Top

2009 | hbo | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Leverziekten

Redacteuren: Prof.dr. H.L.A. Janssen, Prof.dr. J.P.H. Drenth, Dr. B. van Hoek

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

In de afgelopen jaren is veel onderzoek verricht binnen de hepatologie. Dit heeft geleid tot revolutionaire veranderingen waardoor de diagnostiek van leverziekten aanzienlijk is verbeterd. Ook de progressie die is geboekt in de behandeling van leverziekten is enorm. Deze grote en recente vooruitgang op diagnostisch en therapeutisch gebied maakt de behoefte aan een goede, actuele leidraad voor de klinische praktijk noodzakelijk.In Leverziekten zijn de ontwikkelingen van de afgelopen jaren samengebracht. Naast algemene hoofdstukken als anatomie, histologie, functies en onderzoeksmethoden worden diagnostiek en behandeling van alle veelvoorkomende leveraandoeningen beschreven, en tevens van de meer zeldzame aandoeningen. In afzonderlijke hoofdstukken wordt aandacht besteed aan voeding en leverziekten, zwangerschap, levertransplantatie en operatierisico's bij leverziekten. Leverziekten biedt een overzicht van de volle breedte waarin het vak binnen het Nederlandse taalgebied wordt uitgeoefend en slaat een brug tussen enerzijds het basaal en klinisch leveronderzoek en anderzijds het klinisch handelen.Leverziekten is rijk geïllustreerd met meer dan 90 figuren, waaronder anatomische illustraties van Maartje Kunen.Leverziekten is samengesteld door vele specialisten uit Nederland en Vlaanderen. Zij bieden hiermee studenten geneeskunde, assistenten in opleiding en fellows een onmisbaar, rijk geïllustreerd overzichtwerk om wegwijs te raken in de wereld van de leverziekten. Daarnaast helpt het maag-darm-leverartsen, internisten, huisartsen en andere medische professionals bij het oplossen van hepatologische problemen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Nederlandse hepatologie in historisch en toekomstig perspectief

Samenvatting

Een van de eerste verhandelingen over de lever in de moderne Nederlandse wetenschappelijke literatuur verscheen in 1860 van de hand van F. Küthe in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

H.L.A. Janssen, S.W. Schalm

2. Embryologie en regeneratie

Samenvatting

De lever^[1] ontstaat uit twee primordia: het parenchym en de galwegen vinden hun oorsprong in het endoblastisch leverdivertikel (diverticulum hepaticum), terwijl het mesenchymaal steunwerk afkomstig is van het septum transversum (een dwarse mesenchymlaag die de pericardiale en de peritoneale holten onvolledig scheidt).

V.J. Desmet

3. Anatomie en histologie

Samenvatting

De lever, het grootste vaste orgaan van het lichaam, is uniek in zijn structuur en zijn merkwaardige functies. Als een metabolisch centrum ligt de lever tussen het spijsverteringskanaal en de rest van het lichaam. Dit verklaart de noodzaak van een dubbele bloedvoorziening, via de vena portae en de arteria hepatica.

V.J. Desmet

4. Functies van de lever

Samenvatting

De lever vervult een centrale rol in de metabole functies en energiehuishouding van het gehele lichaam. In de eerste plaats is het orgaan zodanig geplaatst in de bloedsomloop dat al het bloed afkomstig van het maag-darmkanaal eerst door de lever gaat. Dit stelt de lever in staat om voedingsstoffen afkomstig uit de darm op te nemen en vervolgens te verdelen over de andere organen.

R.P. Oude Elferink, J. Kwekkeboom

5. Onderzoeksmethoden in de hepatologie

Samenvatting

In de meeste gevallen kan de diagnose van een leveraandoening gesteld worden aan de hand van een combinatie van een zorgvuldige anamnese, een gericht klinisch onderzoek, bloedonderzoek, beeldvorming en soms een leverbiopsie. Leverziekten kunnen diverse orgaansystemen aantasten, dit is de reden dat afwijkingen verspreid over het hele lichaam gevonden kunnen worden.

J.N.L. Schouten, H.L.A. Janssen

6. Portale hypertensie

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden de anatomie van het portale veneuze systeem, de regulatie van de portale druk en de oorzaken en classificatie van verhoging van portale druk (portale hypertensie) besproken. Portale hypertensie gaat gepaard met een groot aantal (patho)fysiologische veranderingen en kan leiden tot complicaties die vrijwel alle organen kunnen betreffen (kader 6.1). De meest voorkomende complicaties zijn bloedingen uit oesophagus- en maagvarices, ascites, spontane bacteriële peritonitis en hepatorenaal syndroom.

H.R. van Buuren, M.J. Coenraad, R.W.C. Scherptong

7. Leverfalen

Samenvatting

De lever vervult tal van essentiële functies in het menselijk lichaam, waaronder ontgifting van het bloed en aanmaak van diverse eiwitten en hormonen. Tevens speelt de lever een rol in het afweersysteem. Leverfalen kan omschreven worden als een situatie van onvoldoende werking van de lever bij deze processen. Dit beeld ontstaat wanneer door het verlies van functionele cellen het totale effectieve levervolume beneden een kritische grens komt. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op diverse vormen van leverfalen en twee specifieke bij leverfalen voorkomende problemen, namelijk hepatische encefalopathie en verhoogde bloedingsneiging.

H.J. Metselaar, B. van Hoek

8. Leverziekten, ondervoeding en voeding

Samenvatting

De lever is nauw betrokken bij de voeding en het metabolisme van koolhydraten, eiwitten en vetten.^[1]^[2]^[3]^[4] Dankzij de glycogeensynthese, de glycogenolyse en de gluconeogenese in de lever wordt de bloedglucosespiegel binnen nauwe grenzen constant gehouden.

E.M.H. Mathus-Vliegen

9. Virale hepatitis

Samenvatting

Een icterische epidemie werd voor het eerst beschreven 400 jaar v. Chr. door Hippocrates. Het duurde echter tot 1965 voordat de eerste serologische marker van virale hepatitis werd ontdekt. Blumberg beschreef het ‘Australië’-antigeen dat hij aantoonde in het serum van leukemiepatiënten,^[1] dat later de envelop van het hepatitis B-virus (HBsAg) bleek te zijn.

J.G.P. Reijnders, H.L.A. Janssen

10. Cholestatische leverziekten

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden primaire scleroserende cholangitis, primaire biliaire cirrose en leversarcoïdose behandeld, evenals overige cholestatische leverziekten waarbij het waarschijnlijk geacht wordt dat auto-immuniteit een rol speelt.

U. Beuers, E.A.J. Rauws, P.C.J. ter Borg, H.R. van Buuren, G. Koek

11. Auto-immuunhepatitis en overlapsyndromen

Samenvatting

In dit hoofdstuk staat auto-immuunhepatitis (AIH) centraal. Er zijn echter patiënten die zich presenteren met diagnostische karakteristieken van meer dan een auto-immuunleverziekte: AIH, primaire scleroserende cholangitis (PSC), primaire biliaire cirrose (PBC) en auto-immuuncholangitis (AIC). Daarom worden ook de overlapsyndromen behandeld.

B. van Hoek, C.M.J. van Nieuwkerk, S.V. Jarbandhan

12. Niet-alcoholische steatohepatitis

Samenvatting

Epidemiologisch onderzoek heeft aangetoond dat leversteatose een onschuldige aandoening is die vanzelf overgaat of met een paar eenvoudige aanpassingen van de levensstijl volledig reversibel is. Zo laat een longitudinaal populatieonderzoek in Noord-Italië zien dat een met echografie geconstateerde steatose 8,5 jaar later bij de meeste mensen volledig verdwenen was.

P.L.M. Jansen

13. Alcoholische leverziekte

Samenvatting

Door de gunstige effecten van alcohol op hart- en vaatziekten is de belangstelling voor alcohol als veroorzaker van levercirrose en levercarcinoom wat op de achtergrond geraakt. Toch is alcohol de meest voorkomende oorzaak van levercirrose. Tevens speelt alcoholmisbruik een belangrijke rol bij pancreatitis, neuropsychiatrische stoornissen, kanker van de slokdarm, mond-keelholte en borst, en bij verkeersongelukken en geweldsmisdrijven.

P.L.M. Jansen

14. Metabole leverziekten

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden enkele metabole leverziekten behandeld. Alfa-1-antitrypsinedeficiëntie is een erfelijke aandoening die geassocieerd is met long- en leverziekte. Cystic fibrosis is geassocieerd met leverziekte, waaronder cirrose en portale hypertensie. De ziekte van Wilson, eveneens een erfelijke aandoening, is een stoornis in het kopermetabolisme met gevolgen voor de lever.

H.J. Verkade, F.A.J.A. Bodewes, R. Houwen, R.A. de Vries, B. van Hoek, G. Visser

15. Medicamenteus-toxisch leverlijden

Samenvatting

Toxisch leverlijden kan in allerlei vormen tot uiting komen en wordt veroorzaakt door inname, inhalatie of injectie van medicatie, kruiden of chemicaliën.^[1] In dit hoofdstuk worden de incidentie, de aard, de ontstaansmechanismen en het stellen van de diagnose besproken.

J. Fevery

16. Levertumoren

Samenvatting

De diverse diagnostische mogelijkheden die tegenwoordig beschikbaar zijn en het toegenomen gebruik hiervan heeft ertoe geleid dat er steeds vaker focale leverafwijkingen aangetoond worden als toevalsbevinding. Het merendeel van de laesies die buiten een follow-upprogramma van een reeds bekende maligniteit worden ontdekt, zijn benigne van aard.

T. Terkivatan, C. Verhoef, J.N.M. IJzermans, R. A. de Man

17. Levercysten

Samenvatting

Hoewel symptomatische levercysten niet vaak voorkomen, is het wel van belang om de verschillende vormen van elkaar te onderscheiden (kader) omdat de aanpak en behandeling anders kan zijn. Het volgende hoofdstuk hoopt hierbij een leidraad in de praktijk te bieden.

L. van Keimpema, D.B. de Koning, J.P.H. Drenth

18. Parasitaire, bacteriële en schimmelinfecties van de lever

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden de meest voorkomende parasitaire infecties van de lever behandeld, te weten echinococcose, het door amoeben veroorzaakte leverabces (amoebiasis), schistosomiasis en parasitaire cholangiohepatitis. Daarna komen de door bacteriën veroorzaakte pyogene leverabcessen aan bod en tot slot worden schimmelinfecties van de lever en granulomateuze hepatitis besproken.

L.G. Visser, J.W. van ’t Wout

19. Cholelithiasis, cholecystitis en cholangitis

Samenvatting

Galblaasstenen komen veel voor en gaan gepaard met een niet onaanzienlijke morbiditeit.¹ In Nederland worden jaarlijks 20.000 patiënten met symptomatisch galsteenlijden in ziekenhuizen opgenomen en worden ongeveer 17.000 cholecystectomieën verricht. Galsteenziekten vormen daardoor een aanzienlijk deel van de totale kosten van de gezondheidszorg.

M.F.J. Stolk, G.P. van Berge Henegouwen

20. Vasculaire leverziekten

Samenvatting

De lever heeft een centrale functie bij verschillende belangrijke lichaamsprocessen en een bijbehorende unieke vaatvoorziening. Hoewel de lever slechts 3 procent van het totale lichaamsgewicht uitmaakt, ontvangt het orgaan een kwart van het hartminuutvolume via twee aanvoerende vaten, de arteria hepatica en de vena portae (poortader).

J. Hoekstra, H.L.A. Janssen

21. Zwangerschap en de lever

Samenvatting

Tijdens zwangerschap kan zich een scala aan leveraandoeningen presenteren die uniek zijn voor de zwangere vrouw, maar ook leveraandoeningen die los staan van de zwangerschap. In het algemeen worden vier klinische situaties onderscheiden. Ten eerste zijn er leveraandoeningen die uitsluitend bij een zwangere kunnen voorkomen en ten tweede zijn er leveraandoeningen die voor de zwangerschap reeds aanwezig zijn en kunnen leiden tot een gecompliceerd beloop.

J.P.H. Drenth, F.K. Lotgering

22. Levertransplantatie

Samenvatting

In 1963 verrichtte Thomas Starzl in Denver de eerste levertransplantatie bij de mens. In 1966 werden in Nederland de eerste twee (auxiliaire, zie par. 22.3.6) levertransplantaties verricht in Leiden en Arnhem, in 1968 startte Cambridge. Helaas resulteerden de eerste levertransplantaties niet in langetermijnoverleving als gevolg van niet-optimale operatietechniek, matige immuunsuppressie en onbekendheid met complicaties.

B. van Hoek, H.J. Verkade, R.J. Porte

23. Operatierisico bij leverziekten en postoperatieve levertestafwijkingen

Samenvatting

Patiënten met leverziekten hebben een verhoogde kans op levensbedreigende complicaties rondom een chirurgische ingreep. De hoogte van het perioperatieve risico hangt van veel factoren af, en het onderkennen hiervan is van groot belang. Hoe hoog het risico precies is voor een individuele patiënt blijft moeilijk te voorspellen.

L.C. Baak

Nawerk

Titel: Leverziekten
Redacteuren: Prof.dr. H.L.A. Janssen
Prof.dr. J.P.H. Drenth
Dr. B. van Hoek
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-7437-3
Print ISBN: 978-90-313-7436-6
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-7437-3