Kinderorthopedie

Kinderorthopedie lijkt nauwelijks op volwassenenorthopedie, net zo min als kinderen geen kleine volwassenen zijn. Gelukkig is een aantal van de zogenaamde kinderorthopedische problemen geen echt probleem: de ouders zien iets bij hun kind dat ze niet bij zichzelf herkennen, zijn hier ongerust over, maar de dokter kan vertellen dat dit iets is wat op de kinderleeftijd juist normaal is.

Groei van het lichaam en de extremiteiten vindt plaats in de groeischijven: een gespecialiseerde kraakbenige structuur waarin de cellen vermenigvuldigen, hypertrofiëren en verbenen. Deze groeischijven liggen aan beide kanten van het pijpbeen. De snelheid van de groei varieert, is het grootst intra-uterien, neemt vanaf de geboorte (eigenlijk vanaf de conceptie) voortdurend af, en stijgt nog één keer tijdens de groeispurt van de puberteit. Groeien baby's in hun eerste jaar ongeveer 20 cm, bij hun vijfde jaar is dat nog ongeveer 5 cm per jaar. Tijdens de groeispurt versnelt dit weer naar ongeveer 8 cm per jaar. Een kind van 2 jaar heeft ongeveer de helft van zijn volwassen lengte. Ook de richting waarin de extremiteiten groeien varieert. Bekend zijn de O-benen van kinderen voor het tweede levensjaar en de X-benen van kleuters. Niet alleen de varus en valgus wisselen, ook de rotatiestand van voornamelijk de onderste extremiteiten is anders. De eerste jaren van de basisschool komt de endorotatiegang veel voor, maar op de middelbare school is deze vrijwel verdwenen. Ook zijn kinderen anders als het gaat om de laxiteit van gewrichten. Kinderen zijn veel soepeler en leniger dan volwassenen. Kennis over deze leeftijdsafhankelijke veranderingen helpt bij het interpreteren van veelvoorkomende kinderorthopedische vragen.

Er zijn twee soorten beenstandafwijkingen: asafwijkingen en rotatieafwijkingen. Asafwijkingen kunnen verdeeld worden in varusafwijkingen (O-benen, ezelsbrug: varus met de R van rond) en valgusafwijkingen (X-benen) (figuur 2.1). Rotatieafwijkingen worden beschreven naar de richting waarin het distale deel afwijkt, als exo- of endorotatieafwijking.

Congenitale heupdysplasie (CHD) is een spectrum dat loopt van dysplasie (een voor de leeftijd te ondiepe heupkom met als gevolg een onvoldoende overdekking van de heupkop) tot gedeeltelijke of totale luxatie van de heupkop, waarbij de relatie tussen acetabulum en heupkop gestoord is (fi guur 3.1). CHD is relevant om twee redenen: op korte termijn leidt heupluxatie tot een afwijkend looppatroon, op lange termijn kan het hele spectrum tot versnelde arthrosis leiden.

Pijnklachten van de knie komen bij kinderen frequent voor. Deze kunnen berusten op afwijkingen of stoornissen rond de knie zelf, maar het is belangrijk in de gaten te houden dat er ook sprake kan zijn van gerefereerde pijn, bijvoorbeeld afkomstig uit de heup. Het is een van de grotere valkuilen dat heupafwijkingen bij kinderen laat gediagnosticeerd worden, omdat de pijnklachten vooral in de knie worden gelokaliseerd en de diagnostiek zich daarop richt. Behalve lokale surmenageafwijkingen zoals tendinitis, insertietendinitis en bursitis kan een aantal structurele afwijkingen verantwoordelijk zijn voor knieklachten zoals osteochondritis dissecans, meniscusafwijkingen en bakercyste. Zeldzame oorzaken van knieklachten zijn onder andere JIA en tumoren. Frequent voorkomende röntgenologische variaties zoals een patella bipartita hebben meestal geen relatie met pijnklachten.

Vragen over de voetstand komen veel voor. Meestal betreft het fysiologische variaties, enkele beelden zijn pathologisch

Torticollis is een unilaterale scheefstand van het hoofd door verkorting van de m. sternocleidomastoideus. De precieze oorzaak is onbekend, maar er is fi brose die ook bilateraal kan voorkomen. Secundaire torticollis is scheefstaand die later ontstaat; hierbij speelt spierverkorting meestal geen rol.

Standafwijkingen van de elleboog van de lichaamsas af, noemen we ‘valgus’, naar de lichaamsas toe ‘varus’. Enige valgus in de elleboog is fysiologisch.

Zwelling van een gewricht kan verschillende oorzaken hebben: de zwelling kan berusten op synoviaal vocht, bloed of op weefsel. Synoviaal vocht ontstaat bij synoviitis. Deze kan of steriel zijn (reactief dan wel geassocieerd met JIA) of septisch.