Top

2013 | wo | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Lokale anesthesie in de tandheelkunde

Redacteuren: J.A. Baart, H.S. Brand

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Lokale anesthesie in de tandheelkunde is een leesbaar praktijkboek met kwalitatief hoogwaardige anatomische tekeningen en foto's in kleur. Het is een onmisbaar naslagwerk voor tandartsen, mondzorgkundigen en degenen die hiervoor studeren.

Het boek geeft veel praktische informatie over de wijze waarop anesthesie kan worden toegediend en over de intraorale gebieden die bij toepassing van de verschillende methoden zijn verdoofd.

De betekenis van deze handeling kan nauwelijks worden onderschat. Enerzijds zorgt lokale anesthesie ervoor dat de patiënt comfortabel en pijnvrij een tandheelkundige behandeling kan ondergaan, anderzijds stelt het de tandarts in staat deze behandeling rustig en geconcentreerd uit te voeren. Grondige kennis van de anatomie, de farmacologie en de wijze waarop de verdoving moet worden toegediend bij volwassenen en kinderen, is daarvoor onmisbaar. Ook dient men te beschikken over kennis van de lokale en systemische complicaties en het gebruik van lokale verdoving bij medisch gecompromitteerde patiënten.

Aan deze tweede, geheel herziene, druk is een nieuw hoofdstuk over computergestuurde anesthesie toegevoegd. Daarnaast is op verschillende plaatsen nadrukkelijk aandacht besteed aan aspecten van veiligheid, milieu en steriliteit en komen ook nieuwe anesthesietechnieken aan de orde.Aan deze tweede, geheel herziene, druk is een nieuw hoofdstuk over computergestuurde anesthesie toegevoegd. Daarnaast is op verschillende plaatsen nadrukkelijk aandacht besteed aan aspecten van veiligheid, milieu en steriliteit en komen ook nieuwe anesthesietechnieken aan de orde.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Pijn en prikkelgeleiding

Inleiding

Volgens de World Health Organisation is pijn ‘een onplezierige gewaarwording die optreedt bij dreigende weefselbeschadiging’. Fysiologisch gezien gaat het dus om een waarschuwingssysteem. Bij tandheelkundige behandelingen ervaart de patiënt pijn als onplezierig, waardoor het voor de tandarts onmogelijk is zijn werk naar behoren uit te voeren.

L.H.D.J. Booij

2. Anatomie van de nervus trigeminus

Inleiding

De n. trigeminus is de vijfde hersenzenuw (n. V) en speelt, samen met andere hersen- en ruggenmergzenuwen, een belangrijke rol bij de innervatie van het hoofd-halsgebied. Kennis van de anatomie van deze zenuw is van groot belang voor het correct toedienen van lokale anesthesie.

G.E.J. Langenbach

3. Farmacologie van lokaal anesthetica

Inleiding

Lokaal anesthetica zijn de meest gebruikte farmaca binnen de tandheelkunde. Indien gebruikt in de aanbevolen doseringen, interfereren zij normaal gesproken reversibel met de totstandkoming van de actiepotentiaal en met de cellulaire impulsgeleiding door een blokkade in de zenuwcel van de natriumkanalen. Hierdoor ontstaat plaatselijk een ongevoeligheid voor pijnprikkels.

A.L. Frankhuijzen

4. Algemene praktische aspecten

Inleiding

Om patiënten in de tandheelkundige praktijk te kunnen behandelen, is vaak lokale anesthesie noodzakelijk. Lokale anesthesie zorgt ervoor dat de behandeling pijnvrij geschiedt, waardoor het comfort voor de patiënt tijdens de behandeling maximaal is, en het stelt de tandarts in staat rustig, geconcentreerd en nauwkeurig te werken. Dit komt het eindresultaat en de wijze waarop dit wordt bereikt ten goede. Verder wordt lokale anesthesie gebruikt om moeilijk te achterhalen oorzaken van pijn in het aangezicht op te sporen door selectieve verdoving (‘diagnostische anesthesie’) en soms om korte tijd of ook langduriger postoperatieve pijn te voorkomen.

J.A. Baart

5. Lokale anesthesie in de bovenkaak

Inleiding

De sensibele innervatie van de bovenkaak is afkomstig van de n.V₂, de n. maxillaris. Deze hoofdtak van de n. trigeminus verlaat het neurocranium door het foramen rotundum, bereikt dan de fossa pterygopalatina en loopt rechtdoor als n. infraorbitalis en geeft in zijn verloop een groot aantal takken af.

J.A. Baart

6. Lokale anesthesie in de onderkaak

Inleiding

De vestibulaire cortex bij de premolaren en molaren van de onderkaak bemoeilijkt de diffusie van anesthesievloeistof naar de apices van deze gebitselementen, die centraal in het kaakbot zijn gelegen. Bij volwassenen is mandibulaire geleidingsanesthesie noodzakelijk voor een effectieve verdoving. In het gebied van de ondercuspidaat en incisieven is de cortex dunner en liggen de wortelpunten aan de vestibulaire zijde van de kaak. Hier is infiltratieanesthesie effectief.

J.A. Baart

7. Aanvullende anesthesietechnieken

Inleiding

In de tandheelkunde wordt voor de verdoving van gebitselementen in de bovenkaak meestal gebruikgemaakt van infiltratieanesthesie van de n. maxillaris (▶ H. 5). In de onderkaak wordt vooral geleidingsanesthesie van de n. mandibularis toegepast (▶ H. 6). In dit hoofdstuk worden enkele aanvullende verdovingstechnieken behandeld, zoals geleidingsanesthesie van de n. maxillaris, n. infraorbitalis, n. nasopalatinus en n. mentalis. Ook worden alternatieven voor mandibulaire blokkadeanesthesie beschreven, zoals de gow-gates- en de varizani-akinosi-methode.

J.A. Baart

8. Computergestuurde lokale anesthesie

Inleiding

Tijdens het manueel injecteren van een anestheticum zal de ene tandarts meer druk uitoefenen dan de andere. Wat voor de één traag is, is voor een ander snel. Mannelijke tandartsen zullen over het algemeen sneller injecteren dan vrouwelijke tandartsen. Het is bewezen dat als patiënten pijn of een onaangenaam gevoel rapporteren dit vooral te wijten is aan de druk die werd uitgeoefend tijdens het injecteren.

J.K.M. Aps

9. Lokale anesthesie bij kinderen

Inleiding

Natuurlijk zien kinderen op tegen een plaatselijke verdoving. De tandarts kan daar op allerlei manieren mee omgaan. Hij moet het vertrouwen van het kind zien te winnen, een taal spreken die het kind begrijpt, een injectietechniek hanteren die effectief is en het kind geen pijn doet, maar ook mogelijke complicaties kennen en voorkomen. Tot slot is een empathische houding van groot belang.

F.W.A. Frankenmolen

10. Lokale complicaties

Inleiding

Lokale anesthesie wordt in de tandheelkunde op ruime schaal toegepast en leidt zelden tot ernstige lokale complicaties. Toch is het van groot belang de oorzaak van elke lokale complicatie te onderkennen en – indien noodzakelijk – een juiste behandeling in te stellen. De patiënt dient uitvoerig te worden geïnformeerd en zo nodig gerustgesteld. Het voorval wordt tevens vastgelegd in het patiëntendossier. Dit geldt vooral als er kans is op langdurige of zelfs permanente verschijnselen.

H.P. van den Akker, J.A. Baart

11. Systemische complicaties

Inleiding

Lokaal anesthetica zijn, mits correct toegepast, veilige middelen. Toch kunnen na toediening van een lokaal anestheticum ongewenste systemische reacties optreden. De tandarts dient deze bijwerkingen zo veel mogelijk te voorkomen, vroegtijdig te herkennen en vervolgens adequaat te handelen.

H.S. Brand, A.L. Frankhuijzen

12. Risicopatiënten

Inleiding

De tandarts wordt steeds vaker geconfronteerd met medisch gecompromitteerde patiënten. In dit hoofdstuk worden ziektebeelden besproken die een (theoretisch) verhoogd risico meebrengen van bijwerkingen bij toediening van lokale anesthesie (◉ tabel 12.1).

H.S. Brand

13. Juridische aspecten

Inleiding

De tandarts doet er goed aan rekening te houden met de mogelijkheid dat hij in bepaalde gevallen voor een rechter verantwoording moet afleggen voor het geven of laten geven van lokale anesthesie. Hij kan hierbij voor verschillende rechters worden gedaagd, die elk op grond van hun eigen criteria naar de zaak kijken. Daarom komen eerst de verschillende instanties aan de orde die de tandarts beoordelen. Vervolgens wordt de bevoegdheid besproken van de tandarts en diens medewerkers om lokale anesthesie te geven. Tot slot wordt aan de hand van verschillende casussen nagegaan met welk soort problemen de tandarts na toediening van lokale anesthesie kan worden geconfronteerd en onder welke omstandigheden deze de tandarts kunnen worden aangerekend en het tot een veroordeling kan komen.

W.G. Brands

Nawerk

Titel: Lokale anesthesie in de tandheelkunde
Redacteuren: J.A. Baart
H.S. Brand
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-0231-4
Print ISBN: 978-90-313-9999-4
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0231-4