Lang leve leren, een leven lang!

Uit het onderzoek blijkt dat ouderen geïnteresseerd zijn in onderwijs om nieuwe kennis en inzichten op te doen en zich persoonlijk te blijven ontwikkelen. Onderwijsaanbod bestaat idealiter uit vijf tot acht bijeenkomsten die overdag plaatsvinden, en kan onderverdeeld worden in de hoofdthema’s ‘levensvragen’, ‘mantelzorg’, ‘technologie’, ‘maatschappelijk’, ‘politiek-economisch’, ‘gezondheid’ en ‘kunst en cultuur’. De lesvorm is bij voorkeur een combinatie van kennis en interactieve werkvormen, rekening houdend met ‘ouderdomskenmerken’ zoals een verminderd opnameniveau, een wat lager tempo en verminderde zintuigen (gehoor en visus). Daarnaast wordt positief gesproken over onderwijsaanbod samen met voltijdstudenten, evenals onderdeel zijn van een dynamische leergemeenschap waarin studenten zich bevinden. Sociale contacten worden belangrijk gevonden. Tot slot wordt grote waarde gehecht aan de docent: deze moet kundig, empathisch, enthousiast en flexibel zijn, kunnen aansluiten bij het kennisniveau en op momenten streng zijn.

In april 2017 is met de onderzoeksresultaten vanuit de opleiding Toegepaste Gerontologie gestart met een gratis pilot onderwijsreeks voor ouderen, bestaande uit een vijftal fysieke bijeenkomsten gedurende een periode van zes weken, waaraan 82 ouderen hebben deelgenomen in de leeftijd van 58 tot 86 jaar. De bijeenkomsten zijn georganiseerd met verschillende onderwerpen, lesvormen, lokalen, data en tijden, zodat de wensen en behoeften van ouderen aan onderwijs verder onderzocht konden worden en om te bekijken of resultaten van eerder onderzoek aansluiten bij de bevindingen. Deelnemers zijn dan ook gevraagd kritisch mee te denken in het verbeteren van deze onderwijsdienst, wat een groot deel gedaan heeft middels kwantitatieve enquêtes (respons gemiddeld 81,6%).

Onderwerpen van de reeks werden aangeboden door verschillende masteropgeleide en gepromoveerde docenten en professoren, werkzaam bij de opleiding Toegepaste Gerontologie en betroffen ‘Overheidsbeleid en Zorgfinanciering’, ‘De Oermens in u. De evolutie van de vijftigplusser’, ‘De betekenis van mantelzorg’, ‘Kwaliteit van leven: een verdieping’ en ‘De ontwikkeling van activiteiten tegen eenzaamheid’.

Voor een groot deel komen de ervaringen van pilotdeelnemers overeen met de resultaten uit het onderzoek. Zo geven deelnemers gelijksoortige redenen aan om deel te nemen aan (een van) de onderwijsbijeenkomst(en). Thema’s waarover ouderen onderwijs willen volgen blijken eveneens in dezelfde lijn te liggen: sociaal-maatschappelijke thema’s, levensvragen, mantelzorg en technologie worden interessant gevonden. Ook uit de pilot enquêteresultaten blijkt dat de mate van toepassingsgerichtheid groot mag zijn en een omgeving waarin ouderen zich bevinden tussen studenten wordt tevens in de praktijk als positief ervaren. Tijdens de pilot blijken ouderen wederom hoge eisen aan docenten te stellen. Wat verder opviel, was de behoefte aan kleine groepen van 20 tot 25 deelnemers, zodat meer ruimte is voor persoonlijke vragen en ervaringen tijdens een bijeenkomst.

Tot slot blijkt in de mate van interactie tijdens bijeenkomsten een tweedeling te zijn. Enerzijds bestaat een groep met de wens een wat passievere bijeenkomst te volgen met een kleine mate van interactie door bijvoorbeeld discussie. Een andere groep heeft meer behoefte aan interactie en vindt het leuk om elkaars mening te horen, te debatteren, ideeën uit te wisselen of in een groepsvorm zelf aan de slag te gaan. Echter, wanneer een werkvorm met veel interactie doelgericht wordt ingezet, blijkt 95% van de deelnemers dit niet storend te vinden (N = 21).

Zo heeft Leyden Academy een collegereeks ‘Vitaliteit en veroudering’ ontwikkeld. Door verschillende docenten wordt veroudering vanuit biologisch, medisch en antropologisch perspectief bekeken en wordt aandacht besteed aan actuele vraagstukken rond het levenseinde en de wetenschap achter geluk en leefplezier. We werken hierbij samen met verschillende partijen, waaronder Omroep MAX die de colleges opnam en online uitzond. Ook Hoger Onderwijs Voor Ouderen heeft de collegereeks in hun aanbod opgenomen. De vele ouderen die de interactieve bijeenkomsten volgden in het voorjaar van 2018 waren erg enthousiast.

Daar waar Fontys Hogeschool zicht richt op fysieke bijeenkomsten maakt Leyden Academy veelal gebruik van blended (combinatie online met bijeenkomsten) en van online only leervormen (e-learning). Voor het volgen van deze programma’s is geen voorkennis of vooropleiding vereist. Om drempels weg te nemen zijn er vaak geen of lage kosten aan verbonden voor de consument.

Zo ontwikkelde Leyden Academy in samenwerking met TU Delft en de Universiteit van Kopenhagen een gratis Engelstalige onlinecursus (MOOC, Massive Open Online Course) Healthy Ageing in 6 Steps, die door meer dan 10.000 deelnemers uit 152 landen is gevolgd. In deze cursus worden middels zes videocolleges wetenschappelijke inzichten en tips voor een gezonder leven aangereikt. Praktische opdrachten geven de deelnemers vaardigheden om hun dagelijkse omgeving anders in te richten. Via kleine veranderingen in huis, op kantoor, op school of in de wijk kunnen gezondere keuzes gemakkelijker en vanzelfsprekender worden.

De gemiddelde leeftijd van de cursisten was relatief hoog: bijna de helft was ouder dan 41 jaar en de oudste deelnemer was 88 jaar oud. Van de deelnemers was 46% vrouw. De deelnemers waren (inter)actief: ongeveer 22% voltooide de cursus, wat een zeer hoog percentage is in vergelijking met benchmarks van andere MOOC’s wereldwijd. Met name de interactiviteit werd gewaardeerd, waaronder een Google-kaart waarop de deelnemers foto’s van hun eigen (thuis)omgeving konden plaatsen. De cursus kreeg een gemiddeld rapportcijfer van 8,2, alsook veel enthousiaste reacties:

“Finally, at 65, I have been truly educated on healthy ageing.”

“The ‘experimental’ approach was refreshing, and I ended up spending time looking for ‘nudges’ and in the end I had fun doing that.”

“…opened my eyes to how people, places and things, diet and lifestyle have contributed to my ill health at age 70.”