Veilig opgroeien

De oplossingsgerichte aanpak Signs of Safety in jeugdzorg en kinderbescherming

Auteurs: Andrew Turnell, Steve Edwards

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

In Veilig opgroeien (oorspronkelijke titel Signs of Safety), wordt een nieuwe benadering in de bescherming van kinderen gepresenteerd. Hulpverleners in de jeugdzorg en kinderbescherming kunnen hiermee potentieel risicovolle situaties beoordelen en vinden hierin praktische hands-on strategieën voor het opbouwen van een samenwerkingrelatie met de ouders. Uit de praktijk blijkt dat dit op de lange termijn kindermishandeling en uit huis plaatsing kan voorkomen.Er zijn weinig beroepsgroepen waarbij emotie zo'n grote rol speelt als bij hulpverleners in de jeugdzorg en de kinderbescherming. Logisch; het gaat immers om kwetsbare kinderen die bedreigd worden in hun ontwikkeling, of erger. Daarom heeft ook iedereen een oordeel over het werk van deze hulpverleners. Zij liggen vaak onder vuur: omdat ze wél ingrijpen of omdat ze níet ingrijpen. Het gevolg is dat hulpverleners steeds vaker risicomijdend gedrag vertonen - het beruchte Savanna-effect - dat tot meer uithuisplaatsingen van kinderen leidt.De auteurs van Veilig opgroeien bieden een beter alternatief. Zij hebben in de praktijk vastgesteld dat samenwerking met het gezin de beste resultaten oplevert. In negen hoofdstukken worden zowel het theoretische kader als de praktijkelementen van Signs of Safety uitgebreid behandeld. Dit praktijkboek laat zien hoe je deze benadering steeds kunt toepassen: van intake via onderzoek en beoordeling tot afsluiting van het dossier.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Beginnen met een vraag: een inleiding

Samenvatting

Jeugdhulpverleners hebben te maken met kwetsbare kinderen die risico lopen, waarvan sommigen beschadigd zullen raken, of dat al zijn, enkelen zullen onvermijdelijk sterven. Het werk wordt uitgevoerd in een omgeving waarin de samenleving, de media, politici en anderen al gauw klaar staan met kritiek op een in hun ogen verkeerd oordeel of onjuiste aanpak. Medewerkers van de jeugdzorg krijgen regelmatig de wind van voren - omdat ze wel ingrijpen of omdat ze niet ingrijpen. Zodoende zijn de meeste hulpverleners in eerste instantie geneigd zo veel mogelijk de leiding te nemen als zij met potentieel gevoelige situaties geconfronteerd worden. Maar of het nu gaat om maatschappelijk werkers, politiemensen, artsen of rechters, wanneer zij de touwtjes in handen nemen, hebben zij dan een totaaloverzicht van wat er mis is in dat individuele geval? Hebben zij alle antwoorden op het probleem? Is het niet belangrijk om een deel van de controle uit handen te geven door zorgvuldig te luisteren naar de betrokken familie en ouders? Kunnen we er niet naar streven om een werkrelatie met de ouders op te bouwen en daarmee de veiligheid voor het kind te vergroten?

Andrew Turnell, Steve Edwards

1. Kinderen beschermen: een algemeen overzicht

Samenvatting

De taxichauffeur was een tamelijk relaxte en laconieke figuur die verstandige dingen zei over politiek en voetbal. Maar toen we zijn vraag beantwoordden wat wij voor de kost deden - en hem vertelden dat wij voor de kinderbescherming werkten - kwam hij meer tot leven. Hij begon ons onmiddellijk met vragen te bestoken: ‘Hoe kan iemand dat zijn eigen kinderen nou aandoen?’ ‘Gebeurt dat echt veel vaker tegenwoordig, zoals de kranten schrijven, of praten wij er nou meer over?’ ‘Voor dat soort mensen kun je niks doen, je moet ze gewoon opsluiten, vindt u ook niet?’

Andrew Turnell, Steve Edwards

2. Praktische uitgangspunten voor het opbouwen van een samenwerkingsrelatie

Samenvatting

De wijze waarop we over het vraagstuk van kindermishandeling denken bepaalt hoe we reageren. Dat wekt geen verbazing. Zo denkt de taxichauffeur over ouders die hun kinderen mishandelen dat je ‘niets voor ze kunt doen’ en dus is het enige dat je nog wel kunt doen ‘ze opsluiten’.

Andrew Turnell, Steve Edwards

3. Een leidraad: de zes praktijkelementen

Samenvatting

Hulpverleners bij jeugdzorg en kinderbescherming, die dagelijks geconfronteerd worden met de problemen en spanningen van kindermishandeling, hebben behoefte aan een kompas dat hen door hun lastige werkterrein loodst. Zonder een leidraad of kader voor hun werk in de praktijk - met name bij de gesprekken die zij met cliënten voeren - kunnen hulpverleners maar al te gemakkelijk overspoeld worden door de enorme dynamiek en de talloze verhalen, emoties en reacties die in verband met kindermishandeling onvermijdelijk een rol spelen.

Andrew Turnell, Steve Edwards

4. Meteen goed beginnen: de melding

Samenvatting

Het werk van jeugdzorg en kinderbescherming is ‘klantintensief’. Een zorgvuldige, uitgebreide en gedegen aanpak bij intake, onderzoek en eerste planningsfasen leidt vaak tot een goede, doordachte besluitvorming en zorgt ervoor dat zaken soepeler tot een oplossing komen. Jeugdhulpverleners moeten grondig en nauwgezet te werk gaan bij het verzamelen van informatie. De Signs of Safety-benadering komt daarbij goed van pas omdat daarmee gemakkelijker een evenwichtig beeld van de bestaande veiligheid, competenties en doelen van een gezin kan worden verkregen. Het is van vitaal belang om meteen goede, gedetailleerde gegevens te verzamelen, maar die moeten worden aangevuld met een sterke nadruk op het ontwikkelen van partnerschap en samenwerking, niet alleen met het gezin, maar ook met andere hulpverleners, vrienden en verdere familie. Door de samenwerking tussen alle betrokkenen te bevorderen komt de last van de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het kind op de schouders van een breed netwerk van mensen te liggen.

Andrew Turnell, Steve Edwards

5. De situatie beoordelen vanuit de veiligheid van het kind

Samenvatting

Situaties beoordelen is inherent aan het werk van jeugdzorg en kinderbescherming. Vanaf het eerste moment dat er informatie over de zaak binnenkomt moeten er beslissingen worden genomen: moet hier nader onderzoek worden verricht? Moet deze zaak voorrang krijgen boven andere? Moeten er twee medewerkers bij dit onderzoek worden ingezet of moet de politie assistentie verlenen? Een goed oordeel vereist gedetailleerde informatie.

Andrew Turnell, Steve Edwards

6. Aanbellen: meer dan een onderzoek

Samenvatting

Als je ergens ter wereld een groep maatschappelijk werkers van jeugdzorg en kinderbescherming bij elkaar zet en vraagt wat zij het moeilijkste aspect van hun werk vinden, dan kun je er zeker van zijn dat zij het allereerste gesprek met de ouders in een nieuw onderzoek zullen noemen.¹ Hoe goed ze ook getraind zijn, toch zullen zij altijd enigszins door angst worden bevangen wanneer ze bij volslagen vreemden aanbellen om te zeggen dat er vermoedens bestaan dat zij hun kinderen mishandelen.

Andrew Turnell, Steve Edwards

7. Gezamenlijk een plan van aanpak opstellen

Samenvatting

Voor een gedegen aanpak van het casework bij jeugdzorg en kinderbescherming is uitgebreide en nauwgezette informatie nodig. Dit is essentieel om een samenwerkingsrelatie op te bouwen en plannen te ontwikkelen die op het individuele geval zijn toegesneden. Zo weten we in het geval van Mary, George en Jayne dat Mary meer over baby’s wil weten. Het is nuttig om dat te weten, maar nog lang niet voldoende om daar een goed plan op te baseren. De hulpverlener moet weten wat Mary graag over baby’s wil leren, hoe zij dat wil aanpakken, hoe zij denkt dat die nieuwe kennis haar omgang met het kind zal beïnvloeden en in hoeverre zij bereid is stappen in die richting te zetten. Door zo in detail na te gaan wat voor ideeën Mary heeft en inzicht daarin te krijgen, levert inderdaad een goede planning op en zal Mary zich waarschijnlijk sterk inzetten voor het realiseren van die beslissing.

Andrew Turnell, Steve Edwards

8. Veiligheid blijft centraal staan: casework en verdere behandeling

Samenvatting

Alle inspanningen van jeugdzorg en kinderbescherming moeten uiteindelijk tot doel hebben een veilige situatie voor het kind te creëren, bij voorkeur binnen het eigen gezin. De Signs of Safety-aanpak tracht te bereiken dat dit voor de hand liggende aandachtspunt centraal blijft staan in het denken van de hulpverlener. Wanneer men dit aandachtspunt tijdens het casework voortdurend vasthoudt, zal ook duidelijk zijn wanneer het juiste moment is gekomen om de zaak te sluiten.

Andrew Turnell, Steve Edwards

9. Nadruk opgood practice: de sleutel voor een geslaagde toepassing

Samenvatting

De Signs of Safety-aanpak streeft ernaar een partnerschap tussen hulpverleners en gezin te bevorderen en in kringen van de kinderbescherming is overal een sterke beweging gaande om ook deze richting in te slaan. Wat men echter vaak over het hoofd ziet, is dat zorgvuldig overleg en uitgebreide training nodig zijn om hulpverleners ervoor toe te rusten om samenwerking in hun werkwijze te kunnen integreren en consequent toe te passen. Het is één ding dat beleidsmakers en managers oproepen tot samenwerken, het is iets anders om dat in praktijk te brengen. De Signs of Safety-benadering is ontwikkeld in samenwerking met bijna honderd deskundige hulpverleners en wij menen dat we de afgelopen vijf jaar erg veel geleerd hebben over hoe je medewerkers van jeugdzorg en kinderbescherming goed kunt opleiden in zowel de algemene principes van werken in een partnerschap als het concrete Signs of Safety-model zelf. In dit hoofdstuk proberen we iets van wat we geleerd hebben door te geven.

Andrew Turnell, Steve Edwards

Nawerk

Titel: Veilig opgroeien
Auteurs: Andrew Turnell
Steve Edwards
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-6594-4
Print ISBN: 978-90-313-6156-4
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-6594-4