Als je een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis hebt, ben je plichtsgetrouw, perfectionistisch, prestatiegericht, precies en punctueel. Je hecht veel waarde aan ordelijkheid en aan emotionele zelfbeheersing.
Een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis sluipt je leven binnen, ongemerkt, stapje voor stapje.
Je omgeving stelt je dwangmatige eigenschappen vaak lange tijd op prijs en zelf vind je het allemaal heel gewoon.
Pas later, bijvoorbeeld als je volwassen wordt, of op middelbare leeftijd, gaat het je opbreken. De fut raakt op, je stemming lijdt eronder en je krijgt onbestemde lichamelijke klachten.
Lang niet altijd, maar in sommige gevallen, loop je op de lange duur een verhoogde kans op hartklachten.
Elke vorm van persoonlijkheid ontwikkelt zich vanuit een bepaald aangeboren temperament.
Boven op dit temperament ontwikkelt zich door alle levenservaringen iemands individuele karakter.
De combinatie van temperament en karakter leidt uiteindelijk tot een bepaalde persoonlijkheid.
Als de persoonlijkheid zich eenzijdig en onevenwichtig ontwikkelt, spreken we van een stoornis in de persoonlijkheidsontwikkeling.
Een persoonlijkheidsstoornis is op zich geen ziekte of aandoening. Je loopt er wel een groter risico mee dat je op den duur geestelijke klachten krijgt, net zoals ongezond leven de kans op hart- en vaatziektes vergroot.
Er zijn op dit moment tien verschillende soorten persoonlijkheidsstoornis erkend, waarvan de dwangmatige er één is.
De dwangmatige persoonlijkheidsstoornis komt voor bij een introvert, angstig en tot doorzetten geneigd temperament. In de karaktervorming staan perfectionisme en overmatige verantwoordelijkheid op de voorgrond. Deze kunnen gericht zijn op eigenbelang of op een hoger doel van algemeen belang.
Ongeveer één op de honderd mensen heeft een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis.
De kans op geestelijke klachten is bij een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis ongeveer vijf tot tien keer zo groot als bij iemand zonder persoonlijkheidsstoornis.
Ongeveer één op de vijf mensen met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis ondervindt zelf hinder van dwangklachten.
Het kan lang goed gaan, zeker als er iemand in de buurt is die op gepaste tijden de verantwoordelijkheid overneemt.
Als een dergelijk punt van houvast wegvalt, kan het kaartenhuis opeens inzakken.
Overspannenheid uit zich bij dwangmatige mensen eerst in vage lichamelijke en geestelijke klachten. Kenmerkend is daarbij een algeheel gevoel van plotselinge onmacht in plaats van het vertrouwde gevoel het leven onder controle te hebben.
Wanneer dit onvoldoende serieus wordt genomen, ontwikkelen zich, nogal eens in snel tempo, ernstiger klachten van depressieve aard of in de vorm van hevige angst.
Behandeling van dit soort klachten gaat vooraf aan een eventuele behandeling van de dwangmatige persoonlijkheidsstoornis zelf.
Dit laatste gebeurt in de regel met cognitieve therapie.
Cognitieve therapie spreekt dit type mensen wel aan. Maar let op, de dwangmatige inzet, neiging tot redeneren en streven naar perfectionisme zijn tegelijk een valkuil voor cognitieve therapie.
De directe omgeving van iemand met een dwangmatige persoonlijkheid merkt pas gaandeweg dat er een inzinking op komst is.
De eerste tekenen doen zich in de privé-sfeer voor. Er blijft geen tijd over voor rust, ontspanning en afleiding. Vriendschappen en een vaste relatie komen emotioneel op een laag pitje te staan.
Op het werk gaat het nog een tijd goed. Het kost allemaal wat meer tijd, en gaat met de nodige prikkelbaarheid gepaard. Ten koste van alles probeert iemand zich daar op de been te houden.
Lukt dat niet langer, dan gaat het ook goed en langdurig mis, op het werk en privé. Allerlei geestelijke en lichamelijke klachten steken de kop op: gevoelens van onmacht, vermoeidheid, verstoorde slaap, irritatie, paniek en vage lichamelijke klachten.
Het is veel beter om eerder wat gas terug te nemen. Dat voorkomt een ernstige inzinking en een fikse deuk in het zelfvertrouwen, en bespoedigt het herstel.
Er is wat te doen aan een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis. Maar dat gaat niet zomaar. Neem eerst dit soort klachten bij jezelf serieus. Praat erover met anderen. Anders zal geen enkele vorm van behandeling effect hebben.
Voorlopig lijkt cognitieve therapie de meest aangewezen vorm van behandeling. Deze vorm van behandeling kan op de meeste plaatsen gegeven worden door hulpverleners. Bovendien is er veel over geschreven, in de vakliteratuur en in allerlei zelfhulpboeken.
Een nieuwe ontwikkeling is dat cognitieve therapie gecombineerd wordt met iets wat een goed gevoel oproept, bijvoorbeeld favoriete muziek van iemand. Dit gebeurt met de bedoeling een stemming op te roepen waarin iemand meer open staat voor nieuwe denkbeelden.
Minder bekend als behandeling is de zogenaamde psychagogische gespreksgroep met lotgenoten. Eén voorbeeld, bestemd voor mannen van rond een jaar of vijftig die zich over de kop hebben gewerkt, is ter illustratie wat verder uit de doeken gedaan. Het is in tegenstelling tot de cognitieve therapie lang niet zeker dat je dit soort behandeling bij jou in de buurt in de GGZ kunt vinden.
Ten slotte: het is goed dat iemand de strijd aanbindt met hinderlijke dwangmatige persoonlijkheidstrekken. Maar verwacht niet het onmogelijke. Ergens liggen grenzen waar je niet overheen komt. Accepteer dat en maak er verder het beste van. Niemand is perfect, ook een dwangmatige perfectionist niet. Deze benadering wordt ook wel rehabilitatie genoemd.
Bij een gewoon leven horen niet alleen de dagelijkse plichten en taken. Vergeet niet dat ontspanning en contacten minstens zo gewoon zijn.
Bouw regelmatig een moment van rust in om de balans op te maken. Kom dan op adem, kijk eens om je heen naar waar je mee bezig bent. Bevalt het zo? Heb je plezier in wat je doet? Is het tijd voor wat anders?
Verzin nieuwe plannen en initiatieven. Zet ze op een lijstje met goede voornemens. Probeer ze ook uit!
Beperkingen zijn niet erg. Het is wel erg als je je beperkingen niet aanvaardt. Niemand is perfect.
Schrik niet van een terugval. Terugval biedt een uitgelezen kans je te realiseren waar het echt om gaat in je dagelijkse leven.
Ed Berretty
Nawerk
Meer informatie
Titel
Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
