Medische kennis

Medische kennis legt de nadruk op het lichaam. De mens is echter niet alleen een lichaam. Lichaam, geest, ziel en omgeving kunnen van elkaar worden onderscheiden maar niet gescheiden. Medische kennis is zinloos zonder inzicht. Inzicht is zinloos zonder de juiste toepassing in de praktijk.

In het beenmerg worden bloedcellen en bloedplaatjes gemaakt. Erytrocyten zijn belangrijk voor de zuurstofvoorziening, witte bloedcellen voor de weerstand en bloedplaatjes voor de bloedstolling. Een fors te laag Hb geeft bijvoorbeeld vermoeidheid. Anemie komt meestal door ijzertekort door bloedverlies en soms door een tekort in de voeding. Een tekort aan foliumzuur komt meestal door eenzijdige voeding. Een vitamine-B12-tekort kan komen door streng vegetarische voeding of een ziekte van maag of darmen. Er zijn ook andere oorzaken van anemie. Afvalproducten van een infectie kunnen via lymfevaten onschuldige lymfangitis of opgezette lymfeklieren geven. Lymfocyten kunnen kwaadaardig worden, bijvoorbeeld bij Hodgkin- en non-Hodgkinlymfoom. In het beenmerg kan leukemie ontstaan. Bij te weinig witte bloedcellen kunnen infecties ontstaan. Kanker van bloedcellen kan opgezette lymfeklieren geven. Opgezette lymfeklieren kunnen ook uitgezaaide kankercellen bevatten. Problemen met bloedplaatjes leiden bijvoorbeeld tot blauwe plekken. Er zijn ook verschillende stollingsziekten. Dan is er een probleem met de stollingsfactoren.

Slagaderen vervoeren bloed door het lichaam naar de organen. Vernauwingen in slagaderen bedreigen de zuurstofvoorziening, van met name hart, hersenen en benen. Dit komt bijna altijd door atherosclerose. Stolselvorming ter plaatse is een acuut probleem. Een stolsel kan bovendien loslaten en elders vastlopen: embolie. De druk in de slagaderen is bij veel mensen te hoog, wat vele nadelige gevolgen kan hebben. Bij sommigen heeft deze hypertensie een specifieke oorzaak. Lastig en soms gevaarlijk is orthostatische hypotensie. Als door een (meestal) emotionele oorzaak de bloeddruk enkele seconden wegvalt, verliest de patiënt kortdurend het bewustzijn: flauwvallen. Diverse levensbedreigende situaties kunnen leiden tot een shock, een extreem lage bloeddruk. Velen hebben last van verwijdingen van oppervlakkige aderen, die bovendien kunnen ontsteken: spataderen, tromboflebitis. Stolselvorming in de diepe aderen kan gevaarlijk zijn als stolsels loslaten: diepe veneuze trombose (DVT) respectievelijk longembolie. Na DVT kunnen diepe aderen blijvend beschadigd zijn: chronische veneuze insufficiëntie, post-trombotisch syndroom.

Het hart pompt bloed door het lichaam. Daarvoor krijgt het hart zelf bloed via de kransslagaderen. Uitgerekend die slagaderen kunnen vernauwd raken door atherosclerose en trombusvorming. De gevolgen zijn angina pectoris, instabiele angina pectoris en myocardinfarct. De bekendste klacht is pijn op de borst. Als het hart door bijvoorbeeld overbelasting (door hypertensie) of littekenvorming (na infarct) niet goed meer pompt is sprake van hartfalen. Dit geeft klachten doordat in het lichaam te weinig bloed komt en omdat bloed stuwt in de longen (bij hartfalen links) of in het lichaam (bij hartfalen rechts). Hartspiercellen trekken samen doordat zij elektrisch worden geprikkeld. Als daarin iets misgaat is sprake van een ritme- of geleidingsstoornis. Een dergelijke stoornis varieert van heel onschuldig tot dodelijk. Een voorbeeld van een ander hartprobleem is het niet goed functioneren van de kleppen.

Hormoonproducerende klieren kunnen te hard of te langzaam werken. Hyper- en hypothyreoïdie komen veel voor. Daarbij is de stofwisseling te snel respectievelijk te langzaam. De schildklier kan ook ontsteken, bijvoorbeeld na een zwangerschap. Teveel bijnierschorshormoon in het lichaam wordt de ziekte of het syndroom van Cushing genoemd. Bij de ziekte van Addison is er een tekort aan bijnierschorshormoon. Bij diabetes mellitus (DM) type 1 bestaat een absoluut tekort aan het alvleesklierhormoon insuline. Bij type 2 is het lichaam onvoldoende gevoelig voor de werking van dat insuline. Bij DM kan glucose onvoldoende vanuit het bloed de cellen bereiken met als gevolg hyperglykemie, met alle gevolgen van dien. Andere stofwisselingsziekten zijn jicht en vetstofwisselingsziekten (zoals erfelijke FH).

Acute bronchitis is een virale infectie. Bij astma zijn de bronchiën ontstoken door allergie en/of hyperreactiviteit. Daarbij treden ook aanvalsgewijs vernauwingen op met benauwdheid en piepen. Chronische bronchitis komt vooral door roken en hoort bij COPD. Ook longemfyseem hoort bij COPD. Daarbij worden longblaasjes onherstelbaar vernietigd. Een pneumonie is ernstig, De oorzaak is meestal een bacterie. Pneumonie kan een complicatie zijn van influenza. Berucht is de pneumonie door Legionella. Een gaatje in de longvliezen leidt tot pneumothorax. De longvliezen kunnen ontsteken door bijvoorbeeld tuberculose. Dit is een ernstige ziekte die het hele lichaam kan aantasten, maar vooral de longen. Gevreesd is de toenemende medicatieresistentie. Het mesothelioom is snel dodelijk. In het ontstaan speelt asbest een grote rol. De prognose van bronchuscarcinoom (‘longkanker’) is nog steeds slecht. Verandering in het hoesten is vaak het eerste symptoom en dat valt dus meestal niet op.

Gastro-enteritis (‘buikgriep’) is een onschuldige, erg besmettelijke infectie in maag en darmen. Vooral bij jonge kinderen en ouderen dreigt uitdroging. Door een breukje in het middenrif is reflux mogelijk. Kanker in slokdarm of maag heeft een slechte prognose. Leefgewoonten kunnen een rol spelen bij dyspepsie en gastritis. NSAIDs kunnen de maagwand beschadigen. Ulcus ventriculi of duodeni kan specifieke, hevige klachten geven, meestal veroorzaakt door Helicobacter pylori. De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn ernstige chronische darmontstekingen. Appendicitis geeft een acute buik en is levensbedreigend. Kanker in de dikke darm heeft als vroeg symptoom vaak bloedverlies bij de ontlasting. Bij coeliakie is het darmslijmvlies beschadigd door gluten. Hepatitis is vaak een virusinfectie, soms ontstaat het door alcohol. Levercirrose is ernstig en meestal een auto-immuunziekte. Acute pancreatitis komt in principe door galstenen of alcohol, is erg pijnlijk en gevaarlijk. Chronische pancreatitis komt meestal door alcohol. Pancreascarcinoom heeft een erg slechte prognose.

Bij cystitis bestaan mictieklachten. Door reflux kan pyelonefritis volgen, acute pyelonefritis kan overgaan in sepsis. Chronische pyelonefritis is schadelijk voor de nieren. Mogelijke oorzaken van glomerulonefritis zijn auto-immuun, hypertensie en DM. Symptomen komen pas bij een sterk gedaalde nierfunctie. De prognose varieert sterk. Bij chronische nierinsufficiëntie kan naast een dieet dialyse of transplantatie nodig worden. Urolithiasis leidt tot zeer pijnlijke kolieken. Een eerste verschijnsel van nier- of blaaskanker is pijnloos bloed in de urine. Blaasdisfunctie leidt tot aspecifieke mictieklachten, vooral bij ouderen, heel soms is benigne prostaathyperplasie de oorzaak. Andere mictieproblemen zijn nycturie en acute retentie. Prostaatkanker kan aan het licht komen door pijnlijke uitzaaiingen. Epididymitis en prostatitis zijn pijnlijk en kunnen gepaard gaan met koorts. Vooral bij baby’s en oude mannen komen liesbreuken voor. Inklemming is zeer pijnlijk en vereist spoed. Dat geldt ook voor torsio testis. Erectiele disfunctie is mogelijk door psychologische en/of (vooral) lichamelijke oorzaken.

Osteoporose geeft geen klachten, tenzij fracturen optreden. Een bijzondere oorzaak van fracturen zijn metastasen. Verreweg de meeste fracturen komen door allerlei soorten ongevallen. Genezing volgt in twee tot twintig weken. Berucht zijn septische artritis of osteomyelitis, met naast pijn als belangrijk symptoom koorts. Gewrichtsaandoeningen zijn te onderscheiden in artrose en verschillende soorten artritis. Artrose geeft pijn en stijfheid. Overbelasting is onverstandig maar stilzitten verergert de klachten. Een ziek gewricht wordt soms vervangen. De meest voorkomende artritis is reumatoïde artritis. Daarbij is het hele lichaam ziek. De ziekte van Bechterew of spondylitis ankylopoëtica is een ontstekingsziekte die vooral de wervelkolom aantast en het gewricht tussen wervelkolom en bekken. Onder RSI of CANS vallen vele aandoeningen van het bewegingsapparaat zoals epicondylitis lateralis humeri. Fibromyalgie is een moeilijk woord voor pijn in bindweefsel en spieren. De oorzaak is onbekend. Enkele orthopedische aandoeningen worden kort beschreven zoals de kniekuilcyste, trigger finger en hamerteen.

Eczeem is een niet-infectieuze ontsteking van de huid. Constitutioneel eczeem en contacteczeem zijn allergische reacties. Toxisch eczeem komt door contact van de huid met stoffen die de huid direct beschadigen. In seborroïsch eczeem speelt gist een rol. Hypostatisch eczeem komt door druk op weefsel in de onderbenen. Hevige jeuk is kenmerkend voor urticaria. Een specifieke huidontsteking is psoriasis. Bij acne raken afvoerkanaaltjes van talgklieren verstopt. Impetigo is een zeer besmettelijke bacteriële huidinfectie. Andere bacteriële huidinfecties zijn: furunkel, cellulitis en erysipelas. Erythema chronicum migrans is een zich verplaatsende roodheid van de huid. Herpes simplex geeft een virale huidinfectie. Het herpes zoster virus veroorzaakt waterpokken, daarna soms gordelroos. Bij vitiligo verdwijnt pigment uit de huid. Bij hirsutisme is sprake van overmatige beharing. Alopecia (kaalheid) kan plaatselijk zijn, algemeen of passend bij hoge leeftijd. Basalioom is huidkanker die langzaam groeit. Bij plaveiselcelcarcinoom is uitzaaiing mogelijk. Het melanoom is nog ernstiger.

Verkoudheid is een virale infectie van keel en neus. Jonge kinderen kunnen in de loop van verkoudheid beangstigend kortademig worden, wat kan wijzen op pseudokroep. Een bloedneus is meestal onschuldig. Een opgezette neusamandel kan obstructie van de neus geven en een loopneus. Adenotomie wordt vaak gecombineerd met plaatsing van trommelvliesbuisjes. Bij te vaak te heftige tonsillitis is tonsillectomie een mogelijkheid. Otitis externa is een infectie van de huid in de uitwendige gehoorgang. Een symptoom is het loopoor, dat ook kan wijzen op een doorgebroken OMA. Bij de neuritis vestibularis en benigne paroxysmale positieduizeligheid is de evenwichtszenuw respectievelijk het binnenoor betrokken. De ziekte van Ménière is een ziekte van het binnenoor. Andere oorzaken van perceptieslechthorendheid zijn lawaaidoofheid en ouderdomsdoofheid. OME leidt tijdelijk tot geleidingsdoofheid bij kleine kinderen. In de behandeling van obstructief slaapapneusyndroom kan een operatie in het KNO-gebied de klachten verminderen. Kanker in het KNO-gebied is zeldzaam.

De ogen kunnen rood zien, tranen, en geïrriteerd of branderig aanvoelen. Dat komt meestal door een onschuldige conjunctivitis. Langzaam moeite met lezen komt vaak door presbyopie. Pijn in de ogen kan te maken hebben met een uveitis of keratitis. Extreme pijn kan wijzen op acuut glaucoom. Cataract leidt tot blindheid, maar is heel goed te opereren. Behandeling van verlies van gezichtsvermogen door retinopathie is echter moeilijk. Veel ouderen worden slechtziend door maculadegeneratie. Bij chronisch glaucoom blijft het centrale gezichtsveld intact (kokerzien). Acute gezichtsvelduitval kan door ablatio retinae. Pijn en slecht zicht zijn spoedeisende symptomen.

Essentiele tremor is onschuldig. Migraine is een aanvalsgewijze hoofdpijn. Uiterst heftig is de clusterhoofdpijn. Trigeminusneuralgie en facialisparese zijn aandoeningen van hersenzenuwen. Facialisparese lijkt op een ‘beroerte’. Een echte ‘beroerte’ is meestal een herseninfarct. Een TIA is een waarschuwing daarvoor. ‘Parkinson’ gaat samen met bewegingsarmoede, trillen en rigiditeit. MS is een ziekte van hersenen en ruggenmerg. Bij ALS ontstaan verlammingsverschijnselen met een slechte prognose. Bij polyneuropathie zijn zenuwen in met name armen en benen aangedaan. Bij epilepsie bestaan aanvallen van abnormale hersenactiviteit. Hersentumoren kunnen allerlei verschijnselen geven. De prognose loopt sterk uiteen. Hoofdsymptomen van meningitis zijn hoofdpijn, koorts en braken. De oorzaak is een bacterie of een virus. De prognose is verschillend. Veel mensen krijgen ooit een hernia in rug of nek, met uitstralende (zenuw)pijn in been respectievelijk arm. Pijnlijk is het carpaletunnelsyndroom. Een hoofdtrauma kan worden ingedeeld naar ernst. De prognose van een licht hoofdtrauma is heel goed.

Psychiatrische stoornissen ontstaan onder invloed van vele factoren. Lichaam, geest en omgeving zijn niet los van elkaar te denken. De ernst van psychische stoornissen varieert sterk. Een goede diagnostiek is essentieel, met aandacht voor de persoon in kwestie, oorzaak en ontstaan van de klachten en beperkingen, en de gevolgen voor het leven van de patiënt. Diagnostiek vormt de basis voor de behandeling. Het DSM-systeem is een indeling van psychische stoornissen die van elkaar worden onderscheiden. Belangrijk zijn ook de specificaties en de V-codes. Er zijn neurocognitieve stoornissen, schizofrenie en andere psychotische stoornissen, bipolaire stemmingsstoornissen, depressieve stemmingsstoornissen, angststoornissen, obsessief-compulsieve stoornissen en stoornissen die daarop lijken, psychotrauma en stressor-gerelateerde stoornissen, somatische symptoomstoornis en daarmee verwante stoornissen, stoornissen in het gebruik van middelen en neurobiologische ontwikkelingsstoornissen (zoals autismespectrumstoornis en ADHD).