Werken in een therapeutisch milieu

Voorwerk

Een verkenning van het therapeutisch milieu

Voorwerk

1 Het therapeutisch milieu, een nieuwe variatie op een oud thema

Samenvatting

De psychiatrie is voortdurend in verandering. Zo heeft een veranderde visie op de psychiatrische patiënt een herziening van de traditionele behandelingsmethoden met zich meegebracht. Deze herziening had betrekking op het behandelen en begeleiden van de individuele patiënt en op de opbouw en organisatie van de omgeving waarbinnen de patiënten verblijven.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 Patiënten en hulpverleners in een therapeutisch milieu

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de verschillende therapeutische milieus die geschikt zijn voor de onderscheiden groepen patiënten binnen de geestelijke gezondheidszorg. Allereerst wordt een schets gegeven van patiënten en hulpverleners in een vroeger behandelmilieu.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Naar een begripsomschrijving van het therapeutisch milieu

Samenvatting

Er is over het therapeutisch milieu in de jaren na de Tweede Wereldoorlog heel wat gepubliceerd. Veel milieus zijn levendig beschreven en er zijn veel theorieën over geformuleerd.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

De theorie van het therapeutisch milieu

Voorwerk

1 De basisfilosofie

Samenvatting

Dit hoofdstuk behandelt de basisfilosofie. Aan de orde komt wat onder basisfilosofie moet worden verstaan. Aan de hand van enkele voorbeelden wordt duidelijk gemaakt hoe een basisfilosofie uitgewerkt kan worden.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 De structuur en pathologie van de persoonlijkheid

Samenvatting

Wanneer een behandelfilosofie wordt ontwikkeld, is het belangrijk te kijken naar de pathologie van de patiënt. Op welke wijze kan deze het beste worden begrepen? Wanneer er op deze vraag een antwoord is gevonden, ligt in het verlengde daarvan de vraag op welke wijze een bepaalde vorm van samenhangend behandelen het beste kan plaatsvinden.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Vormen van therapeutische milieus

Samenvatting

De psychopathologie van mensen kan worden opgevat als een verstoord evenwicht binnen een of meer gebieden van de persoonlijkheid. Dit verstoorde evenwicht heeft geleid tot een nieuw evenwicht. Het is echter een antwoord op stoornissen, defecten en onvolkomenheden binnen onderdelen van de persoonlijkheid. Dit nieuwe evenwicht is in feite de psychopathologie.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

4 De opbouw van een therapeutisch milieu

Samenvatting

Het besluit om milieutherapeutisch te gaan werken, betekent het begin van een veranderingsproces. Om dit te kunnen realiseren zullen er ingrijpende veranderingen moeten plaatsvinden. Hiermee worden bedoeld veranderingen in de wijze van werken, de organisatie van de werkzaamheden, de taakverdeling en de bevordering van de deskundigheid van de medewerkers in de organisatie.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

De individuele patiënt in het therapeutisch milieu

Voorwerk

1 De therapeutische interventie

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over de therapeutische interventie. Hiermee wordt een handeling bedoeld waarmee een bepaald therapeutisch effect bij de patiënt wordt beoogd.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 De behandelorganisatie en de behandelovereenkomst

Samenvatting

Om een goede samenhang tussen behandelinterventies te bereiken en vast te houden is een effectieve organisatie nodig. In het vorige hoofdstuk is beschreven op welke gronden gekozen kan worden voor bepaalde interventies.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Persoonlijke begeleiding en zorgmanagement

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan het aansturen van het behandel- en begeleidingsproces. In de praktijk van de psychiatrische behandeling is vooral de verpleegkundige belast met de persoonlijke begeleiding van de patiënten. Deze activiteit is de laatste jaren een steeds belangrijker deel gaan uitmaken van de verpleegkundige taak.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

De groep in het behandelmilieu als eenheid van samenhangend behandelen

Voorwerk

1 Groepen in de geestelijke gezondheidszorg

Samenvatting

Het is kenmerkend voor mensen dat zij samen met anderen hun leven doorbrengen. Dit is een basisvoorwaarde voor hun bestaan. Veel onderzoekingen hebben aangetoond dat mensen bij wie het aan bindingen met anderen heeft ontbroken, dikwijls een beperkt, ongelukkig en verstoord bestaan leiden. Filosofen hebben beschreven hoe heel ons kennen en denken afhankelijk is van en zelfs ingebed ligt in het communiceren met anderen.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 Groepen in beweging

Samenvatting

De teamleden komen de huiskamer van het woongebouw binnen en nemen plaats tussen de groepsleden. De groepsleden zitten al in een kring. De situatie aan het begin van de bijeenkomst is geschetst in figuur 14.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 De oppervlaktestructuur van een groep

Samenvatting

Wanneer mensen een groep vormen, doen ze dat dikwijls met een bepaalde bedoeling. Het doel van een groep bepaalt wie aan de groep deelnemen en de wijze waarop de leden van een groep met elkaar communiceren.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

4 De dieptestructuur van een groep

Samenvatting

In het vorige hoofdstuk werd de oppervlaktestructuur van een groep besproken. Dit had vooral te maken met de externe adaptatiestijlen van de groepsleden. In deze adaptatiestijlen zijn zij vooral gericht op de gemeenschappelijke taak, het doel van de groep. De modellen van de groepsinteracties die zijn besproken, vloeien daaruit voort.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

5 Het therapeutische van een groep

Samenvatting

In het vorige hoofdstuk is beschreven hoe bewegingen in een groep gezien kunnen worden en wat voor theorieën daarover geformuleerd zijn. Er werd gepreludeerd op de therapeutische aspecten van een groep, in het bijzonder bij de bespreking van de theorieën die in hun beschrijving van groepen de diepere beweegreden en gevoelens van mensen erbij betrokken.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

De praktijk

Voorwerk

1 Werken met een leefgroep

Samenvatting

Een leefgroep bestaat uit patiënten die binnen een behandeleenheid als groep met elkaar samenleven. Ze eten samen, organiseren allerlei activiteiten en gaan samen naar verschillende therapieën. Kortom, het is een huishouden met een flink aantal personen.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 Werken met een communicatiegroep

Samenvatting

In alle behandeleenheden als therapeutische milieus voor samenhangend behandelen zijn gespreksgroepen het kloppend hart van de therapie. Gespreksgroepen kunnen psychotherapiegroepen zijn, allerlei besprekingen en overlegvormen, dagelijks terugkerende patiënten-stafontmoetingen en nog veel meer.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Werken met een taakgroep

Samenvatting

Een taakgroep is een groep mensen die samen een taak verricht of met iets bezig is. Hieronder vallen de groepen die bezig zijn met het verrichten van arbeidstherapie, van creatieve therapie, van bewegingstherapie, van huishoudelijke taken binnen de behandeleenheid, van bezigheidstherapie.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

Milieutherapeutisch werken en specifieke aandachtsgebieden

Voorwerk

1 Een algemeen kader voor de ontwikkeling van een milieutherapeutisch arrangement voor samenhangend behandelen

Samenvatting

Binnen een behandeleenheid of instelling ontstaat het idee om meer te gaan werken volgens de uitgangspunten van het milieutherapeutisch werken. Waar moet het afdelingsteam dan beginnen? Welke essentiële behandelprincipes spelen bij de begeleiding van de verschillende doelgroepen een rol en hoe worden die principes vertaald naar de dagelijkse praktijk?

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 Forensische milieutherapie

Samenvatting

Het werkveld van de forensische milieutherapie omvat behandelmilieus voor mensen met psychische problemen die tevens met justitie in aanraking zijn gekomen. Hun delicten werden voor een deel of helemaal toegeschreven aan hun psychiatrische stoornissen.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Milieutherapeutisch werken in de verslavingszorg

Samenvatting

Verslaving is een complex probleem. Het leidt tot verlies van autonomie op het gebied van emotie, denken en handelen. Afhankelijk van de gebruikte middelen heeft het tevens invloed op de gezondheidstoestand van de patiënt.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

4 De activiteitentherapie en vaktherapie in een therapeutisch milieu

Samenvatting

In elk therapeutisch milieu hebben veel vormen van activiteiten- en vaktherapie een plaats gekregen. De activiteitentherapie omvat onder andere vormen van activiteitenbegeleiding en arbeidstherapie.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

Management van het therapeutisch milieu: in stand houden van samenhangend behandelen

Voorwerk

1 Inleiding in de organisatieleer

Samenvatting

Het behandelen van patiënten in een therapeutisch milieu kan alleen dan effectief gebeuren wanneer er in dat milieu (een behandeleenheid) goed gewerkt wordt. Wat betekent dat? Dat wil zeggen dat de organisatie van een behandeleenheid moet passen bij de doelstelling(en) van de behandeleenheid, dat er goed wordt samengewerkt door de leden van het behandelteam, dat het samenspel met de omgeving - thuismilieu, instelling(en) voor psychiatrische/psychotherapeutische behandeling, de verwijzer - goed verloopt.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

2 Milieutherapeutische regelkunde

Samenvatting

In het vorige hoofdstuk werden enkele organisatiemodellen beschreven. Daarbij stond vooral de structuur van de organisatie centraal: hoe is die opgebouwd, welke onderdelen kunnen er onderscheiden worden en hoe lopen de verbindingen tussen die onderdelen? In dit hoofdstuk gaat het over hoe een organisatie werkt, wat er allemaal speelt en wat er nodig is om een behandeleenheid als therapeutisch milieu te sturen en te leiden.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

3 Naar samenhangend behandelen: de oppervlaktestructuur van een behandeleenheid

Samenvatting

Een behandeleenheid loopt nooit zo ideaal als in het vorige hoofdstuk is beschreven. Er zijn steeds factoren die een afgesproken lijn van handelen in de weg staan. Er zijn er die het behandelen van patiënten verhinderen en de samenwerking tussen de teamleden saboteren. Andere factoren verstoren de communicatie met de organisatie waar de behandeleenheid deel van uitmaakt.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

4 Naar samenhangend behandelen: de dieptestructuur van een behandeleenheid

Samenvatting

Binnen een behandelteam kunnen er tegenstellingen bestaan tussen de oppervlakte- en dieptestructuren. Dit betekent dat het goed samenwerken met het oog op het behandelen van patiënten, verstoord wordt door allerlei factoren van persoonlijke aard. Deze persoonlijke factoren hebben op hun beurt weer te maken met de vroegere wisselwerkingservaringen van iedere medewerker afzonderlijk.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

5 Adviezen voor de praktijk

Samenvatting

Dit hoofdstuk geeft een aantal adviezen over conflicthantering, crisisinterventie en leiderschap, die bij het werken in een therapeutisch milieu van nut kunnen zijn.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

6 De kwaliteit van een behandeleenheid als therapeutisch milieu voor samenhangend behandelen

Samenvatting

In de somatische gezondheidszorg is het bepalen van goede kwaliteit van behandelen heel wat gemakkelijker dan in de geestelijke gezondheidszorg. Een patiënt is na een geslaagde operatie tevreden over de kwaliteit van de behandeling wanneer hij zich beter voelt en opgewekt het ziekenhuis kan verlaten. Op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg liggen de zaken echter ingewikkelder.

C. Janzing, J.A.M. Kerstens

Nawerk