Aanpak van zelfverwondend gedrag bij psychiatrische patiënten

Abstract

Zelfverwonding is een probleem dat waarschijnlijk vaak over het hoofd wordt gezien bij de diagnose en behandeling van psychiatrische patiënten. Dit kan deels een gevolg zijn van het verbergen van dit gedrag door de patiënten zelf. Eigen onderzoek toont echter duidelijk dat wanneer patiënten worden geconfronteerd met specifieke en directe vragen, zij wel bereid zijn over hun zelfverwondend gedrag te vertellen. Zelfs een op het oog zo onschuldig gedrag als haren uittrekken (in ernstige vormen bekend als trichotillomanie), kan gerelateerd zijn aan een meer algemeen patroon van impulsiviteit. Het kan de onderzoeker leiden naar ander zelfverwondend gedrag en/of tekenen van psychologische verwarring, waarbij elk van de problemen een deel van een complexe keten vertegenwoordigt. Over de aanpak van zelfverwondend gedrag bij verstandelijk gehandicapten bestaat uitvoerige (vooral gedragstherapeutische) literatuur, maar daarbuiten is weinig te vinden. Zelfverwonding in het kader van een psychotische stoornis (bijvoorbeeld ernstige zelfverminking bij schizofrenie) vergt meestal een behandeling van de psychose zelf om het gedrag te doen stoppen. In deze bijdrage gaat het om allerlei vormen van zelfverwondend gedrag (van licht tot ernstig) bij patiënten met een niet-psychotische en niet-organische stoornis. De voorgestelde aanpak berust op eigen klinische ervaring (meer bepaald in de afdeling directieve therapie van de Kliniek Alexianen te Tienen).