Lichen Planus

Vermoedelijk zal iedere tandarts en mondhygiënist bij het zien van met name afbeeldingen 1a en 1b direct denken aan lichen planus. Is in deze situatie verder diagnostiek vereist en, zo ja, betekent dat een verwijzing naar de kaakchirurg?

En zal de kaakchirurg dan altijd een biopsie doen? Eén biopt of meerdere uit verschillende lokalisaties? Wat is de relevantie van een biopt bij lichen planus? Als er klachten zijn, wat zijn dan de behandelingsmogelijkheden? Hoe staat het met de wereldwijd gevoerde discussie over het mogelijke premaligne karakter van orale lichen planus? Wat betekent dat voor het beleid? Moet de patiënten met orale lichen planus frequent worden gecontroleerd? Kunnen de controles door de tandarts of de mondhygiënist worden uitgevoerd of moeten deze aan de kaakchirurg worden overgelaten?

Als er al in deze situatie tot een biopt wordt overgegaan, zal meestal worden volstaan met een enkel biopt, bijvoorbeeld uit de laesie op de tongrug (afbeelding 3). Het weefsel kan op de gebruikelijke wijze worden gefixeerd. Het nemen van een slijmvliesbiopt vraagt weinig vaardigheid en zou gemakkelijk in de tandartspraktijk kunnen worden uitgevoerd, ware het niet dat er dermate weinig harde indicaties zijn voor mondslijmvliesbiopten dat men er onvoldoende routine mee zal kunnen opbouwen. Dit betreft niet alleen het daadwerkelijk uitnemen van een klein weefselstukje, maar ook de fixatie van het weefsel, het transport naar de patholoog en het kunnen begrijpen van het verslag van het histopathologisch onderzoek. De diagnose lichen planus kan overigens lang niet altijd op grond van alleen het weefselonderzoek worden gesteld en vereist vaak een goede afstemming tussen clinicus en patholoog.

Bij klachten zijn er helaas nauwelijks mogelijkheden voor behandeling, anders dan het lokale symptomatische gebruik van een corticosteroïdbevattende mondzalf, bij voorbeeld in de vorm van triamcinolon acetonide 0,1% FNA. Een dergelijk middel kan min of meer straffeloos een- of tweemaal per dag op de pijnlijke laesies worden geappliceerd zonder dat men bevreesd behoeft te zijn voor ernstige bijwerkingen. Zodra de lichenoïde laesies weer in remissie zijn, kan de applicatie worden gestaakt. Sommige patiënten hebben baat bij een dergelijke mondzalf, terwijl anderen aangeven er niets aan te hebben. Wetenschappelijk is er overigens nauwelijks ondersteuning voor dit regime.

De discussie over het al of niet premaligne zijn van orale lichen planus wordt wereldwijd al decennialang gevoerd. Er tekent zich een soort van consensus af dat orale lichen planus premaligne is waarbij het jaarlijkse maligne-ontaardingspercentage 0,5% of minder bedraagt. Genoemd percentage is inderdaad vele malen hoger dan het percentage dat geldt voor mensen die geen lichen planus hebben. Maar wat moet een patiënt met dit percentage? En hoe verhoudt dit percentage zich tot percentages over de kans op overlijden door een hartaanval, een ongeluk, of een andere al of niet kwaadaardige aandoening? Daar komt nog bij dat er geen mogelijkheden zijn om eventuele maligne ontaarding van orale lichen planus te voorkomen en dat het maar zeer de vraag is of controles, bijvoorbeeld iedere zes maanden, effectief zijn. Toch wordt over het algemeen aanbevolen dergelijke controles jaarlijks uit te voeren. Van de tandartsen en de mondhygiënist mag worden verwacht dat zij zelf deze controles uitvoeren en daarvoor geen beroep op een kaakchirurg behoeven te doen.