaam hun werk. Hormoonproducerende organen zijn de schildklier, bijschildklieren, bijnieren, hypofyse, alvleesklier, zaadballen en eierstokken. De naam lymfeklieren is eigenlijk onjuist: zij scheiden geen stoffen uit en zijn dus geen echte klieren. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan ziekten en problemen die te maken hebben met de hormonen van de schildklier, bijnieren en alvleesklier.
Bronchiën zijn vertakkingen van de luchtpijp die samen een soort ‘boom’ in de longen vormen. Bronchiën horen bij de lagere luchtwegen. De allerkleinste bronchiën gaan over in het longweefsel zelf, de longblaasjes.
Gastro-enteritis betekent letterlijk: ontsteking van maag en darmen. Meestal is dit een virale infectie. Een bekende bijnaam is buikgriep. De virussen worden uitgescheiden en verspreid via de ontlasting. Microscopische hoeveelheden komen via besmette voorwerpen en de handen of via besmet voedsel in de mond en dus in het maagdarmkanaal. Mensen zonder klachten kunnen wel besmettelijk zijn. Dit geldt ook als er wel klachten zijn geweest: als de klachten voorbij zijn, kan de besmettelijkheid er nog zijn. Soms ontstaat een kleine epidemie, bijvoorbeeld in een gezin of op een peuterspeelzaal.
De blaas bevindt zich in het kleine bekken, onder het buikvlies. In de blaas verzamelt zich urine. Hierin zitten normaal gesproken weinig tot geen bacteriën. Vanuit de blaas mondt de urethra uit in de buitenwereld. Bij vrouwen is de lengte van de urethra ongeveer vier centimeter en daarmee veel korter dan bij mannen. Bij vrouwen kunnen darmbacteriën vanaf de huid gemakkelijk in de blaas terechtkomen. De kans hierop neemt toe bij geslachtsgemeenschap.
In de eerste week na de bevalling kan de melk bij borstvoeding pijnlijk stuwen in de borsten. Dit is onschuldig. Na de eerste week kan een infectie ontstaan en kunnen er bacteriën in de moedermelk terechtkomen. De baby loopt hierbij geen gevaar en de borstvoeding kan gewoon doorgaan. De vrouw zelf heeft last van een pijnlijke zwelling. Bij koorts en algemeen ziektegevoel is een antibioticum noodzakelijk. Soms ontstaat een abces. Als het pus doorbreekt naar de moedermelk, loopt de baby wel risico. De borstvoeding moet worden gestaakt. Via een incisie kan het abces worden ontlast.
Osteoporose is een ziekte van het bot. Bot is levend weefsel; er wordt voortdurend nieuw bot aangemaakt en oud bot afgebroken. Bij osteoporose is de aanmaak onvoldoende. De hoeveelheid kalk in de botten neemt hierdoor af. De botten zijn poreus, niet hard en kunnen gemakkelijk breken. De patiënt met osteoporose heeft de eerste jaren helemaal nergens last van. Dat verandert zodra voor het eerst iets gebroken wordt.
Na inhalatie of orale inname kunnen allergenen via het bloed allergische verschijnselen in het lichaam veroorzaken. Voorbeelden van allergenen zijn: huisstofmijt, pollen (stuifmeel van bomen en planten) en huisdieren (cavia, hond, kat). In de huid kunnen de allergenen eczeem veroorzaken. Dit type eczeem wordt constitutioneel of atopisch eczeem genoemd. De term constitutioneel heeft te maken met constitutie, aanleg. De term atopisch komt van atopie, erfelijk bepaalde allergie. Atopie kan zich uiten als hooikoorts, allergisch astma en/of eczeem. In veel families komen mensen voor met één of meer vormen van atopie.
Dit is de meest voorkomende ziekte in Nederland. Verkoudheid is een virusinfectie van neusslijmvlies en/of het slijmvlies in de keelholte. Vaak wordt hiervoor de term ‘bovensteluchtweginfectie’ gebruikt. De slijmvliezen in de larynx, trachea en de bronchiën kunnen ook meedoen en hetzelfde geldt voor het oogbindvlies.
Conjunctivitis is de meest voorkomende oogontsteking. Schadelijke prikkels zijn vooral irriterende invloeden zoals stof en contactlenzen, allergenen, virussen en bacteriën.
Dit komt veel voor. De oorzaak is onbekend. De aandoening is autosomaal dominant erfelijk bepaald. Essentiële tremor moet worden onderscheiden van andere oorzaken van trillen, zoals hyperthyreoïdie, de ziekte van Parkinson en onthoudingsverschijnselen bij alcoholmisbruik. Essentiële tremor begint meestal op jongvolwassen leeftijd. Het trillen neemt in de loop van de jaren toe en is vooral zichtbaar aan de handen. Bij vermoeidheid, spanningen of het uitvoeren van een bepaalde beweging wordt het erger. De patiënt kan zich erg schamen, bijvoorbeeld bij het drinken van een kopje koffie. Het gebruik van alcohol doet het trillen vaak tijdelijk afnemen. Dit betekent een risico op alcoholmisbruik. Als de verschijnselen hinderlijk genoeg zijn, kan de patiënt worden behandeld met medicatie.
Psychiatrie houdt zich bezig met psychische ziektebeelden. Een psychiater is een gespecialiseerde arts; een psycholoog heeft psychologie gestudeerd en is geen medicus. Een van de belangrijkste behandelmethoden is het geven van medicatie. Daarnaast vragen de lichamelijke oorzaken en gevolgen van psychische ziekten aandacht. Goede psychiatrie is integraal: niet alleen psychische maar ook somatische en sociale factoren worden in de diagnostiek en in de behandeling betrokken. Lichaam en geest zijn immers één geheel.
