Top

Gepubliceerd in:

01-02-2013 | Artikelen

Leerkrachtinterventies voor de aanpak van adhd in de klas: een overzicht van effectstudies

Auteurs: Drs. Karlijn Pieterse, Dr. Marjolein Luman, Mw. Arga Paternotte, Prof. dr. Jaap Oosterlaan

Gepubliceerd in: Kind en adolescent | Uitgave 1/2013

samenvatting

Attention deficit hyperactivity disorder (adhd) wordt gekenmerkt door aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. Daarnaast hebben kinderen met adhd vaak motivatieproblemen, problemen met plannen en organiseren, en problemen op sociaal-emotioneel gebied, zoals beperkte sociale vaardigheden. Juist op school lopen deze kinderen tegen problemen aan en de aanpak van adhd in de klas is dan ook van groot belang. Dit overzichtsartikel beschrijft: (1) een inventarisatie van leerkrachtinterventies voor de aanpak van adhd in de klas en (2) de resultaten van effectstudies naar deze interventies op adhd-symptomen, aan adhd gerelateerd probleemgedrag, en het sociaal-emotioneel en schools functioneren. De inventarisatie omvat vier opzichzelfstaande leerkrachtinterventies en zeven multimodale interventies. In de effectstudies zijn de interventies op effectiviteit onderzocht door de vergelijking met een controleconditie: een onbehandelde groep of een groep die alleen medicatie kreeg. De resultaten laat zien dat leerkrachtinterventies gebaseerd op gedragstherapeutische methoden effectief zijn in het verminderen van adhd-symptomen, het verminderen van aan adhd gerelateerd probleemgedrag en in het vergroten van de sociale vaardigheden, waarbij een aantal studies een effect laat zien dat nagenoeg gelijk is aan dat van medicatie. Duidelijk is dat de leerkracht een essentiële rol kan spelen in de aanpak van aan adhd gerelateerd probleemgedrag in de klas.

volgende artikel Risicotaxatie van kindermishandeling in teamverband: een experimenteel onderzoek

Op de afdeling Klinische Neuropsychologie van de Vrije Universiteit van Amsterdam is in 2010 een eenvoudig door de leerkracht te implementeren interventie ontwikkeld. Deze interventie, Druk in de Klas, is specifiek bedoeld voor het aanpakken van druk en ongeconcentreerd gedrag in de klas en maakt gebruik van de methodieken die hierboven zijn beschreven. Momenteel loopt de landelijke gerandomiseerde effectstudie naar deze leerkrachtinterventie (www.drukindeklas.nl).

Abikoff, H. (1991). Cognitive training in adhd children - Less to it than meets the eye. Journal of Learning Disabilities, 24, 205-209.PubMedCrossRef

Abikoff, H. (2009). adhd psychosocial treatments: generalization reconsidered. Journal of Attention Disorders, 13, 207-210.PubMedCrossRef

American Psychiatric Association. (2006). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. (3 ed.). Lisse: Swets & Zeitlinger.

Barber, S., Grubbs, L., & Cottrell, B. (2005). Self-perception in children with attention deficit/hyperactivity disorder. Journal of Pediatric Nursing, 20, 235-245.PubMedCrossRef

Barkley, R. A., Cook, E. H., Dulcan, M., Campbell, S., Prior, M., Atkins, M., e.a. (2002). International consensus statement on adhd. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41, 1389-1389.PubMedCrossRef

Barry, T. D., Lyman, R. D., & Klinger, L. G. (2002). Academic underachievement and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: The negative impact of symptom severity on school performance. Journal of School Psychology, 40, 259-283.CrossRef

Bloomquist, M. L., August, G. J., & Ostrander, R. (1991). Effects of a school-based cognitive-behavioral intervention for adhd children. Journal of Abnormal Child Psychology, 19, 591-605.PubMedCrossRef

Braswell, L., August, G. J., Bloomquist, M. L., Realmuto, G. M., Skare, S. S., & Crosby, R. D. (1997). Schoolbased secondary prevention for children with disruptive behavior: Initial outcomes. Journal of Abnormal Child Psychology, 25, 197-208.PubMedCrossRef

Carlson, C. L., Pelham, W. E., Milich, R., & Dixon, J. (1992). Single and combined effects of methylphenidate and behavior-therapy on the classroom performance of children with attention-deficit hyperactivity disorder. Journal of Abnormal Child Psychology, 20, 213-232.PubMedCrossRef

Chronis, A. M., Fabiano, G. A., Gnagy, E. M., Onyango, A. N., Pelham, W. E., Lopez-Williams, A., e.a. (2004). An evaluation of the summer treatment program for children with attention-deficit/hyperactivity disorder using a treatment withdrawal design. Behavior Therapy,35, 561-585.CrossRef

Chronis, A. M., Chacko, A., Fabiano, G. A., Wymbs, B. T., & Pelham Jr., W. E. (2004). Enhancements to the behavioral parent training paradigm for families of children with adhd: Review and future directions. Clinical Child and Family Psychology Review, 7, 1-27.PubMedCrossRef

Chronis, A. M., Jones, H. A., & Raggi, V. L. (2006). Evidence-based psychosocial treatments for children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical Psychology Review, 26, 486-502.PubMedCrossRef

Döpfner, M., Breuer, D., Schurmann, S., Metternich, T. W., Rademacher, C., & Lehmkuhl, G. (2004). Effectiveness of an adaptive multimodal treatment in children with attention-deficit hyperactivity disorder -global outcome. European Child & Adolescent Psychiatry,13, I117-I129.

DuPaul, G. J., & Eckert, T. L. (1997). The effects of school-based interventions for attention deficit hyperactivity disorder: A meta-analysis. School Psychology Review, 26, 5-27.

DuPaul, G. J., & Stoner, G. (2004). adhd in the schools: assessment and intervention strategies. (2 ed.). New York, NY: The Guilford Press.

DuPaul, G. J., Volpe, R. J., Jitendra, A. K., Lutz, J. G., Lorah, K. S., & Gruber, R. (2004). Elementary school students with AD/HD: predictors of academic achievement. Journal of School Psychology, 42, 285-301.CrossRef

DuPaul, G. J., & Weyandt, L. L. (2006). School-based intervention for children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: effects on academic, social, and behavioural functioning. International Journal of Disability, Development and Education,53, 161-176.CrossRef

Fabiano, G. A., Pelham, W. E., Gnagy, E. M., Burrows-MacLean, L., Coles, E. K., Chacko, A., e.a. (2007). The single and combined effects of multiple intensities of behavior modification and methylphenidate for children with attention deficit hyperactivity disorder in a classroom setting. School Psychology Review,36, 195-216.

Fabiano, G. A., Pelham, W. E., Manos, M. J., Gnagy, E. M., Chronis, A. M., Onyango, A. N., e.a. (2004). An evaluation of three time-out procedures for children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Behavior Therapy, 35, 449-469.CrossRef

Faraone, S. V., Biederman, J., Lehman, B. K., Spencer, T., Norman, D., Seidman, L. J., e.a. (1993). Intellectualperformance and school failure in children with attention-deficit hyperactivity disorder and in their siblings. Journal of Abnormal Psychology,102, 616-623.PubMedCrossRef

Gillberg, C., Gillberg, I. C., Rasmussen, P., Kadesjo, B., Soderstrom, H., Rastam, M., e.a. (2004). Co-existing disorders in adhd-implications for diagnosis and intervention. European Child & Adolescent Psychiatry, 13, I80-I92.CrossRef

Goyette, C. H., Conners, C. K., & Ulrich, R. F. (1978). Normative data on revised Conners Parent and Teacher Rating Scales. Journal of Abnormal Child Psychology, 6, 221-236.PubMedCrossRef

Hinfelaar, M. L., Verheijden, A. E., & Prins, P. J. M. (2011). ‘adhd, wat kan de juf (m/v) er mee?’ Een onderzoek naar de effectiviteit van een leerkrachttraining. Kind & Adolescent, 32, 66-83.CrossRef

Kapalka, G. M. (2005). Avoiding repetitions reduces adhd children’s management problems in the classroom. Emotional and behavioural difficulties, 10, 269-279.CrossRef

Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling. (2005). Multidisciplinaire richtlijn adhd. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van adhd bij kinderen en jeugdigen. Utrecht: Trimbos-instituut.

Luman, M., Oosterlaan, J., & Sergeant, J. A. (2005). The impact of reinforcement contingencies on AD/HD: A review and theoretical appraisal. Clinical Psychology Review, 25, 183-213.PubMedCrossRef

Luman, M., Van Meel, C. S., Oosterlaan, J., Sergeant, J. A., & Geurts, H. M. (2009). Does reward frequency or magnitude drive reinforcement-learning in attention-deficit/hyperactivity disorder? Psychiatry Research, 168, 222-229.PubMedCrossRef

McNeil, C. B., Eyberg, S., Hembree Eisenstadt, T., Newcomb, K., & Funderburk, B. (1991). Parent-child interaction therapy with behavior problem children: Generalization of treatment effects to the school setting. Journal of Clinical Child Psychology, 20, 140-151.CrossRef

Miranda, A., Jarque, S., & Rosel, J. (2006). Treatment of children with adhd: Psychopedagogical program at school versus psychostimulant medication. Psicothema, 18, 335-341.PubMed

Miranda, A., Presentacion, M. J., & Soriano, M. (2002). Effectiveness of a school-based multicomponent program for the treatment of children with adhd. Journal of Learning Disabilities, 35, 546-562.PubMedCrossRef

MTA Cooperative Group. (1999). A 14-month randomized clinical trial of treatment strategies for attentiondeficit/hyperactivity disorder. Archives of General Psychiatry, 56, 1073-1086.CrossRef

National Institute of Mental Health. (2005). Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Bethesda (MD): National Institute of Mental Health, National Institutes of Health, US Department of Health and Human Services.

Ohan, J. L., Visser, T. A. W., Strain, M. C., & Allen, L. (2011). Teachers’ and education students’ perceptions of and reactions to children with and without the diagnostic label "adhd". Journal of School Psychology,49, 81-105.PubMedCrossRef

Owens, J. S., Richerson, L., Beilstein, E. A., Crane, A., Murphy, C. E., & Vancouver, J. B. (2005). School-based mental health programming for children with inattentive and disruptive behavior problems: first-year treatment outcome. Journal of Attention Disorders, 9, 261-274.PubMedCrossRef

Pelham, W. E., Burrows-MacLean, L., Gnagy, E. M., Fabiano, G. A., Coles, E. K., Tresco, K. E., e.a. (2005). Transdermal methylphenidate, behavioral, and combined treatment for children with adhd. Experimental and Clinical Psychopharmacology, 13, 111-126.PubMedCrossRef

Pelham, W. E., Carlson, C., Sams, S. E., Vallano, G., Dixon, M. J., & Hoza, B. (1993). Separate and combined effects of methylphenidate and behavior-modification on boys with attention-deficit hyperactivity disorder in the classroom. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61, 506-515.PubMedCrossRef

Pelham, W. E., & Fabiano, G. A. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 184-214.PubMed

Pelham,W. E., Gnagy, E. M., Greiner, A. R., Hoza, B., Hinshaw, S. P., Swanson, J. M., e.a. (2000). Behavioral versus behavioral and pharmacological treatment in adhd children attending a summer treatment program. Journal of Abnormal Child Psychology, 28, 507-525.PubMedCrossRef

Pfiffner, L. J., Mikami, A. Y., Huang-Pollock, C., Easterlin, B., Zalecki, C., & McBurnett, K. (2007). A randomized, controlled trial of integrated home-school behavioral treatment for adhd, predominantly inattentive type. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 1041-1050.PubMedCrossRef

Pisecco, S., Huzinec, C., & Curtis, D. (2001). The effect of child characteristics on teachers’ acceptability of classroom-based behavioral strategies and psychostimulant medication for the treatment of adhd. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 30, 413-421.

Reich, W., Welner, Z., Taibleson, C., & Kram, L. (1990). The Diagnostic Interview for Children and Adolescents-Revised-Parent. Unpublished structured psychiatric interview. Washington University.

Schachter, H. A., King, J., Langford, S., & Moher, D. (2001). How efficacious and safe is short-acting methylphenidate for the treatment of attention-deficit disorder in children and adolescents? A meta-analysis. Canadian Medical Association Journal, 165, 1475-1488.PubMed

Swanson, J. M., Arnold, L. E., Kraemer, H., Hechtman, L., Molina, B., Hinshaw, S., e.a. (2008). Evidence, interpretation, and qualification from multiple reports of long-term outcomes in the multimodal treatment study of children with adhd (MTA) Part I: Executive Summary. Journal of Attention Disorders, 12, 4-14.PubMedCrossRef

Swanson, J. M., McBurnett, K., Christian, D. L., & Wigal, T. (1995). Stimulant medication and treatment of children with adhd. (Vol. 17). New York: Plenum.

Tripp, G., & Wickens, J. R. (2009). Neurobiology of adhd. Neuropharmacology, 57, 579-589.PubMedCrossRef

Van Den Hoofdakker, B. J., Van der Veen-Mulders, L., Sytema, S., Emmelkamp, P. M. G., Minderaa, R. B., & Nauta, M. H. (2007). Effectiveness of behavioral parent training for children with adhd in routine clinical practice: a randomized controlled study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 46, 1263-1271.CrossRef

Van Der Oord, S., Prins, P. J. M., Oosterlaan, J., & Emmelkamp, P. M. G. (2008). Efficacy of methylphenidate, psychosocial treatments and their combination in school-aged children with adhd: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 28, 783-800.PubMedCrossRef

Van Der Oord, S., Prins, P. J. M., Oosterlaan, J., & Emmelkamp, P. M. G. (2007). Does brief, clinically based, intensive multimodal behavior therapy enhance the effects of methylphenidate in children with adhd? European Child & Adolescent Psychiatry, 16, 48-57.CrossRef

Van Lier, P. A. C., Muthén, B. O., Van der Sar, R. M., & Crijnen, A. A. M. (2004). Preventing disruptive behavior in elementary schoolchildren: Impact of a universal classroom-based intervention. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, 467-478.PubMedCrossRef

Willcutt, E. G., Doyle, A. E., Nigg, J. T., Faraone, S. V., & Pennington, B. F. (2005). Validity of the executive function theory of attention-deficit/hyperactivity disorder: A meta-analytic review. Biological Psychiatry, 57, 1336-1346.PubMedCrossRef

Titel: Leerkrachtinterventies voor de aanpak van adhd in de klas: een overzicht van effectstudies
Auteurs: Drs. Karlijn Pieterse
Dr. Marjolein Luman
Mw. Arga Paternotte
Prof. dr. Jaap Oosterlaan
Publicatiedatum: 01-02-2013
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Kind en adolescent / Uitgave 1/2013
Print ISSN: 0167-2436
Elektronisch ISSN: 1876-5998
DOI: https://doi.org/10.1007/s12453-013-0001-4

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 1/2013

Risicotaxatie van kindermishandeling in teamverband: een experimenteel onderzoek

Kuijer, A. (2012). Psychosen bij adolescenten. Houten: Uitgeverij LannooCampus. isbn 978 94 014 0041 1, 136 p., b 17,99.

Vermetten, E., Kleber, R. J., & Van der Hart, O. (Red.) (2012). Handboek posttraumatische stressstoornissen. Utrecht: de Tijdstroom. isbn 978 90 5898 121 9, 808 pag., € 49,-.

Beschermt een gezonde zelfwaardering tegen de negatieve gevolgen van falen en kritiek?

Hoe negatief is het zelfbeeld van onze kinderen eigenlijk?