Leerboek kinderverpleegkunde

In dit hoofdstuk worden zowel de intramurale zorg voor het kind beschreven als de poliklinische en de transmurale zorg. Ook is er aandacht voor dagbehandeling en revalidatie.

Het omgaan met mensen vormt een belangrijk en aantrekkelijk onderdeel van het verpleegkundig beroep. In de normale menselijke omgang heeft men sociale vaardigheden nodig. Omgaan met mensen die ziek zijn, vereist daarnaast inzicht in het psychisch functioneren. Dat geldt nog sterker voor het omgaan met zieke kinderen. Zo is het bijvoorbeeld van belang dat een kinderverpleegkundige weet welke momenten in de zorg of de behandeling angst kunnen oproepen en hoe men met deze gevoelens kan omgaan.

Een verpleegkundige die met kinderen werkt, zal terdege moeten beseffen dat het verrichten van technische handelingen altijd moet samengaan met een goede pedagogische begeleiding. In eerste instantie heeft de verpleegkundige de medewerking van het kind nodig, maar daarbij moeten de soms traumatische gevolgen voor de belevingswereld van het kind op de langere termijn niet uit het oog worden verloren. Zelfs zeer eenvoudige handelingen die geen pijn doen, kunnen voor het jonge kind beangstigend zijn.

Kinderen ontdekken de wereld om hen heen en worden daarbij blootgesteld aan allerlei gevaarlijke situaties. Het voorkómen van ongevallen is daarom een belangrijk aspect van het opgroeien. De eerste paragraaf van dit hoofdstuk met capita selecta gaat in op de ongevallen die kunnen plaatsvinden en op de preventieve maatregelen die kunnen worden genomen, zowel thuis, buitenshuis als in het ziekenhuis. Daarnaast wordt ingegaan op specifieke problemen op het gebied van patiëntveiligheid op de kinderafdeling

De geboorte van een kind is, als alles goed is verlopen, altijd weer een blijde gebeurtenis. In de kraamperiode hebben de ouders vaak veel hulp en aandacht gekregen vanuit de omgeving; daarna begint voor hen de periode dat zij zelf de zorg voor hun kind op zich moeten nemen. En dat is niet altijd eenvoudig. Veel ouders hebben het hier zwaar mee, vooral moeders, omdat zij statistisch gezien nog de meeste zorg verrichten.

Met het begrip ‘pasgeborene met gezondheidsproblemen’ worden in het kader van dit boek bedoeld: premature zuigelingen (geboren voor de 37e week van de zwangerschap), dysmature zuigelingen (het gewicht is te laag in verhouding tot de zwangerschapsduur) en serotiene zuigelingen (geboren na de 42e week van de zwangerschap). Daarnaast kan de à terme pasgeborene gezondheidsproblemen hebben als gevolg van aangeboren afwijkingen, de conditie van de moeder tijdens de zwangerschap, en als gevolg van de bevalling.

Een opname in een ziekenhuis is voor veel kinderen een ervaring die grote indruk maakt. Een opname in het ziekenhuis om te worden geopereerd, is een ervaring die in het geheugen gegrift staat. Reden genoeg om hiermee rekening te houden bij de zorg voor een kind dat is of wordt opgenomen voor een operatie of een chirurgische ingreep.

Dit hoofdstuk beschrijft de verpleegkundige zorg aan kinderen bij een aantal interne stoornissen met de daaruit voortvloeiende gezondheidsproblemen. Achtereenvolgens komen aan bod: stoornissen in voeding en uitscheiding, stoornissen aan de nieren en urinewegen, respiratie, circulatie, het bewustzijn, houding en beweging, en groei. In paragraaf 9.1 wordt kort ingegaan op de functie van de polikliniek (zie ook paragraaf 1.​3.​3); de laatste paragraaf geeft een beschrijving van isolatieverpleging met daarbij de vormen van isolatie en preventie.

In 1865 druiste het tegen alle toenmalige opvoedkundige opvattingen in om zieke kinderen in een kleine kliniek te verplegen. Circa honderdvijftig jaar later streeft de gezondheidszorg in Nederland naar de verpleging van een kind met een chronische aandoening in de boezem van het gezin, net als alle andere kinderen. Schijnbaar is de cirkel nu rond, maar er ligt een wereld van verschil tussen de verpleegkundige zorg voor chronisch zieke kinderen van 1865 en die van 2013.

Rotterdams onderzoek heeft laten zien dat, over een periode van drie maanden, een op de vier kinderen incidenteel of regelmatig last heeft van pijn of andere fysieke ongemakken. Voor die klachten kan de huisarts of de medisch specialist lang niet altijd een lichamelijke verklaring vinden. Sterker nog: in 90 procent van de gevallen blijkt er geen aanwijsbare medische oorzaak. Deze kinderen met ogenschijnlijk somatische gezondheidsprobleem blijken te lijden aan psychische problematiek. Zij hebben klachten die niet tot somatische gezondheidsproblemen herleid kunnen worden. Dit sluit niet uit dat diagnostiek naar een onderliggend somatisch lijden moet plaatsvinden. Juist het niet kunnen vinden van een somatische ziekte leidt tot de conclusie dat er psychisch lijden moet zijn. In de literatuur wordt gesproken van functionele klachten wanneer er sprake is van een of meer lichamelijke klachten waaraan geen organische pathologie of pathofysiologisch mechanisme ten grondslag ligt.

De verpleegkundige speelt een belangrijke rol bij de zorg voor het kind met een lichamelijke handicap. De in dit hoofdstuk genoemde specifieke observatiepunten zijn van belang om bepaalde lichamelijke handicaps vroegtijdig te ontdekken. De zorgverlening aan kinderen met lichamelijke handicaps heeft meestal tot doel om de gevolgen van de handicap voor het functioneren te beperken en het kind zo te ondersteunen in zijn gezonde mogelijkheden dat het zo normaal mogelijk kan functioneren op zijn ontwikkelingsniveau.

Dit hoofdstuk gaat over kinderen met een verstandelijke handicap. Deze groep kinderen vereist specifieke kennis en vaardigheden. Ook de zorg in het ziekenhuis kent specifieke aandachtspunten.

Als een kind een levensbedreigende ziekte heeft en er geen genezing mogelijk is, treft dit niet alleen het kind zelf, maar ook de ouders en eventuele broertjes en zusjes. Bij het verlenen van de zorg is het goed je te realiseren dat deze fase nooit meer kan worden overgedaan. Het is van groot belang dat in deze fase van het leven van het kind optimale zorg wordt verleend en dat ook de ouders optimaal worden ondersteund. Zij mogen niet achterblijven met frustraties over deze laatste fase.

Bovenstaande tekst zou zo overgenomen kunnen zijn uit willekeurig welk gezaghebbend medisch tijdschrift, dat waar dan ook ter wereld verschijnt. Als het een nieuw verschijnsel zou zijn, zouden enorme hoeveelheden geld gereserveerd worden voor programma’s ten behoeve van de vroege onderkenning, begeleiding en behandeling van slachtoffers. Er zouden uitgebreide onderzoeksprogramma’s worden opgestart naar de oorzaken en de eventuele erfelijkheid van het syndroom, waardoor risicogroepen sneller herkend worden en risicofactoren geëlimineerd kunnen worden.