Top

2019 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Keel-neus-ooraandoeningen

Redacteuren: A. De Sutter, I. Dhooge, J.W. van Ree

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Infecties aan de bovenste luchtwegen vormen vaak aanleiding voor een consultatie van de huisarts. Voor de meeste klachten bestaan er standaarden of aanbevelingen, maar voor een groot deel van de minder frequente aandoeningen is het niet gemakkelijk om goede informatie te vinden over de aanpak in de huisartspraktijk. Dit boek biedt u een compleet overzicht van aandoeningen in het hoofd-halsgebied, praktische onderverdeeld in delen: oor, evenwichtssysteem, neus, keel en hals. Aan de hand van de vele praktijkvoorbeelden worden op systematische wijze keel-neus- en ooraandoeningen behandeld. De uitgave biedt ondersteuning bij de diagnose, differentiële diagnose en bij de keuze van behandeling. Daarnaast informeert het wanneer een verwijzing geïndiceerd is. Korte beschrijvingen van de specialistische kno-onderzoeken en behandelingen bieden de huisarts de nodige handvatten om de patiënt hier op de juiste wijze op voor te bereiden. Het boek is rijk geïllustreerd met kleurenafbeeldingen.Keel-neus-oor-aandoeningen is een kwaliteitshandboek dat tot stand is gekomen door nauwe samenwerking tussen huisartsen en specialisten. Het is een onmisbare uitgave voor huisartsen en zal nuttig zijn voor andere medewerkers in de huisartspraktijk, zoals praktijkondersteuners en nurse-practitioners.Keel-neus-oor-aandoeningen verschijnt in de reeks Praktische huisartsgeneeskunde. In deze reeks verschijnen uitgaven met praktische en klachtgerichte informatie over de verschillende deelgebieden in de huisartsgeneeskunde.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Het oor

Voorwerk

1. Anatomie en fysiologie van het oor

Samenvatting

Het oor is het orgaan waarmee geluidsgolven worden opgevangen waarna ze door de hersenen worden ervaren als geluid. Het gehoororgaan wordt op anatomische, embryologische en fysiologische gronden onderverdeeld in uitwendig oor, middenoor en binnenoor. Het uitwendig oor bestaat uit oorschelp en gehoorgang en speelt een rol in het opvangen en het doorgeleiden van het geluid. Via het trommelvlies wordt het middenoor bereikt, dat bestaat uit de luchthoudende trommelholte en drie gehoorbeentjes (malleus, incus en stapes). Anterieur mondt hierin de buis van Eustachius uit, posterieur is er een verbinding met het celsysteem van het mastoïd. Het middenoorsysteem brengt via de stapesvoetplaat in het ovale venster de luchttrilling over op de vloeistoffen in het binnenoor. Hierdoor ontstaat een lopende golf op het basilaire membraan, met daarop de haarcellen in het orgaan van Corti. Zo wordt het geluidsspectrum uiteengerafeld en daarna via de gehoorzenuw en centrale gehoorbanen getransporteerd naar het gehoorcentrum in de hersenschors.

J. H. M. Frijns, J. A. H. Eekhof

2. Aandoeningen van het uitwendige oor

Samenvatting

Aandoeningen van het uitwendige oor kunnen uiteenlopen van overmatig cerumen, het gevolg van corpora aliena in het oor en ontstekingen. Symptomen, behandelingen en preventieve maatregelden worden beschreven.

I. Dhooge, A. De Sutter

3. Aandoeningen van het middenoor

Samenvatting

Het middenoor kan aangedaan worden door ontstekingen, trommelvliesperforaties en gehoordalingen. De diverse symptomen, oorzaken en behandelingen komen uitgebreid aan bod.

J. J. S. Mulder, H. C. P. van Hoecke

4. Aandoeningen van het binnenoor

Samenvatting

Het binnenoor bevat het gehoor- en het evenwichtsorgaan. In dit hoofdstuk worden de aandoeningen van het gehoororgaan besproken. Door zijn specifieke functie kennen aandoeningen van het gehoororgaan slechts een beperkte klinische symptomatologie, namelijk een sensorieel of perceptief gehoorverlies, oorsuizen of tinnitus, en een vol of drukkend gevoel in of om het oor. Het is van belang om te onderkennen dat aan dit beperkte klachtenpatroon een breed scala aan onderliggende oorzaken ten grondslag kan liggen. Dit hoofdstuk beschrijft de hoofdsymptomen gehoorverlies en oorsuizen (tinnitus), met de daarbij behorende differentiaaldiagnose.

R. J. Stokroos, C. W. R. J. Cremers, H. E. Fokke

5. Hoortoestellen en implantologie

Samenvatting

Slechthorenden ervaren als belangrijkste probleem niet zozeer het feit dat ze niet langer de zachtere geluiden horen, maar vooral dat ze meer moeite hebben met het verstaan van spraak. Omdat gehoorverlies een beperking is die van persoon tot persoon verschilt, zijn aan de persoon aangepaste oplossingen vereist. De oplossingen hiervoor zijn hoortoestellen, gehoorverbeterende chirurgie, en de laatste jaren ook actieve implantaten. Bij hoortoestellen wordt tegenwoordig het vaakst gekozen voor digitale toestellen, die geavanceerde berekeningen en bewerkingen op het binnengekomen geluid kunnen uitvoeren. Met ruisonderdrukkingsmethoden en zichzelf instellende, richtinggevoelige microfoons is gericht horen beter mogelijk. Er zijn verschillende typen hoortoestellen, elk met bepaalde eigenschappen. Omdat hoortoestellen meestal maar een gedeeltelijke oplossing van iemands gehoorproblemen kunnen bieden, geniet een blijvend (heelkundig) herstel van gehoorverlies, waar mogelijk, de voorkeur. De chirurgische mogelijkheden voor gehoorproblemen zijn onder andere paracentese en trommelvliesbuisjes, stapedotomie bij otosclerose, trommelvliessluiting en gehoorbeenketenreconstructies, (semi-)implanteerbare hoortoestellen en cochleaire implantatie (elektrische binnenoorprothesen).

J. H. M. Frijns, J. A. H. Eekhof

Het evenwichtssysteem

Voorwerk

6. Anatomie en fysiologie van het evenwichtssysteem

Samenvatting

Het evenwichtsorgaan kent een complexe anatomie, die in dit hoofdstuk beschreven en getoond wordt. Problemen met dit orgaan leiden onder meer tot duizeligheid en evenwichtstoornissen. Er zijn vele onderzoeken mogelijk om oorzaak en mogelijke behandeling vast te kunnen stellen.

L. Maes, C. Dhondt, L. Leyssens, I. Dhooge

7. Aandoeningen van het evenwicht

Samenvatting

Aandoeningen van het evenwichtsysteem hebben meestal grote gevolgen voor de patiënt. Dit hoofdstuk onderscheidt benigne paroxysmale positieduizeligheid, neuronitis vestibularis, de ziekte van Menière, duizeligheid bij ouderen, whiplash en meer zeldzame aandoeningen. Steeds worden diagnostiek, onderzoek, behandeling, prognose en mogelijke preventie beschreven.

F. Gordts, D. Devroey

8. Ziektebeelden van de nervus facialis

Samenvatting

Uitval door aandoeningen van de perifere nervus facialis leidt tot paralyse van de aangezichtsmusculatuur aan de ipsilaterale zijde. De functionele en esthetische gevolgen zijn ernstig en zijn, indien blijvend, niet volledig op te vangen. Een aangezichtsverlamming is een uiting van een onderliggende aandoening, maar in ongeveer 50 % van de gevallen is deze niet te duiden; men spreekt dan van een ideopathische perifere aangezichtsverlamming. Naast infectieziekten spelen traumatische oorzaken een belangrijke oorzakelijke rol. In geval van een infectie, kan met de juiste behandeling een goed herstel van de functie worden verwacht. Naast conservatieve behandelmodaliteiten zijn ook chirurgische behandelingen mogelijk. Deze worden ingedeeld in dynamische correcties en statische correcties.

H. A. M. Marres

De neus

Voorwerk

9. Anatomie en fysiologie van de neus

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt de anatomie en fysiologie van de neus beschreven. Diverse onderzoeksmethoden komen daarbij aan bod.

M. Jorissen

10. Neus en neusbijholten

Samenvatting

Diverse aandoeningen van de neus en de neusbijholten worden beschreven, zoals vestibulitis, rinitis, rinosinusitis en verschillende vormen van de reukstoornis. Naast epidemiologie komen diagnose, onderzoek en behandeling aan bod.

Ph. Gevaert, A. De Sutter

11. Reconstructieve chirurgie van neus en aangezicht

Samenvatting

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de meest voorkomende vorm van reconstructieve chirurgie van neus en aangezicht, de diagnostiek en chirurgische behandeling van huidtumoren. Naast het behoud van de functionaliteit van de diverse structuren in het gezicht, speelt daarbij ook het esthetische aspect een belangrijke rol. Het is van belang de maligne huidtumoren in het gelaat van de benigne huidtumoren te onderscheiden. Benigne tumoren vormen vooral een esthetisch bezwaar, terwijl maligne tumoren de gezondheid van de patiënt kunnen schaden. In volgorde van voorkomen zal een maligne huidtumor van het gelaat histologisch een basaal elcarcinoom (BCC) zijn, een plaveiselcelcarcinoom (PCC) of een melanoom (een paar zeldzame types huidtumoren buiten beschouwing gelaten). Diagnose wordt gesteld door een stansbiopt in geval van BCC en PCC, terwijl bij een melanoom een excisiebiopt moet worden verricht om de diepte-invasie en nabehandeling te kunnen bepalen. Vooral bij (grote) PCC’s en bij melanomen zal onderzoek moeten worden gedaan naar metastasen op afstand. Kleinere defecten kunnen worden gesloten door primair te sluiten, met een huidtransplantaat, of door secundair te granuleren. Hierbij wordt rekening gehouden met aesthetic units en relaxed skin tension lines. Grotere defecten kunnen het beste door een arts ervaren in de aangezichtschirurgie worden gesloten met behulp van transpositieflappen of gesteelde flappen.

N. van Heerbeek, K. J. A. O. Ingels

Keel en hals

Voorwerk

12. Mond en tong

Samenvatting

In de mond kunnen zich velerlei aandoeningen voordoen van het gebit en het tandvlees, maar ook van het mondslijmvlies en de tong. De meeste afwijkingen ontstaan primair in de mond; soms is sprake van gecombineerde huid-slijmvliesafwijkingen. Een enkele maal blijkt een mondafwijking het gevolg te zijn van een algemeen lijden of te berusten op een bijwerking van medicijngebruik. Diverse aandoeningen van tandvlees, mondslijmvlies en tong worden besproken.

E. H. van der Meij, A. J. P. Boeke, I. van der Waal

13. Speekselklieren

Samenvatting

Er zijn drie paar grote aan beide zijden aangelegde speekselklieren: de glandula parotidea, de glandula submandibularis en de glandula sublingualis. In dit hoofdstuk worden de anatomie, de fysiologie, mogelijke aandoeningen en diverse onderzoeksmethoden beschreven.

I. van der Waal, G. B. Snow, A. J. P. Boeke, K. Bonte

14. Farynx

Samenvatting

Naast een beschrijving van anatomie en fysiologie komen in dit hoofdstuk diverse onderzoeksmethoden aan bod. Ook worden aandoeningen aan de nasofarynx en de orofarynx behandeld, inclusief mogelijke behandelingen ervan.

B. Kremer, A. G. M. Schilder, J. Matthys, A. De Sutter

15. Larynx

Samenvatting

In de hoofdstuk komen de anatomie en fysiologie van de larynx aan bod. Vervolgens wordt ingegaan op diverse mogelijke aandoeningen, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen die bij kinderen en die bij volwassenen.

P. H. Dejonckere, L. J. Hoeve

16. Schildklier en bijschildklieren

Samenvatting

De schildklier is een belangrijk hormoonorgaan. Naast anatomie en functie, worden diverse mogelijke aandoeningen beschreven, zowel aan de schildklier zelf als aan de bijschildklieren. Onderzoekmethodes en behandelingsmogelijkeden komen daarnaast aan bod.

P. Delaere, B. Aertgeerts

17. Hals

Samenvatting

Pathologie in de hals uit zich in de regel door een zwelling. Dat geldt zowel voor vaak voorkomende als voor zeldzame oorzaken van die zwelling. Veelal betreft het echter een onschuldige reactieve lymfekliervergroting. Een zwelling in de hals roept echter bij menig patiënt of ouder zorgen op over de oorzaak ervan. In de diagnostiek is het zinvol als huisarts de duur van de zwelling mee te nemen, naast factoren als leeftijd, leefstijl, anatomie lyfmeklierdrainage en locatie in de hals. Vaak kan in de eerste lijn de aard van de zwelling worden vastgesteld en een onderscheid gemaakt worden tussen een onschuldige tijdelijke zwelling en een ernstige dan wel chronische zwelling. Een echo, al dan niet met een cytologische punctie, is het middel van eerste keuze voor diagnostiek. In dit hoofdstuk beschrijven we handvatten voor de aanpak in de diagnostiek en geven we een overzicht van vaak, minder vaak en zeldzame oorzaken van een zwelling in het halsgebied.

R. P. Takes, P. W. Dielissen

18. Snurken en slaapapneu

Samenvatting

Snurken en slaapapneu zijn de belangrijkste aandoeningen binnen het spectrum van de ‘slaapgebonden ademhalingsstoornissen’. Dit hoofdstuk beschrijft de definities, de pathofysiologie en epidemiologie en gaat daarnaast in op de klinisische presentaties van verschillende aandoeningen. Ook komen behandelingsopties aan bod. Speciale aandacht gaat uit naar het slaapapneu/hypopneusyndroom (SAHS).

A. Boudewyns, S. Claeys

19. Spraak- en taalstoornissen en logopedie

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden de meest voorkomende logopedische stoornissen op het vlak van stem, resonantie, articulatie, taal, vloeiendheid en mondgewoonten toegelicht. Een specifieke opsplitsing tussen kinderen en volwassenen wordt gebruikt. Naast de symptomatologie worden de etiologische factoren, de logopedisch-diagnostische fase en het logopedische behandelbeleid – al dan niet in multidisciplinair verband – in kaart gebracht. Verwijzing naar een logopedist is in elk geval noodzakelijk wanneer de algemene spraakverstaanbaarheid van de patiënt gestoord is en/of wanneer de communicatie met de onmiddellijke omgeving faalt.

K. van Lierde, H. van den Abbeele

Nawerk

Titel: Keel-neus-ooraandoeningen
Redacteuren: A. De Sutter
I. Dhooge
J.W. van Ree
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2005-9
Print ISBN: 978-90-368-2004-2
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2005-9