4. Lichaam en geest – een eenheid?

Lichaam en geest beïnvloeden elkaar voortdurend. Het begrip ‘ziel’ verwijst vooral naar bovennatuurlijke begrippen en blijft in dit hoofdstuk buiten beschouwing. Sinds de Renaissance hebben filosofen zowel beweerd dat de geest van het lichaam moet worden onderscheiden (het dualisme van Descartes) als dat de geest onderdeel is van het lichaam (het materialisme van De la Mettrie). Deze tegenstelling vindt men weerspiegeld in de psychiatrische ziekteleer. Eigentijdse technieken die plaatselijk zuurstofverbruik in de hersenen meten, wekken de suggestie dat denkprocessen worden afgebeeld; dit doet denken aan vroegere illusies over rangschikking van eigenschappen op de hersenschors (frenologie). Het begrip ‘vrije wil’ vormt een grondslag van onze maatschappij, maar staat op gespannen voet met een consequent materialisme (het menselijk handelen als product van erfelijkheid en omgeving). De arts die te maken heeft met onverklaarde lichamelijke klachten – zoals pijn of chronische vermoeidheid – kan bij de uitleg aan de patiënt en bij de behandeling steun vinden bij een mechanisch verklaringsmodel.