Inleiding in evidence-based medicine

Klinisch handelen gebaseerd op bewijsmateriaal

Redacteuren: Prof. Dr. R.J.P.M. Scholten, Prof. Dr. M. Offringa, Prof. Dr. W.J.J. Assendelft

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Dit boek zet voor studenten, docenten, onderzoekers en professionals in de gezondheidszorg overzichtelijk uiteen wat evidence-based medicine in detail inhoudt. Het geeft praktische tips over het zoeken naar literatuur met behulp van (meta-)zoekmachines en behandelt moderne methoden om artikelen kritisch te beoordelen. Met evidence-based medicine zijn externe verantwoording, transparantie en standaardisatie belangrijke sturings- en ordeningsprincipes in de zorg geworden. Dat draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit en veiligheid van de zorg.

Deze editie van Inleiding in evidence-based medicine is helemaal geactualiseerd. Het bespreekt achtereenvolgens het stellen van de juiste vragen, het zoeken en selecteren van literatuur en het kritisch beoordelen van artikelen. Vervolgens gaat het boek in op secundair onderzoek en evidence-based richtlijnen. Verder komen het toepassen van evidence-based medicine in de eigen praktijk en Cochrane aan bod. Bovendien wordt aandacht besteed aan de rol die evidence-based medicine speelt bij de zorg voor individuele patiënten. Zo kunnen zorgverleners in het consult de beste algemene kennis combineren met patiëntspecifieke overwegingen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding

Samenvatting

Om het hoofd koel te houden in de lawine van informatie van wisselende kwaliteit en onder de hooggespannen verwachtingen van de patiënt, de beroepsorganisatie, de ziektekostenverzekeraar en de politiek, moet de moderne gezondheidswerker beschikken over een strategie. Deze strategie, het werken volgens de methode van evidence-based medicine (EBM), wordt in dit boek besproken.

M. Offringa, W. J. J. Assendelft, R. J. P. M. Scholten

2. De juiste vragen stellen

Samenvatting

‘Eén dwaas kan meer vragen dan tien wijzen kunnen antwoorden,’ luidt het gezegde. Vragen stellen is blijkbaar gemakkelijker dan vragen beantwoorden. Dit geldt ook in de dagelijkse geneeskundige praktijk. De zorgverlener die handelt in de geest van evidence-based medicine (EBM) zal meestal zijn eigen vragen moeten beantwoorden en het is van belang dat hij zichzelf hierbij niet onnodig in de problemen brengt. Het is dus belangrijk relevante, goed geformuleerde vragen te leren stellen.

R. P. Koopmans, P. P. G. van Benthem, M. Offringa

3. Zoeken en selecteren van literatuur

Samenvatting

Het uitgangspunt van EBM is om wetenschappelijke kennis, klinische expertise en de wensen, voorkeuren en verwachtingen van patiënten samen te brengen. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op de methoden voor het op een zo efficiënt en robuust mogelijke manier verkrijgen van een goed overzicht van de huidige wetenschappelijke kennis rond een specifieke klinische vraag.

W. J. J. Assendelft, R. Spijker, P. Heus, B. Aertgeerts

4. Kritisch beoordelen van een artikel over primair onderzoek

Samenvatting

Na het stellen van een goed geformuleerde klinische vraag (H. 2) en na toepassing van een daarop toegesneden zoekactie (H. 3) hebben we de informatie getraceerd waarin het antwoord op deze vraag mogelijk ligt besloten. De volgende stap is nu om het artikel te lezen en de informatie kritisch te beoordelen. Deze evaluatie valt uiteen in de beoordeling van de validiteit, de betekenis van de resultaten en de toepasbaarheid ervan.

M. Offringa, W. J. J. Assendelft, R. J. P. M. Scholten, M. M. G. Leeflang, P. M. M. Bossuyt, R. H. H. Groenwold, J. B. Reitsma, F. A. van de Laar, E. P. van Puijenbroek, M. J. M. Broeders, Y. van der Graaf, C. B. Terwee, H. C. W. de Vet, P. L. B. J. Lucassen, R. Reis, M. Dees

5. Kritisch beoordelen van een artikel: secundair onderzoek

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden criteria aangereikt voor het beoordelen van de validiteit en het interpreteren van de resultaten van systematische reviews. Eerst wordt aandacht besteed aan systematische reviews van onderzoeken naar de effectiviteit van interventies (therapie en preventie), dan komen systematische reviews van onderzoeken naar het onderscheidend vermogen van een diagnostische test aan de orde en besloten wordt met systematische reviews van observationele onderzoeken.

R. J. P. M. Scholten, W. J. J. Assendelft, M. Offringa, M. M. Rovers, L. Hooft, M. M. G. Leeflang, P. M. M. Bossuyt, D. A. W. M. van der Windt, M. P. A. Zeegers

6. Evidence-based richtlijnen

Samenvatting

Richtlijnen hebben een belangrijke functie in de vertaalslag van onderzoekresultaten en nieuwe inzichten naar de klinische praktijk. Zij bevatten aanbevelingen ter ondersteuning van de besluitvorming in de zorg en dragen bij aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Richtlijnen zijn gebaseerd op samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en afwegingen van de voor- en nadelen van de verschillende zorgopties, aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers. Richtlijnen hebben een prominente plaats in het totale kwaliteitsbeleid en worden in toenemende mate gebruikt in het kader van gezamenlijke behandelbeslissingen (shared decision making), zorgcontractering, toezicht en handhaving.

J. S. Burgers, T. Kuijpers, K. N. J. Burger, W. J. J. Assendelft

7. Bewijs toepassen op individuele patiënten

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de verschillende aspecten van het toepassen van evidence bij de individuele patiënt. Daarbij komen kwalitatieve en kwantitatieve aspecten aan bod, samen met de voorkeuren van de patiënt in het licht van de voor- en nadelen van interventies. Het meeste theoretische en empirische werk op dit terrein heeft betrekking op het toepassen van evidence rond medicamenteuze behandeling en therapeutische ingrepen. Dit denkkader kan echter ook worden gebruikt bij het toepassen van evidence rond diagnostische interventies, bij uitspraken over de prognose (zonder behandeling) en bij het denken over de kans op bijwerkingen.

F. W. Dekker, P. P. G. van Benthem, S. Middeldorp, M. Offringa

8. Evidence-based medicine in de praktijk

Samenvatting

In dit hoofdstuk komt de vraag aan de orde hoe men in de eigen praktijk alle stappen van de EBM-methode kan implementeren en welke randvoorwaarden daarvoor nodig zijn. We beginnen met het bespreken van een aantal hindernissen die men hierbij kan tegenkomen en behandelen vervolgens de voorwaarden voor een geslaagde systematische implementatie op de werkplek.

P. P. G. van Benthem, B. Aertgeerts, W. J. J. Assendelft

9. Cochrane

Samenvatting

De internationale non-profitorganisatie Cochrane (voorheen The Cochrane Collaboration) is vernoemd naar de internist Archie Cochrane, een visionair die mede de basis heeft gelegd voor evidence-based medicine en de huidige inrichting van de gezondheidszorg. Een invloedrijke publicatie was zijn boek Effectiveness and efficiency (1971), waarin hij kritiek uitte op het gebrek aan betrouwbaar bewijs achter veel van de op dat moment algemeen aanvaarde gezondheidszorginterventies.

L. Hooft, R. J. P. M. Scholten

Nawerk

Titel: Inleiding in evidence-based medicine
Redacteuren: Prof. Dr. R.J.P.M. Scholten
Prof. Dr. M. Offringa
Prof. Dr. W.J.J. Assendelft
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-1978-7
Print ISBN: 978-90-368-1977-0
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1978-7