Kwalitatief onderzoek

Voorwerk

1 Kwalitatief onderzoek: nuttig, onmisbaar en uitdagend

Samenvatting

Kwalitatief onderzoek is geschikt om de aard en de context van verschijnselen te bestuderen. Niet meer en niet minder. Kwalitatief en kwantitatief onderzoek kunnen niet zonder elkaar. Wel lijdt zowel de wetenschapsbeoefening als de toepassing ervan schade indien, zoals nu nog wel het geval is, de kwalitatieve aanpak onderbelicht blijft. Hierna geven we een korte inleiding over de methoden van kwalitatief onderzoek en bespreken we enkele risico’s daarvan voor de praktijk van de gezondheidszorg. Dit artikel is het eerste van een serie van vier artikelen over kwalitatief onderzoek verschenen in Huisarts en Wetenschap.

Hans Philipsen, Myrra Vernooij-Dassen

2 Waarnemingsmethoden in kwalitatief onderzoek

Samenvatting

Bij de term kwalitatief onderzoek denkt men vrijwel meteen aan bepaalde vormen van gegevensverzameling of ‘waarneming’ – de term die ik in deze bijdrage zal gebruiken –, zoals diepte-interviews en focusgroepen. Toen het bmj in 1995 voor het eerst een serie artikelen wijdde aan kwalitatief onderzoek – zoals H&W nu – werden er dan ook aparte bijdragen gewijd aan het kwalitatieve interview en aan de focusgroep.

Tony Hak

3 Systematiek en toepassing van de kwalitatieve survey

Samenvatting

Een groot deel van al het kwalitatief onderzoek bestaat uit de uitvoering en analyse van een beperkt aantal (minder dan vijftig) halfgestructureerde interviews met het doel de verscheidenheid te beschrijven van ideeën, ervaringen en gedragingen in een bepaalde doelgroep (bijvoorbeeld artsen, mantelzorgers, reumapatiënten, daklozen). De interviews worden in de analyse per onderwerp vergeleken en samengevat tot één of meer thema’s of typen. In de rapportage worden de verschillende categorieën toegelicht met citaten uit de interviews.

Harrie Jansen

4 Het halfopen interview als onderzoeksmethode

Samenvatting

In dit hoofdstuk behandelen we een vorm van kwalitatief onderzoek waarbij de waarnemingen bestaan uit individuele vraaggesprekken, uitgevoerd met behulp van een topiclijst.

Ellen Hijmans, Marina Kuyper

5 Exploreren met focusgroepgesprekken: de ‘stem’ van de groep onder de loep

Samenvatting

In kwalitatief onderzoek worden gegevens verzameld, geanalyseerd en geïnterpreteerd die niet zomaar in cijfers kunnen worden uitgedrukt. Deze gegevens houden verband met de maatschappij en de opvattingen en gedragingen van de individuen die zich in die maatschappij bewegen.

Paul Van Royen, Lieve Peremans

6 Participeren in ziekte en zorg: meer over kwalitatief onderzoek

Samenvatting

Naast open interviews, focusgroepdiscussies en waarneming is participatie van eminent belang in kwalitatief onderzoek. In vier beschouwingen over kwalitatief onderzoek die in 2004 in Huisarts & Wetenschap gepubliceerd zijn, is de methodologische en epistemologische waarde van participatie opvallend afwezig.

Sjaak van der Geest

7 Conversatieanalyse: orde in de details

Samenvatting

De term ‘conversatieanalyse’ is een beetje verwarrend. Het is een letterlijke vertaling van conversation analysis (ca), een ingeburgerde aanduiding van een heel specifieke onderzoekstraditie. Eigenlijk is de aanduiding ‘conversatieanalyse’ zowel te breed als te smal.

Paul ten Have

8 Analyse van kwalitatief onderzoeksmateriaal

Samenvatting

Na het inleidend artikel over de methodologie van kwalitatief onderzoek van Philipsen en Vernooy¹ en het artikel van Hak over de waarnemingsmethoden bij dit type onderzoek² (hoofdstuk 1 en 2 van dit boek) is dit het derde artikel in de serie die in 2004 in Huisarts en Wetenschap is verschenen.

Fred Wester

9 Computerondersteuning in de kwalitatieve analyse

Samenvatting

Kwalitatief onderzoek is geschikt om de aard en de context van verschijnselen te bestuderen. Niet meer en niet minder. Kwalitatief en kwantitatief onderzoek kunnen niet zonder elkaar. Wel lijdt zowel de wetenschapsbeoefening als de toepassing ervan schade indien, zoals nu nog wel het geval is, de kwalitatieve aanpak onderbelicht blijft. Hierna geven we een korte inleiding over de methoden van kwalitatief onderzoek en bespreken we enkele risico’s daarvan voor de praktijk van de gezondheidszorg. Dit artikel is het eerste van een serie van vier artikelen over kwalitatief onderzoek verschenen in Huisarts en Wetenschap.

Vincent Peters

10 Waardering van kwalitatief onderzoek

Samenvatting

Wie een wetenschappelijk artikel leest, wil weten of hij kan bouwen op de resultaten daarvan; met andere woorden, of het onderzoek waarover verslag wordt gedaan methodologisch goed in elkaar zit. Daarbij zal de lezer uitgaan van het algemene idee dat een goede methode leidt tot objectieve conclusies.

Myra van Zwieten, Dick Willems

11 Meta-etnografie en de synthese van kwalitatief onderzoek

Samenvatting

In dit hoofdstuk staat de synthese van kwalitatief onderzoek centraal. Om evidence-based beslissingen te nemen in de gezondheidszorg, vooral bij complexe zorgvragen, wordt in toenemende mate een beroep gedaan op evidence uit kwalitatief onderzoek. De confrontatie met het groeiend aantal kwalitatieve studies verplicht de gebruiker om op een kritische wijze deze informatie samen te vatten. Dit ‘samenvatten’ is de kern van dit hoofdstuk.

E. Vermeire

12 Multimethodenonderzoek

Samenvatting

Multimethodenonderzoek (mixed methods research) verwijst naar onderzoeken of vraagstellingen waarbij een of meer kwalitatieve en kwantitatieve technieken voor gegevensverzameling en -analyse worden geïntegreerd.

Jeffrey M. Borkan, Roberta Goldman, Kathleen A. Culhane-Pera

Nawerk