Top

Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie

Gepubliceerd in:

01-12-2009 | Artikel

Psychosociale aspecten van gezondheid en zelfredzaamheid bij ouderen: van determinanten naar interventie

Auteur: G. I. J. M. Kempen

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie | Uitgave 6/2009

Samenvatting

Een centrale vraag binnen de sociale gerontologie betreft hoe het is te verklaren dat sommige ouderen tot op hoge leeftijd – ongeacht de aanwezigheid van ziekte - op een redelijk niveau blijven functioneren, terwijl dit voor andere ouderen niet het geval is. Dit artikel schetst een conceptueel model dat inzicht geeft in de individuele uitwerking van (voornamelijk) chronische gezondheidsproblemen en daardoor aanknopingspunten biedt voor gerichte interventies voor het bevorderen van zelfredzaamheid bij ouderen. Meer specifiek wordt ingegaan op de rol die gevoelens van competentie en controle hierbij spelen. Uit het beschreven onderzoek blijkt dat gevoelens van competentie en controle weliswaar niet overheersend maar wel consistent in positieve zin bijdragen aan zelfredzaamheid en het functioneren van ouderen. Daarmee is een basis gelegd voor de ontwikkeling en evaluatie van psychosociale interventies die beide concepten en zelfredzaamheid in positieve zin kunnen beïnvloeden. Twee van dergelijke interventies worden gepresenteerd: vermindering van angst om te vallen en zelfmanagement bij chronisch hartfalen. Geconcludeerd wordt dat de ontwikkeling en de bewijskracht van dergelijke interventies pas in de kinderschoenen staan maar potentie hebben. Een verdere stimulans ervan kan bijdragen aan een meer adequate ouderenzorg omdat deze aansluit bij ouderen zelf en mogelijk de zorgvraag zal verminderen.

vorige artikel Gelukkig en gezond ouder worden: welbevinden, hulpbronnen en zelfmanagementvaardigheden

volgende artikel Recidiverend vallen, osteoporose en sarcopenie, drie belangrijke problemen, een geïntegreerde benadering.

Gezondheidsraad. Preventie bij ouderen: focus op zelfredzaamheid. Den Haag: Gezondheidsraad, 2009.

WHO. International Classification of Impairments, Disability and Handicaps. Genèva: World Health Organization, 1980.

WHO. ICIHD-2. International Classification on Functioning, Disability and Health. Genèva. [te downloaden van http://www.who.int/icidh], 2000.

Verbrugge LM, Jette AM. The disablement process. Soc Sci Med 1994; 38: 1-14.

Kempen GIJM. Preventie en ouder worden: mogelijkheden voor zelfmanagement. Epidemiologisch Bulletin 2006; 41: 27-32.

Kempen GIJM. Een beetje mens vergrijst niet. Maastricht: Inaugurele rede Universiteit Maastricht, 2003.

Verburg D, Kempen GIJM, Sipsma D. Sociale geriatrie, contextuele geneeskunde voor de oudere mens. In: Handboek Sociale Geriatrie, pp 13-23. Edited by HJ Luijendijk and AJB Verkaaik. Utrecht: De Tijdstroom, 2006.

Gool CH van, Kempen GIJM, Penninx BWJH, Deeg DJH, Beekman ATF, Eijk JThM van. Impact of depression on disablement in late middle aged and older persons. Results from the Longitudinal Aging Study Amsterdam. Soc Sci Med 2005; 60: 25-36.

Kempen GIJM, Ormel J (redactie). Dagelijks functioneren van ouderen.Assen: Van Gorcum, 1996.

Kempen GIJM, Brilman EI, Ormel J. Groningen Longitudinal Aging Study. Een onderzoek naar het dagelijks functioneren, het welbevinden en de zorgbehoefte van ouderen. Tijdschr Gerontol Geriatr 1998; 29: 141-9.

Bandura A. Self-efficacy. The exercise of control. New York: Freeman, 1997.

Kempen GIJM, Jelicic M, Ormel J. Personality, chronic medical morbidity, and health related quality of life among older persons. Health Psychology 1997; 16: 539-46.

Kempen GIJM, Ranchor AV, Ormel J, Sonderen E van, Jaarsveld CHM van, Sanderman R. Perceived control and long-term changes in disability in late middle-aged and older persons. An eight-year follow-up study. Psychol Health 2005; 20: 193-206.

Kempen GIJM, Ranchor AV, Sonderen E van, Jaarsveld CHM van, Sanderman R. Risk and protective factors of different functional trajectories in older persons. Are these the same? J Gerontol Psy Sci 2006; 61B: 95-101.

Kempen GIJM, Sonderen E van, Ormel J. The impact of psychological attributes on changes in disability among low-functioning older persons. J Gerontol Psy Sci 1999; 54B: P23-P29.

Kempen GIJM, Heuvelen MJG van, Sonderen E van, Brink RHS van den, Kooijman AC, Ormel J. The relationship of functional limitations to disability and the moderating effects of psychological attributes in community-dwelling older persons. Soc Sci Med 1999; 48: 1161-72.

Kempen GIJM, Sanderman R, Miedema I, Meyboom-de Jong B, Ormel J. Functional decline after congestive heart failure and acute myocardial infarction and the impact of psychological attributes. A prospective study. Qual Life Res 2000; 9: 439-50.

Kempen GIJM, Ormel J, Scaf-Klomp W, Sonderen E van, Ranchor AV, Sanderman R. The role of perceived control in the process of older peoples’ recovery of physical functions after fall-related injuries. A prospective study. J Gerontol Psy Sci 2003; 58B: 35-41.

Jaarsveld CHM van, Ranchor AV, Sanderman R, Ormel J, Kempen GIJM. The role of premorbid psychological attributes in short- and long-term adjustment after cardiac disease. A prospective study in the elderly in The Netherlands. Soc Sci Med 2005; 60: 1035-1045.

Bosma H, Jaarsveld CHM van, Tuinstra J, Sanderman R, Ranchor AV, Eijk JThM van, Kempen GIJM. Low control beliefs, classical coronary risk factors, and socioeconomic differences in heart disease in older persons. Soc Sci Med 2005; 60: 737-45.

Barbareschi G, Sanderman R, Kempen GIJM, Ranchor AV. The mediating role of perceived control on the relationship between socioeconomic status and functional changes in older patients with coronary heart disease. J Gerontol Psy Sci 2008; 63B: 353-61.

Lorig KR, Holman HR. Self-management education: history, definition, outcomes, and mechanisms. Ann Behav Med 2003; 26: 1-7.

Zijlstra GAR. Managing concerns about falls. Fear of falling and avoidance of activity in older people. Maastricht: Proefschrift Universiteit Maastricht, 2007.

Dorresteijn TAC, Zijlstra GAR, Vlaeyen JWS, Kempen GIJM (abstract). Vermindering van psychisch dysfunctioneren en angst om te vallen bij kwetsbare ouderen: ontwikkeling van een cognitief-gedragsmatige training. Tijdschr Gerontol Geriatr 2008; 39: 43.

Elzen HA. Self-management for chronically ill older people. Groningen: Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2006.

Smeulders ESTF. Heart failure self-management: balancing between medical and psychosocial needs. Evaluation of a cognitive-behavioural self-management group programme. Maastricht: Proefschrift Universiteit Maastricht. In druk.

Lorig KR, Sobel DS, Stewart AL, Brown BW Jr, Bandura A, Ritter PL, Gonzalez VM, Laurent DD, Holman HR. Evidence suggesting that a chronic disease self-management program can improve health status while reducing hospitalization: a randomized trial. Med Care 1999; 37: 5-14.

Lorig KR, Ritter P, Stewart AL, Sobel DS, Brown BW, Bandura A, Gonzalez VM, Laurent DD, Holman HR. Chronic disease self-management program: 2-year health status and health care utilization outcomes. Med Care 2001; 39: 1217-23.

Lorig KR, Sobel DS, Ritter PL, Laurent DD, Hobbs M. Effect of a self-management program on patients with chronic disease. Eff Clin Pract 2001; 4: 256-62.

Bilsen PMA. Care for the elderly. An exploration of perceived needs, demands and service use. Maastricht: Proefschrift Universiteit Maastricht, 2007.

Titel: Psychosociale aspecten van gezondheid en zelfredzaamheid bij ouderen: van determinanten naar interventie
Auteur: G. I. J. M. Kempen
Publicatiedatum: 01-12-2009
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie / Uitgave 6/2009
Print ISSN: 0167-9228
Elektronisch ISSN: 1875-6832
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03088519

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 6/2009

Focus op gerontologisch en geriatrisch onderzoek in Nederland en Vlaanderen

Signalementen

Compressie van morbiditeit: een veelbelovende benadering om de maatschappelijke consequenties van vergrijzing te verlichten?

Recidiverend vallen, osteoporose en sarcopenie, drie belangrijke problemen, een geïntegreerde benadering.

Congersagenda

Determinanten van ziekte en gezondheid op hoge leeftijd: