Top

Gepubliceerd in:

01-12-2010

Selectieve en geïndiceerde preventie van problematisch middelengebruik bij jongeren

Auteurs: Denise S. van Deursen, M.Sc., Elske Salemink, Jeroen Lammers, Reinout W. Wiers

Gepubliceerd in: Kind en adolescent | Uitgave 4/2010

Samenvatting

Alcoholmisbruik gedurende de adolescentie hangt samen met een breed scala aan problemen op zowel korte als lange termijn. Universele preventieprogramma’s zijn echter weinig effectief gebleken in het voorkomen van alcoholmisbruik onder jongeren. In dit artikel wordt een overzicht geschetst van het aanbod aan selectieve en gëındiceerde preventie en wordt de effectiviteit van deze preventieprogramma’s besproken. Op het gebied van selectieve preventie geven persoonlijkheidsgerichte programma’s de meest veelbelovende resultaten. Persoonlijke normatieve feedback, al dan niet in combinatie met motiverende gespreksvoering, lijkt een effectieve gëındiceerde interventiemethode. Meer onderzoek naar de werkzame elementen van selectieve en gëındiceerde preventie is nodig, evenals onderzoek naar de effectiviteit van deze interventies voor specifieke subgroepen van jongeren. Tot slot kan toekomstig onderzoek zich richten op nieuwe interventietechnieken, die meer automatische cognitieve processen trachten te veranderen.

vorige artikel Universele preventie van middelengebruik onder jongeren

volgende artikel Motiverende gespreksvoering bij jongeren

Baer, J. S., Kivlahan, D. R., Blume, A. W., McKnight, P., & Marlatt, G. A. (2001). Brief intervention for heavydrinking college students: 4-year follow-up and natural history. American Journal of Public Health, 91, 1310–1316.PubMedCrossRef

Castellanos, N., & Conrod, P. J. (2006). Brief interventions targeting personality risk factors for adolescent substance misuse reduce depression, panic and risk-taking behaviours. Journal of Mental Health, 15, 645–658.CrossRef

Catalano, R. F., Gainey, R. R., Fleming, C. B., Haggerty, K. P., & Johnson, N. O. (1999). An experimental intervention with families of substance abusers: One-year follow-up of the focus on families project. Addiction, 94, 241–254.PubMedCrossRef

Catalano R. F., Haggerty K. P., Fleming C. B., Brewer D. D., & Gainey R. R (2002). Children of substance abusing parents. Current findings from the Focus on Families project. In R. J. McMahon, & R. D. V. Peters (Red.), The Effects of Parental Dysfunction on Children (pp. 179–204). New York: Kluwer Academic Press/Plenum Publishers.CrossRef

Chassin, L., Pitts, S. C., DeLucia, C., & Todd, M. (1999). A longitudinal study of children of alcoholics: Predicting young adult substance use disorders, anxiety, and depression. Journal of Abnormal Psychology, 108, 106–119.PubMedCrossRef

Clark, D. B. (2004). The natural history of adolescent alcohol use disorders. Addiction, 99, 5–22.PubMedCrossRef

Clark, H. K., Ringwalt, C. L., Hanley, S., Shamblen, S. R., Flewelling, R.L., Hano, M. C. (2010). Project success’ effect on the substance use of alternative high school students. Addictive Behaviors, 35, 209–217.PubMedCrossRef

Conrod, P. J., Castellanos, N., & Mackie, C. (2008). Personality-targeted interventions delay the growth of adolescent drinking and binge drinking. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49, 181–190.PubMed

Conrod, P. J., Castellanos-Ryan, N., & Strang, J. (2010). Brief, personality-targeted coping skills interventions and survival as a non-drug user over a 2-year period during adolescence. Archives of General Psychiatry, 67, 85–93.PubMedCrossRef

Conrod, P. J., Stewart S. H., Comeau, N., & Maclean, A. M. (2006). Efficacy of cognitive-behavioral interventions targeting personality risk factors for youth alcohol misuse. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 35, 550–563.PubMedCrossRef

Cuijpers, P. (2005). Prevention programmes for children of problem drinkers: A review. Drugs: education, prevention and policy, 12, 465–475.CrossRef

Cuijpers, P., Langendoen, Y., & Bijl, R. V. (1999). Psychiatric disorders in adult children of problem drinkers: Prevalence, first onset and comparison with other risk factors. Addiction, 94, 1489–1498.PubMedCrossRef

De Jonge, J. M., Merkx, M. J. M., Schippers, G.M., & De Wildt, W. A. J. M. (2009). Motiverende gespreksvoering in de Nederlandse algemene gezondheidszorg. In S. Rollnick, W. R. Miller, & C. C. Butler (Red.), Motiverende gespreksvoering in de gezondheidszorg. Gedragsverandering als je maar 7 minuten hebt (pp. 213–225). Gorinchem: Ekklesia.

Field, M., Christiansen, J. C., Cole, J., & Goudie, A. (2007). Delay discounting and the alcohol Stroop in heavy drinking adolescents. Addiction, 102, 579–586.PubMedCrossRef

Foxcroft, D. R., Ireland, D., Listr-Sharp, D. J., Lowe, G., & Breen, R. (2003). Longer-term primary prevention for alcohol misuse in young people: A systematic review. Addiction, 98, 397–411.PubMedCrossRef

Grenard, J. L., Ames, S.L., Pentz, M. A., & Sussman, S. (2006). Motivational interviewing with adolescents and young adults for drug-related problems. International Journal of Adolescent Medicine & Health, 18, 53–67CrossRef

Haggerty, K. P., Skinner, M., Fleming, C. B., Gainey, R. R., & Catelano, R. F. (2008). Long term effects of the Focus on Families project on substance use disorders among children of parents in methadone treatment. Addiction, 103, 2008–2016.PubMedCrossRef

Hallfors, D., Cho, H., Sanchez, V., Khatapoush, S., Kim, H. M., & Bauer, D. (2006). Efficacy vs. effectiveness trial results of an indicated ‘model’ substance abuse program: Implications for public health. American Journal of Public Health, 96, 2254–2259.PubMedCrossRef

Kepper, A. (2009). Middelengebruik bij jongeren in het speciaal onderwijs en jongeren in de residentiële jeugdzorg. Samenvattingenboek van het Negentiende Forum Alcohol en Drugs Onderzoek. Utrecht: fado.

Kingree, J. B., & Thompson, M. (2000). Mutual help groups, perceived status benefits, and well-being: A test with adult children of alcoholics with personal substance abuse problems. American Journal of Community Psychology, 28, 325–342.PubMedCrossRef

Koning, I. M., Vollebergh, W. A. M., Smit, F., Verdurmen, J. E. E., Van den Eijnden, R. J. J. M., Ter Bogt, T. F. M., Stattin, H., & Engels, R. C. M. E. (2009). Preventing heavy alcohol use in adolescents (pas): Cluster randomized trial of a parent and student intervention offered separately and simultaneously. Addiction, 104, 1669–1678.PubMedCrossRef

Kumpfer, K. L. (1998). Selective prevention interventions: The Strengthening Families Program, NIDA Research Monograph Series, 177, 160–207.

Latendresse, S. J., Rose, R. J., Viken, R. J., Pulkkinen, L., Kaprio, J., & Dick, D. M. (2008). Parenting mechanisms in links between parents’ and adolescents’ alcohol use behaviors. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 32, 322–330.CrossRef

Marlatt, G. A., Baer, J. S., Kivlahan, D. R., Dimeff, L. A., Larimer, M. E., Quigley, L. A., Somers, J. M., & Williams, E. (1998). Screening and brief intervention for high-risk college student drinkers: Results from a two-year follow-up assessment. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66, 604–615.PubMedCrossRef

Miller, W. R., & Rollnick, S. (2002). Motivational interviewing: Preparing people for change. New York: The Guilford Press.

O’Leary Tevyaw, T., & Monti, P. M. (2004). Motivational enhancement and other brief interventions for adolescent substance abuse: Foundations, applications and evaluations. Addiction, 99, 63–75.CrossRef

Ozechowski, T. J., & Liddle, H. A. (2000). Family-based therapy for adolescent drug abuse: Knowns and unknowns. Clinical Child and Family Psychology Review, 3, 269–298.PubMedCrossRef

Riper, H., Van Straten, A., Keuken, M., Smit, F., Schippers, G., & Cuijpers, P. (2009). Curbing Problem Drinking with Personalized-Feedback Interventions: A meta-analysis. American Journal of Preventive Medicine, 36, 247–255.PubMedCrossRef

Schippers, G. M., & De Wildt, W. (2005). Motiverende gespreksvoering in Nederland. In W. R. Miller, & S. Rollnick (Red.), Motiverende gespreksvoering. Een methode om mensen voor te bereiden op verandering (pp. 249–254). Gorinchem: Ekklesia.

Schoenmakers, T., De Bruin, M., Lux, I. F. M., Goertz, A. G., Van Kerkhof, D. H. A. T., & Wiers, R. W. (2010). Clinical effectiveness of attentional bias modification training in abstinent alcoholic patients. Drug and Alcohol Dependence, 109, 30–36.PubMedCrossRef

Shamblen, S. R., & Derzon, J. H. (2009). A preliminary study of the population-adjusted effectiveness of substance abuse prevention programming: Towards making ion program types comparable. Journal of Primary Prevention, 30, 89–107.PubMedCrossRef

Sher, K. (1991). Children of alcoholics: A critical appraisal of theory and research. Chicago: University of Chicago Press.

Spoth, R. L., Redmond, C., Shin, C., & Azevedo, K. (2004). Brief family intervention effects on adolescent substance initiation: School-level growth curve analyses 6 years following baseline. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, 535–542.PubMedCrossRef

Spoth, R. L., Shin, C., Guyll, M., Redmond, C, & Azevedo, K. (2006). Universality of effects: An examination of the comparability of long-term family intervention effects on substance use across risk-related subgroups. Prevention Science, 7, 209–224.PubMedCrossRef

Sun, W., Skara, S., Sun, P., Dent, C. W., & Sussman, S. (2006). Project towards no drug abuse: Long term substance use outcomes evaluation. Preventive Medicine, 42, 188–192.PubMedCrossRef

Sussman, S., Dent, C. W., Stacy, A. W., & Craig, S. (1998). One-year outcomes of Project Towards No Drug Abuse. Preventive Medicine, 27, 632–642.PubMedCrossRef

Tapert, S. F., Schweinsburg, A. D., Barlett, V. C., Brown, S. A., Frank, L. R., Brown, G. G., & Meloy, M. J. (2004). Blood oxygen level dependent response and spatial working memory in adolescents with alcohol use disorders. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 28, 1577–1586.CrossRef

Thush, C., & Wiers, R. (2007). Explicit and implicit alcohol-related cognitions and the prediction of future drinking in adolescents. Addictive Behaviors, 32, 1367–1383.PubMedCrossRef

Van Dijck, D., & Knibbe, R. A. (2005). De prevalentie van probleemdrinken in Nederland. Een algemeen bevolkingsonderzoek. Maastricht: Universiteit van Maastricht.

Van Deursen, D. S., Salemink, E., Schoenmakers, T. M, & Wiers, R. W. (2009). Het hertrainen van automatische cognitieve processen bij angst- en verslavingsproblematiek. GZ-psychologie, 2, 24–29, 31.

Verdurmen, J., Abraham, M., Planije, M., Monshouwer, K., Van Dorsselaer, S., Schulten, I., Bevers, J., & Vollebergh, W. (2006). Alcoholgebruik en jongeren onder de 16 jaar. Schadelijke effecten en effectiviteit van alcoholinterventies. Utrecht, Trimbos-instituut.

Waldron, H. B., & Turner, C.W. (2008). Evidence-based psychological treatment for adolescent substance abuse. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 37, 238–261.CrossRef

Wiers, R. W., Bartholow, B. D., Van den Wildenberg, E., Thush, C., Engels, R. C. M. E., Sher, K. J., Grenard, J., Ames, S. L., & Stacy, A. W. (2007). Automatic and controlled processes and the development of addictive behaviors in adolescents: A review and a model. Pharmacology, Biochemistry and Behavior, 86, 263–283.CrossRef

Wiers, R. W., Eberl, C., Rinck, M., Becker, E., & Lindenmeyer, J. (2010). Retraining automatic action tendencies changes alcoholic patients’ approach bias for alcohol and improves treatment outcome. Manuscript under review.

Wiers, R. W., Van de Luitgaarden, J., Van den Wildenberg, E., & Smulders, F. T. Y. (2005). Challenging implicit and explicit alcohol-related cognitions in young heavy drinkers. Addiction, 100, 806–819.PubMedCrossRef

Wiers, R. W., Rinck, M., Kordts, R., Houben, K., & Strack, F. (2010) Retraining automatic action-tendencies to approach alcohol in hazardous drinkers. Addiction, 105, 279–284.PubMedCrossRef

Wiers, R. W., Rinck, M., Dictus, M., & Van den Wildenberg, E. (2009). Relatively strong automatic actiontendencies in male carriers of the oprm1 G-allele. Genes, Brain, and Behavior, 8, 101–106.PubMedCrossRef

Zetteler, J. I., Stollery, B. T., Weinstein, A. M., & Lingford-Hughes, A. R. (2006). Attentional bias for alcoholrelated information in adolescents with alcohol-dependent parents. Alcohol & Alcoholism, 41, 426–430.CrossRef

Titel: Selectieve en geïndiceerde preventie van problematisch middelengebruik bij jongeren
Auteurs: Denise S. van Deursen, M.Sc.
Elske Salemink
Jeroen Lammers
Reinout W. Wiers
Publicatiedatum: 01-12-2010
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Kind en adolescent / Uitgave 4/2010
Print ISSN: 0167-2436
Elektronisch ISSN: 1876-5998
DOI: https://doi.org/10.1007/s12453-010-0724-4

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 4/2010

Slotbeschouwing

De complexiteit van de jeugdverslavingszorg: dilemma’s en kansen

Gen-omgevinginteracties in alcoholgebruik

Verslaving als ontwikkelingsstoornis

Summaries

Universele preventie van middelengebruik onder jongeren