Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften E-learning Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
UITGEBREID ZOEKEN
Inloggen
Top

2015 | Boek

Inleiding hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Behandeling van langdurige slapeloosheid

Auteurs: Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar

Redacteuren: Marieke Pijnenborg, Willemijn Scholten

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit boek biedt een protocol voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg die cliënten met langdurige slapeloosheid behandelen. Hierbij wordt slapeloosheid niet alleen als symptoom gezien van bijvoorbeeld een onderliggende depressie of angststoornis, maar ook als een apart probleem dat behandeling verdient. Het protocol is gebaseerd op CGT-I (cognitieve gedragstherapie bij insomnie). CGT-I geeft goede behandelresultaten op het gebied van slaap, stemming en kwaliteit van leven. Deze therapie kan gecombineerd worden met gedragstherapie voor een depressie of angststoornis. In deze tweede, herziene druk wordt verwezen naar de nieuwe classificatiecriteria van de DSM-V en de derde editie van de International Classification of Sleep Disorders (ICSD-3).

Behandeling van langdurige slapeloosheid is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Elk deel geeft een sessiegewijze omschrijving van de behandeling van een specifieke psychische aandoening weer. De theorie is beknopt en berust op wetenschappelijke evidentie. Protocollen voor de GGZ is bedoeld voor psychologen, psychotherapeuten, psychiaters en andere hulpverleners.

Inhoudsopgave

Voorwerk
1. Inleiding
Samenvatting
Voor u ligt het therapeutenboek Behandeling van langdurige slapeloosheid. Dit boek is bedoeld voor getrainde psychologen die langdurige slapeloosheid bij hun cliënten willen behandelen. Hierbij hoort het werkboek Verbeter je slaap voor de cliënt.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
2. Sessie 0 Slaapanamnese
Samenvatting
In deze sessie wordt een uitgebreide slaapanamnese gedaan om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over het slaapprobleem en de gevolgen daarvan voor het functioneren van betrokkene. De ontstaansgeschiedenis en factoren die van invloed zijn op het slaapprobleem worden besproken. Daarnaast wordt ingezoomd op een gemiddelde nacht vanaf de avond tot en met het opstaan de volgende dag. Screening van eventuele bijkomende psychopathologie is belangrijk, alsmede het uitsluiten van eventuele organische oorzaken van het slaapprobleem. Negatieve conditioneringen ten aanzien van de slaap worden opgespoord (disfunctionele cognities, verkeerde slaapgewoonten). Een reële hulpvraag wordt geformuleerd, en de rationale van de behandeling uitgelegd. Eventueel kan een combinatie gemaakt worden met cognitieve gedragstherapie voor depressie of angst. Het driefactorenmodel en de vicieuze cirkel van slapeloosheid worden uitgelegd, en het belang van huiswerkopdrachten wordt besproken. Ten slotte wordt het slaapdagboek geïntroduceerd.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
3. Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne
Samenvatting
In deze sessie ligt de nadruk op psycho-educatie. Het ontstaansmodel van langdurige slapeloosheid wordt uitgelegd aan de hand van het driefactorenmodel, en de vicieuze cirkel van slapeloosheid wordt besproken. Algemene informatie over slaap bevat het volgende: uitleg over slaapstadia, de biologische klok, individuele verschillen, veranderingen in slaap bij het ouder worden en slaap als 24 uursgebeuren. Daarnaast wordt informatie gegeven over de afbouw van slaapmedicatie en worden de algemene slaapadviezen besproken. In deze sessie wordt een reële hulpvraag geformuleerd. De eerste huiswerkopdrachten zijn het opvolgen van de algemene slaapadviezen, inplannen van pauzemomenten en zo nodig invullen van het piekerprogramma. Elke dag wordt het slaapdagboek en dagregistratieformulier bijgehouden.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
4. Sessie 2 Slaapgedrag en pauzemomenten
Samenvatting
In deze sessie worden twee krachtige gedragstherapeutische methoden besproken. Stimuluscontrole is met name gericht op het opnieuw verbinden van het bed met slaap, en slaaprestrictie is gericht op het verhogen van de slaapdruk, waardoor het gemakkelijker wordt om in te slapen en door te slapen. Beide interventies worden toegelicht, en de patiënt wordt gestimuleerd om een keuze te maken voor een van beide methoden. Verder wordt er aandacht besteed aan het actief inplannen van pauzemomenten en wordt er een ademhalingsoefening geïntroduceerd.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
5. Sessie 3 Ontspanning en cognitieve therapie
Samenvatting
In deze sessie ligt de nadruk op ontspanning en cognitieve therapie. De eventuele problemen bij slaaprestrictie en/of stimuluscontrole worden besproken. De SE-score wordt uitgerekend, en aan de hand daarvan worden eventueel de bedtijden aangepast. Gestart wordt met progressieve relaxatie volgens Jacobson (zeven spiergroepen). De basisprincipes van cognitieve therapie worden besproken evenals veelvoorkomende automatische negatieve gedachten rondom de slaap. Naast het dagelijks bijhouden van een slaapdagboek en dagregistratieformulier bestaat het huiswerk uit het minimaal één keer per dag uitvoeren van de ontspanningsoefening en het invullen van de eerste drie kolommen van het gedachteschema.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
6. Sessie 4 Aan de slag met automatische gedachten
Samenvatting
In deze sessie wordt onder andere de progressieve relaxatieoefening nabesproken, slaaprestrictie en/of stimuluscontrole worden besproken en verder ligt de nadruk op het uitdagen van de automatische gedachten die slaapbelemmerend zijn. Het doel is samen met patiënt reëlere gedachten te formuleren ten aanzien van de slaap en de patiënt hiermee te laten oefenen door ook de laatste kolommen van het gedachteschema in te vullen. De valkuilen in het denken over slaap worden besproken, en als er nieuwe gedachten geformuleerd zijn, wordt de cliënt uitgedaagd om bijbehorend gedrag toe te passen.
  • Bespreek het slaapdagboek en dagregistratieformulier, en beantwoord eventuele vragen over de schriftelijke informatie.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
7. Sessie 5 Vervolg cognitieve therapie
Samenvatting
In deze sessie wordt verdere verdieping gegeven. Slaaprestrictie en/of stimuluscontrole worden aan de hand van de SE-score aangepast. Eventueel wordt een begin gemaakt met het geleidelijk uitbreiden van de bedtijden richting gewenste (maar wel reële!) bedtijden. Autogene training wordt geoefend (oefening volgens Schultz). Een gedachteschema wordt besproken, en de lijst ‘Houding en gedachten over de slaap’ die in sessie 0 ingevuld is, wordt besproken. Niet-helpende gedachten over de slaap kunnen betrekking hebben op de consequenties van slapeloosheid, bezorgdheid/hulpeloosheid over slapeloosheid, en verwachtingen over slaap en medicatie. Het huiswerk richt zich wederom op slaapgedrag, ontspanning en automatische negatieve gedachten.
  • Bespreek het slaapdagboek en dagregistratieformulier, en beantwoord eventuele vragen over de schriftelijke informatie.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
8. Sessie 6 Evaluatie
Samenvatting
Deze sessie is met name gericht op het evalueren van de verschillende cognitieve en gedragstherapeutische methoden. Besproken wordt welke methoden eventueel hebben bijgedragen aan een betere slaap en wat de patiënt zou kunnen doen om terugval in de komende periode te voorkomen. Ook wordt besproken of er redenen zijn om bepaalde oefeningen juist te stoppen. Het slaapevaluatieformulier wordt opnieuw ingevuld en vergeleken met de beginsituatie.
  • Bespreek het slaapdagboek en dagregistratieformulier, en beantwoord eventuele vragen over de schriftelijke informatie.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
9. Sessie 7 Follow-up na één maand
Samenvatting
De eerste follow-up na één maand is een belangrijk moment na zes wekelijkse bijeenkomsten. Normaal gesproken heeft men niet meer elke dag een slaapdagboek en dagregistratieformulier ingevuld (maar wel in de week voor de follow-upbijeenkomst). Men is zelf aan de slag gegaan en wellicht zijn de bedtijden (te ver) uitgebreid. Besproken wordt wat goed ging, wat beter kan, en hoe dat zou kunnen. Er kan eventueel een hulpvraag op een ander gebied dan de slaap worden geformuleerd en zelf worden opgepakt, of betrokkene kan verwezen worden naar elders.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
10. Sessie 8 Follow-up na drie maanden
Samenvatting
Deze laatste follow-up is met name gericht op afronding van de behandeling. Eventueel kan op een later moment een boostersessie worden ingepland.
Ingrid Verbeek, Merijn van de Laar
Nawerk
Meer informatie
Titel
Behandeling van langdurige slapeloosheid
Auteurs
Ingrid Verbeek
Merijn van de Laar
Redacteuren
Marieke Pijnenborg
Willemijn Scholten
Copyright
2015
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-0754-8
Print ISBN
978-90-368-0753-1
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-0754-8