Leven met assertiviteitsproblemen

Subassertiviteit is te omschrijven als onderdanigheid. Iemand die subassertief is, gedraagt zich nederig tegenover anderen. Hij of zij heeft de neiging om de waarde, het belang of de kracht van andere mensen hoger in te schatten dan zijn of haar eigen belang of kracht. Een subassertief persoon uit zich te weinig of zelfs helemaal niet. Zeker in onze westerse samenleving, waarin ieder individu voor zichzelf moet zorgen, betekent dit dat subassertieve mensen te weinig aan hun trekken komen. Ze worden door hun omgeving nauwelijks serieus genomen of opgemerkt.

We gaven in het eerste hoofdstuk al aan, dat er verschillende ideeën zijn over hoe het is gekomen dat je subassertief bent. Sommige mensen zullen zeggen dat je nu eenmaal zo bent of dat het ‘in de aard van het beestje zit’. Andere mensen zullen weer benadrukken dat het door je jeugd komt of door dingen die je hebt meegemaakt. We zullen deze opvattingen een voor een aan bod laten komen. Vooraf willen we al zeggen dat er niet één verklaring is die helemaal duidelijk maakt hoe het zit. Je kunt de theorieën het beste zien als elkaar aanvullend of als de vlakken van een kubus. Iedere opvatting belicht een bepaald aspect van het probleem. Als mensen vragen ‘hoe kom je eraan?’ wordt nogal eens als grapje geantwoord ‘zeg me maar liever hoe ik eraf kom’. Dat geeft misschien onbedoeld aan dat het lang niet altijd nodig is om te weten hoe een gebrek aan assertiviteit is ontstaan om het succesvol te kunnen aanpakken. Daar zullen we in hoofdstuk 5 verder op ingaan. Bij het bespreken van de verklaringsmodellen is het probleem wel, dat assertiviteit niet een klacht is waar eenduidige opvattingen over bestaan.

Veel psychische klachten gaan vanzelf over. Net als lichamelijke trouwens. Ons lichaam en onze geest hebben klaarblijkelijk een enorm zelfherstellend vermogen. Er wordt wel eens gezegd ‘tijd heelt alle wonden’. Helaas gaat dit voor subassertiviteit nauwelijks op. Spontaan herstel is bij deze klacht zeldzaam. Een subassertieve jonge man zal op hoge leeftijd waarschijnlijk nog steeds te weinig voor zichzelf opkomen. En een oude vrouw, die zich door iedereen veel te gemakkelijk de kaas van haar brood laat eten, heeft als jong meisje meestal ook al niet uitgeblonken in assertief gedrag. Hoewel er altijd uitzonderingen zijn, leert de ervaring dat subassertiviteit door de jaren heen blijft bestaan. Tenzij je er wat aan doet.

Iemand die subassertief is, doet sommige dingen niet of onvoldoende. Dat heeft invloed op de persoon in kwestie, maar ook op de omgeving. In het vorige hoofdstuk hebben we aangegeven wat de gevolgen zijn, wanneer je de klacht onbehandeld laat. We zullen in dit hoofdstuk voornamelijk kijken naar de gevolgen voor de omgeving. We beginnen nog even met degene die subassertief is.

Het begrip assertiviteit werd in het midden van de vorige eeuw in de Verenigde Staten bedacht. De aanvankelijke therapie voor subassertieve mensen bestond uit individuele gedragstherapie. Al gauw kwam er een tweede behandeling bij: assertiviteitstraining in een groep. Deze behandeling is ook gedragstherapeutisch van opzet; daarnaast wordt er gebruikgemaakt van kennis en technieken uit de sociale psychologie. Het programma bleek zo succesvol, dat het sindsdien de eerste keuze is bij assertiviteitsproblemen. Wetenschappelijke onderzoekers rapporteren steeds weer een onmiskenbare vooruitgang bij de meeste deelnemers van assertiviteitsgroepen. Natuurlijk is het geen wondermiddel, maar de effectiviteit ervan staat vast. Mensen die een assertiviteitsgroep hebben gevolgd, worden minder angstig en gaan meer voor zichzelf opkomen. In de loop der jaren werden binnen deze groepsbehandeling diverse varianten ontwikkeld. De basisopzet bleef echter hetzelfde.

Subassertiviteit kan diep ingrijpen in je leven. Als je al jarenlang gewend bent om aan anderen meer ruimte te geven dan aan jezelf, is je omgeving dat misschien wel normaal gaan vinden. Is het wel mogelijk om zo’n oud patroon te doorbreken? Ja zeker! Verandering blijkt tot op hoge leeftijd mogelijk te zijn. Bovendien is herhaaldelijk aangetoond dat assertiviteitstrainingen effectief kunnen zijn voor heel verschillende mensen. De omgeving moet misschien aan je veranderde gedrag wennen, maar dat lukt over het algemeen vrij snel. Je moet natuurlijk geen wonderen verwachten. Wie altijd bescheiden is geweest, zal niet opeens dominant worden. Maar meer gaan doen wat je zelf wilt, kan altijd.

GGZ Nederland