Top

Gepubliceerd in:

2018 | OriginalPaper | Hoofdstuk

12. Integrale geboortezorg – medisch-verloskundige en sociaal-maatschappelijke aandachtspunten

Auteurs : Dr. H. I. J. Wildschut, Prof. C. J. M. de Groot, Dr. R. J. H. Galjaard, Prof. dr. G. de Wert

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Integrale geboortezorg heeft consequenties op medisch-verloskundig én op sociaal-maatschappelijk gebied. Deze terreinen staan ook niet los van elkaar. Zo zullen nieuwe mogelijkheden in de preventie van aangeboren afwijkingen ingebed moeten zijn in de maatschappelijke discussie daarover.

vorige hoofdstuk Gezamenlijke deskundigheidsbevordering

Artikel 22 sub 1 van de Nederlandse Grondwet stelt dat de overheid maatregelen treft ter bevordering van de volksgezondheid (www.denederlandsegrondwet.nl).

Met behulp van next generation sequencing (NGS) (synoniem: high through-put sequencing) kan tegenwoordig het humane genoom in één dag volledig in kaart worden gebracht (Behjati en Taypey 2013).

Beïnvloedbaarheid betekent in deze context dat de behandeling of interventie in de praktijk klinisch relevante verbeteringen bereikt. Beïnvloedbaarheid impliceert niet dat de behandeling en/of interventie tot genezing leidt.

Met de fibronectinetest wordt wat vaginale afscheiding verzameld met een wattenstaafje. Daaruit wordt bepaald wat de concentratie van het eiwit fibronectine is. Als de concentratie verhoogd is (positieve fibronectinetest), bestaat de kans dat de bevalling binnen een week zal plaatsvinden. Als er geen verhoogde concentratie wordt gevonden (negatieve fibronectinetest), is de kans dat de bevalling binnen een week plaatsvindt zeer klein.

Voorbeelden van kritische hartafwijkingen zijn hypoplastisch linkerhartsyndroom, pulmonalis atresie met intact ventrikelseptum, transpositie van de grote vaten, aortaboogafwijkingen, totaal abnormale pulmonaalveneuze retour, tricuspidalisatresie, coarctatio aortae, aortastenose, pulmonalisstenose, tetralogie van Fallot, double outlet right ventricle, ebstein-anomalie enzovoort (Narayen et al. 2016a, b). Bij de pasgeborene bestaat een verbinding tussen de longslagader en de aorta. Deze verbinding ( = ductus arteriosus of ductus Botalli) sluit normaal binnen de 24 uur na de geboorte. Kritische hartafwijkingen leiden dikwijls tot cyanose (blauwverkleuring) van het pasgeboren kind als gevolg van de sluiting van deze verbinding.

Het Van Wiechenonderzoek is een hulpmiddel om op systematische wijze de ontwikkeling van baby’s, peuters en kleuters in kaart te brengen. Het onderzoek vindt plaats op het consultatiebureau (www.nji.nl).

Achterbergh R, Lakeman P, Stemerding D, Moors EH, Cornel MC. Implementation of preconceptional carrier screening for cystic fibrosis and haemoglobinopathies: a sociotechnical analysis. Health Policy 2007;83(2–3):277–86.CrossRef

Alten D van, Bruijne JI. De intra-uterine overplaatsing van de jonge prematuur. Ned Tijdschr Geneeskd. 1978;9:299–303.

Andrews LB. Public choices and private choices: legal regulation of genetic testing. In: Murphy TF, Lappe MA, redactie. Justice and the Human Genome Project. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press; 1994. pag.46–74.

Baaren GJ van, Vis JY, Wilms FF, Oudijk MA, Kwee A, Porath MM, Scheepers HC, Spaanderman ME, Bloemenkamp KW, Haak MC, Bax CJ, Cornette JM, Duvekot JJ, Nij Bijvanck BW, Eyck J van, Franssen MT, Sollie KM, Vandenbussche FP, Woiski M, Bolte AC, Post JA van der, Bossuyt PM, Opmeer BC, Mol BW. Cost-effectiveness of diagnostic testing strategies including cervical length measurement and fibronectin testing in women with symptoms of preterm labor. Ultrasound Obstet Gynecol. 2018;51(5):596–603. https://doi.org/10.1002/uog.17481.CrossRef

Behjati S, Tarpey PS. What is next generation sequencing? Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2013;98(6):236–8. https://doi.org/10.1136/archdischild-2013-304340.CrossRefPubMedPubMedCentral

Berghella V, Baxter JK, Hendrix NW. Cervical assessment by ultrasound for preventing preterm delivery. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;(1):CD007235. https://doi.org/10.1002/14651858.CD007235.pub3.

Blumenshine P, Egerter S, Barclay CJ, Cubbin C, Braveman PA. Socioeconomic disparities in adverse birth outcomes: a systematic review. Am J Prev Med. 2010;39(3):263–72. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2010.05.012.CrossRef

Bommel H van. Vroegsignalering bij migrantenkinderen. Onderzoek naar de bruikbaarheid van het DMO-gespreksprotocol. Utrecht: Pharos; 2010. Bron: http://www.pharos.nl/documents/doc/vroegsignalering_bij_migrantenkinderen.pdf.

Bonsel G, Birnie E, Denktaş S, Poeran J, Steegers EAP. Lijnen in de perinatale sterfte. Signalementstudie ‘Zwangerschap en Geboorte’. Rotterdam: Erasmus MC; 2010.

Brand T, Ruiz van Haperen VWT, Vliet-Lachotzki EH van, Steegers EAP. Effecten van arbeidsomstandigheden op de zwangerschap verdienen aandacht binnen de preconceptiezorg. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A363.

Broek MP van den, Groenendaal F, Egberts AC, Rademaker CM. Effects of hypothermia on pharmacokinetics and pharmacodynamics: a systematic review of preclinical and clinical studies. Clin Pharmacokinet. 2010;49(5):277–94. https://doi.org/10.2165/11319360-000000000-00000.CrossRefPubMed

CBS. Statline. Overledenen; doodsoorzaak; uitgebreidelijst, leeftijd, geslacht. Gewijzigd op 28 december 2017. Bron: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/7233/table?ts=1528971841507.

Danese A, Baldwin JR. Hidden wounds? Inflammatory links between childhood trauma and psychopathology. Annu Rev Psychol. 2017 Jan 3;68:517–44. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010416-044208.CrossRef

Deshpande SN, Asselt AD van, Tomini F, Armstrong N, Allen A, Noake C, Khan K, Severens JL, Kleijnen J, Westwood ME. Rapid fetal fibronectin testing to predict preterm birth in women with symptoms of premature labour: a systematic review and cost analysis. Health Technol Assess. 2013;17(40):1–138. https://doi.org/10.3310/hta17400.CrossRefPubMedPubMedCentral

Dondorp WJ, Wert MWR de. Het ‘duizend dollar genoom’: een ethische verkenning. Signalering ethiek en gezondheid, 2010/2. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2010. Gezondheidsraad. Publicatienr: 2010/15. Bron: https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/201015r.pdf.

Dondorp W, Wert G de, Bombard Y, Bianchi DW, Bergmann C, Borry P, Chitty LS, Fellmann F, Forzano F, Hall A, Henneman L, Howard HC, Lucassen A, Ormond K, Peterlin B, Radojkovic D, Rogowski W, Soller M, Tibben A, Tranebjærg L, El CG van, Cornel MC; European Society of Human Genetics; American Society of Human Genetics. Non-invasive prenatal testing for aneuploidy and beyond: challenges of responsible innovation in prenatal screening. Eur J Hum Genet. 2015;23(11):1438–50. https://doi.org/10.1038/ejhg.2015.57.CrossRef

Dute J, Willems J. Publieke gezondheidszorg. In: Legemaate J, Widdershoven G, redactie. Basisboek ethiek en recht in de gezondheidszorg. Amsterdam: Boom uitgevers; 2016. pag. 311–21.

Ewer AK, Furmston AT, Middleton LJ, Deeks JJ, Daniels JP, Pattison HM, Powell R, Roberts TE, Barton P, Auguste P, Bhoyar A, Thangaratinam S, Tonks AM, Satodia P, Deshpande S, Kumararatne B, Sivakumar S, Mupanemunda R, Khan KS. Pulse oximetry as a screening test for congenital heart defects in newborn infants: a test accuracy study with evaluation of acceptability and cost-effectiveness. Health Technol Assess. 2012;16(2):v-xiii, 1–184. https://doi.org/10.3310/hta16020.

Fiorentino F, Bono S, Biricik A, Nuccitelli A, Cotroneo E, Cottone G, Kokocinski F, Michel CE, Minasi MG, Greco E. Application of next-generation sequencing technology for comprehensive aneuploidy screening of blastocysts in clinical preimplantation genetic screening cycles. Hum Reprod. 2014;29(12):2802–13. https://doi.org/10.1093/humrep/deu277.CrossRefPubMed

Fujiwara T, Konishi M, Chida S, Okuyama K, Ogawa Y, Takeuchi Y, Nishida H, Kito H, Fujimura M, Nakamura H, et al. Surfactant replacement therapy with a single postventilatory dose of a reconstituted bovine surfactant in preterm neonates with respiratory distress syndrome: final analysis of a multicenter, double-blind, randomized trial and comparison with similar trials. The Surfactant-TA Study Group. Pediatrics 1990;86(5):753–64.

Gezondheidsraad. Neonatale screening: nieuwe aanbevelingen. Den Haag: Gezondheidsraad; 2015. Publicatienr. 2015/08. Bron: https://www.gezondheidsraad.nl/nl/taak-werkwijze/werkterrein/preventie/neonatale-screening-nieuwe-aanbevelingen.

Gezondheidsraad. Prenatale screening. Den Haag: Gezondheidsraad; 2016. Publicatienr. 2016/19. Bron: https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/201619_prenatale_screening_0.pdf.

Gitsels-van der Wal JT, Martin L, Mannien J, Verhoeven P, Hutton EK, Reinders HS. A qualitative study on how muslim women of Moroccan descent approach antenatal anomaly screening. Midwifery 2015;31(3):e43–9.CrossRef

Griese M. Pulmonary surfactant in health and human lung diseases: state of the art. Eur Respir J. 1999;13(6):1455–76.CrossRef

Gunn AJ, Laptook AR, Robertson NJ, Barks JD, Thoresen M, Wassink G, Bennet L. Therapeutic hypothermia translates from ancient history in to practice. Pediatr Res. 2017;81(1–2):202–9. https://doi.org/10.1038/pr.2016.198.CrossRefPubMed

Hassell KJ, Ezzati M, Alonso-Alconada D, Hausenloy DJ, Robertson NJ. New horizons for newborn brain protection: enhancing endogenous neuroprotection. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2015;100(6):F541–52. https://doi.org/10.1136/archdischild-2014-306284.CrossRefPubMedPubMedCentral

Henrichs J, Verfaille V, Viester L, Westerneng M, Molewijk B, Franx A, Horst H van der, Bosmans JE, Jonge A de, Jellema P; IRIS Study Group. Effectiveness and cost-effectiveness of routine third trimester ultrasound screening for intrauterine growth restriction: study protocol of a nationwide stepped wedge cluster-randomized trial in The Netherlands (The IRIS Study). BMC Pregnancy Childbirth 2016 Oct 13;16(1):310. PubMed PMID: 27737654.

Heuvel L van den, Plantinga M, Verkerk M, Langen I van. In aantocht: dragerschapstest voor meer ziekten tegelijk. Medisch Contact 2015; 914–7. Bron: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/in-aantocht-dragerschapstest-voor-meer-ziekten-tegelijk.htm.

Holtkamp KC, Vos EM, Rigter T, Lakeman P, Henneman L, Cornel MC. Stakeholder perspectives on the implementation of genetic carrier screening in a changing landscape. BMC Health Serv Res. 2017a Feb 16;17(1):146. https://doi.org/10.1186/s12913-017-2083-9.

Holtkamp KCA, Mathijssen IB, Lakeman P, Maarle MC van, Dondorp WJ, Henneman L, Cornel MC. Factors for successful implementation of population-based expanded carrier screening: learning from existing initiatives. Eur J Public Health. 2017b Apr 1;27(2):372–7. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckw110.

Horn R, Parker M. Opening Pandora’s box?: ethical issues in prenatal whole genome and exome sequencing. Prenat Diagn. 2017;38(1):20–5. https://doi.org/10.1002/pd.5114.CrossRef

Huizing MJ, Villamor-Martínez E, Chavagne IA, Vanagt WY, Spaanderman MAE, Villamor E. Reliability and validity of a smartphone-paired pulse oximeter for screening of critical congenital heart defects in newborns. Neonatology 2017 Aug 3;112(4):324–9. https://doi.org/10.1159/000477294.CrossRef

Jacobs SE, Berg M, Hunt R, Tarnow-Mordi WO, Inder TE, Davis PG. Cooling for newborns with hypoxic ischaemic encephalopathy. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;(1):CD003311. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003311.pub3.

Jans SM, Henneman L, Jonge A de, El CG van, Tuyl LH van, Cornel MC, Lagro-Janssen AL. ‘A morass of considerations’: exploring attitudes towards ethnicity-based haemoglobinopathy-carrier screening in primary care. Fam Pract. 2013;30(5):604–10. https://doi.org/10.1093/fampra/cmt019.CrossRefPubMedPubMedCentral

Jans SM, Jonge A de, Henneman L, Cornel MC, Lagro-Janssen AL. Attitudes of general practitioners and midwives towards ethnicity-based haemoglobinopathy-carrier screening. Eur J Hum Genet. 2012;20(11):1112–7. https://doi.org/10.1038/ejhg.2012.72.CrossRefPubMedPubMedCentral

Jarde A, Lutsiv O, Park CK, Beyene J, Dodd JM, Barrett J, Shah PS, Cook JL, Saito S, Biringer AB, Sabatino L, Giglia L, Han Z, Staub K, Mundle W, Chamberlain J, McDonald SD. Effectiveness of progesterone, cerclage and pessary for preventing preterm birth in singleton pregnancies: a systematic review and network meta-analysis. BJOG 2017;124(8):1176–89. https://doi.org/10.1111/1471-0528.14624.CrossRefPubMed

Jong A de, Dondorp W, Wert G de. Ethische reflexie. In: Wildschut HIJ, Goudoever JB van, Hollander NS den, Keirse E, Wert G de, redactie. Foetale en neonatale screening op aangeboren afwijkingen. Leidraad voor besluitvorming. Amsterdam: Reed Business; 2011: pag. 405–38.

Joosten M, Diderich KE, Opstal D van, Govaerts LC, Riedijk SR, Prinsen AK, Vries FA de, Go AT, Galjaard RJ, Srebniak MI. Clinical experience of unexpected findings in prenatal array testing. Biomark Med. 2016;10(8):831–40. https://doi.org/10.2217/bmm-2016-0054.CrossRefPubMed

Karim JN, Roberts NW, Salomon LJ, Papageorghiou AT. Systematic review of first trimester ultrasound screening in detecting fetal structural anomalies and factors affecting screening performance. Ultrasound Obstet Gynecol. 2017;50(4):429–41. https://doi.org/10.1002/uog.17246.CrossRef

Kleine MJ de, Ouden AL den, Kollée LA, Ilsen A, Wassenaer AG van, Brand R, Verloove-Vanhorick SP. Lower mortality but higher neonatal morbidity over a decade in very preterm infants. Paediatr Perinat Epidemiol. 2007;21(1):15–25.CrossRef

KNAW. Genome editing – kansen en grenzen van moderne genetische-modificatietechnieken. Journalistiek verslag van het KNAW-symposium ‘Genome editing – kansen en grenzen van moderne genetische-modificatietechnieken’. Amsterdam: KNAW; 2016.

KNOV. Handreiking kwetsbare zwangeren. 2017. Bron: http://www.knov.nl/fms/file/knov.nl/knov_downloads/2714/file/20170622_KNOV_Handreiking_kwetsbare_zwangeren_versie_FINAL.pdf.

Knowles R, Griebsch I, Dezateux C, Brown J, Bull C, Wren C. Newborn screening for congenital heart defects: a systematic review and cost-effectiveness analysis. Health Technol Assess. 2005;9(44):1–152, iii–iv.

Köhler W. Worden er straks alleen nog perfecte baby’s geboren? NRC 30 september 2016. Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2016/09/30/knip-plak-crispr-en-bruine-ogen-zijn-blauw-4538594-a1524213?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=nboverig&utm_content=&utm_term=20170802.

Kollée LA, Ouden AL den, Drewes JG, Brouwers HA, Verwey RA, Verloove-Vanhorick SP. Perinatale verwijzing bij vroeggeboorte in Nederland. Vergelijking 1983–1993. Ned Tijdschr Geneeskd. 1998 Jan 17;142(3):131–4.

Kramer MS, Séguin L, Lydon J, Goulet L. Socio-economic disparities in pregnancy outcome: why do the poor fare so poorly? Paediatr Perinat Epidemiol. 2000;14(3):194–210.CrossRef

Laat MWM de, Wiegerinck MM, Walther FJ, Boluyt N, Mol BMJ, Post JAM van der, Lith JMM van, Offringa M. Richtlijn ‘Perinataal beleid bij extreme vroeggeboorte’. Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A2701. Bron: https://www.ntvg.nl/artikelen/richtlijn-%E2%80%98perinataal-beleid-bij-extreme-vroeggeboorte%E2%80%99/volledig.

Lakeman P, Plass AM, Henneman L, Bezemer PD, Cornel MC, Kate LP ten. Preconceptional ancestry-based carrier couple screening for cystic fibrosis and haemoglobinopathies: what determines the intention to participate or not and actual participation? Eur J Hum Genet. 2009;17(8):999–1009. https://doi.org/10.1038/ejhg.2009.1.CrossRefPubMedPubMedCentral

Lauson S, Alvarez C, Patel MS, Langlois S. Outcome of prenatally diagnosed isolated clubfoot. Ultrasound Obstet Gynecol. 2010;35(6):708–14. https://doi.org/10.1002/uog.7558.CrossRefPubMed

Logan S, Spencer N. Smoking and other health related behaviour in the social and environmental context. Arch Dis Child 1996;74(2):176–9.CrossRef

Mackie FL, Carss KJ, Hillman SC, Hurles ME, Kilby MD. Exome sequencing in fetuses with structural malformations. J Clin Med. 2014 Jul 8;3(3):747–62. https://doi.org/10.3390/jcm3030747.CrossRef

Martinez-Zamora MA, Borrell A, Borobio V, Gonce A, Perez M, Botet F, Nadal A, Albert A, Puerto B, Fortuny A. False positives in the prenatal ultrasound screening of fetal structural anomalies. Prenat Diagn. 2007;27(1):18–22.CrossRef

McDermott. Fundal height measurement. In: Wildschut HIJ, Weiner CP, Peter TJ, redactie. When to screen in obstetrics and gynecology. Philadelphia: Elsevier Ltd.; 2006. pag. 326-43.

Morain S, Greene MF, Mello MM. A new era in noninvasive prenatal testing. N Engl J Med. 2013 Aug 8;369(6):499–501. https://doi.org/10.1056/nejmp1304843.CrossRef

Narayen IC, Blom NA, Bourgonje MS, Haak MC, Smit M, Posthumus F, Broek AJ van den, Havers HM, Pas AB te. Pulse oximetry screening for critical congenital heart disease after home birth and early discharge. J Pediatr. 2016a;170:188–92. e1. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2015.12.004.CrossRef

Narayen IC, Blom NA, Ewer AK, Vento M, Manzoni P, Pas AB te. Aspects of pulse oximetry screening for critical congenital heart defects: when, how and why? Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2016b;101(2):F162–7. https://doi.org/10.1136/archdischild-2015-309205.CrossRefPubMed

Narayen IC, Blom NA, Verhart MS, Smit M, Posthumus F, Broek AJ van den, Havers H, Haak MC, Pas AB te. Adapted protocol for pulse oximetry screening for congenital heart defects in a country with homebirths. Eur J Pediatr. 2015;174(1):129–32. https://doi.org/10.1007/s00431-014-2371-x.CrossRefPubMed

Narayen IC, Kaptein AA, Hogewoning JA, Blom NA, Pas AB te. Maternal acceptability of pulse oximetry screening at home after home birth or very early discharge. Eur J Pediatr. 2017;176(5):669–72. https://doi.org/10.1007/s00431-017-2883-2.CrossRefPubMedPubMedCentral

Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Richtlijn: Psychosociale problemen; 2016. Bron: https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=35&rlpag=1756.

NCJ. Richtlijn opvoedondersteuning. 2013. Bron: https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=9&rlpag=674.

NVOG. Landelijke netwerkrichtlijn Subfertiliteit. 2011. Bron: http://nvog-documenten.nl/index.phppagina=/richtlijn/pagina.php&fSelectTG_62=75&fSelectedSub=62&fSelectedParent=75.

NVOG. Herziene NVOG-richtlijn ‘Zwangerschapsafbreking tot 24 weken’. Versie 2.0. 2015. Bron: http://nvog-documenten.nl/index.php?pagina=/site/pagina.php&id=54321.

NVOG. Richtlijn dreigende vroeggeboorte. 2017. Bron: Richtlijnen database: http://nvog-documenten.nl/index.php?pagina=/richtlijn/pagina.php&fSelectTG_62=75&fSelectedSub=62&fSelectedParent=75.

Oei SG, Eyck J van. Derdelijns verloskunde in gevaar. Medisch Contact 22 juli 2002. Bron: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/Derdelijns-verloskunde-in-gevaar.htm.

Ouden AL den, Dorrepaal CA. Evaluatieonderzoek artikel 18 neonatale intensive care. Leiden: TNO-rapport 97.020; 1997.

Oudhof M, Wolff MS de, Ruiter M de, Kamphuis M, L’Hoir M, Prinsen B. Opvoedingsondersteuning voor hulp bij opvoedingsvragen en lichte opvoedproblemen. Utrecht: Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ); 2013. Bron: https://assets.ncj.nl/docs/jgz-richtlijn_opvoedingsondersteuning_de_samenvatting_def.pdf.

Paauw S. Jeugdartsen niet betrokken bij wijkteams. Medisch Contact 24 febr 2016. Bron: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/jeugdartsen-niet-betrokken-bij-wijkteams.htm.

Parry S, Elovitz MA. Pros and cons of maternal cervical length screening to identify women at risk of spontaneous preterm delivery. Clin Obstet Gynecol. 2014;57(3):537–46. https://doi.org/10.1097/GRF.0000000000000051.CrossRefPubMed

Perined. Perinatale zorg in Nederland in 2015. Utrecht: Perined; 2016. Bron: https://assets.perined.nl/docs/980021f9-6364-4dc1-9147-d976d6f4af8c.pdf.

Plantinga M, Birnie E, Abbott KM, Sinke RJ, Lucassen AM, Schuurmans J, Kaplan S, Verkerk MA, Ranchor AV, Langen IM van. Population-based preconception carrier screening: how potential users from the general population view a test for 50 serious diseases. Eur J Hum Genet. 2016;24(10):1417–23. https://doi.org/10.1038/ejhg.2016.43.CrossRefPubMedPubMedCentral

Reu PA de, Oosterbaan HP, Smits LJ, Nijhuis JG. Avoidable mortality in small-for-gestational-age children in the Netherlands. J Perinat Med. 2010;38(3):311–8. https://doi.org/10.1515/JPM.2010.027.CrossRefPubMed

Reu PA de, Smits LJ, Oosterbaan HP, Nijhuis JG. Value of a single early third trimester fetal biometry for the prediction of birth weight deviations in a low risk population. J Perinat Med. 2008;36(4):324–9. https://doi.org/10.1515/JPM.2008.057.CrossRefPubMed

RIVM. Draaiboek Prenatale Screening down-, edwards- en patausyndroom en structureel echoscopisch onderzoek versie 8.0. 2018. Bron: https://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Draaiboeken/Preventie_Ziekte_Zorg/Draaiboek_prenatale_screening_downsyndroom_en_Structureel_Echoscopisch_Onderzoek/Download/Draaiboek_prenatale_screening_downsyndroom_en_Structureel_Echoscopisch_Onderzoek.pdf.

Romero R, Nicolaides KH, Conde-Agudelo A, O’Brien JM, Cetingoz E, Fonseca E da, Creasy GW, Hassan SS. Vaginal progesterone decreases preterm birth ≤ 34 weeks of gestation in women with a singleton pregnancy and a short cervix: an updated meta-analysis including data from the OPPTIMUM study. Ultrasound Obstet Gynecol. 2016;48(3):308–17. https://doi.org/10.1002/uog.15953.CrossRefPubMedPubMedCentral

Roseboom TJ. De eerste 1.000 dagen. Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief. Utrecht: De Tijdstroom; 2018.

Sachse-Bonhof H, Schwarte J, Putte E van de, Kamphuis M. Bij decentralisatie jeugdzorg hoort brede inzet jeugdarts. Medisch Contact 2 september 2015. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/bij-decentralisatie-jeugdzorg-hoort-brede-inzet-jeugdarts.htm.

Steen SL van der, Bunnik EM, Polak MG, Diderich KEM, Verhagen-Visser J, Govaerts LCP, Joosten M, Knapen MFCM, Go ATJI, Opstal D van, Srebniak MI, Galjaard RJH, Tibben A, Riedijk SR. Choosing between higher and lower resolution microarrays: do pregnant women have sufficient knowledge to make informed choices consistent with their attitude? J Genet Couns. 2018;27(1):85–94. https://doi.org/10.1007/s10897-017-0124-5.CrossRef

Steen SL van der, Diderich KE, Riedijk SR, Verhagen-Visser J, Govaerts LC, Joosten M, Knapen MF, Opstal D van, Srebniak MI, Tibben A, Galjaard RJ. Pregnant couples at increased risk for common aneuploidies choose maximal information from invasive genetic testing. Clin Genet. 2015;88(1):25–31. https://doi.org/10.1111/cge.12479.CrossRefPubMed

Stoelhorst GM, Rijken M, Martens SE, Brand R, Ouden AL den, Wit JM, Veen S; Leiden follow-up project on prematurity. Changes in neonatology: comparison of two cohorts of very preterm infants (gestational age < 32 weeks): the project on preterm and small for gestational age infants 1983 and the Leiden follow-up project on prematurity 1996–1997. Pediatrics 2005;115(2):396–405.CrossRef

Teicher MH, Samson JA. Annual Research Review: Enduring neurobiological effects of childhood abuse and neglect. J Child Psychol Psychiatry 2016;57(3):241–66. https://doi.org/10.1111/jcpp.12507.CrossRefPubMedPubMedCentral

Teicher MH, Samson JA, Anderson CM, Ohashi K. The effects of childhood maltreatment on brain structure, function and connectivity. Nat Rev Neurosci. 2016 Sep 19;17(10):652–66. https://doi.org/10.1038/nrn.2016.111.CrossRef

Verloove-Vanhorick SP, Verwey RA. Project on preterm and small for gestational age infants in The Netherlands 1983. Proefschrift Rijks Universiteit Leiden; 1987.

Verloove-Vanhorick SP, Verwey RA, Ebeling MC, Brand R, Ruys JH. Mortality in very preterm and very low birth weight infants according to place of birth and level of care: results of a national collaborative survey of preterm and very low birth weight infants in The Netherlands. Pediatrics 1988;81(3):404–11.PubMed

Voorwinden JS, Buitenhuis AH, Birnie E, Lucassen AM, Verkerk MA, Langen IM van, Plantinga M, Ranchor AV. Expanded carrier screening: what determines intended participation and can this be influenced by message framing and narrative information? Eur J Hum Genet. 2017;25(7):793–800. https://doi.org/10.1038/ejhg.2017.74.CrossRefPubMedPubMedCentral

Vos AA, Voorst SF van, Steegers EA, Denktaş S. Analysis of policy towards improvement of perinatal mortality in the Netherlands (2004–2011). Soc Sci Med. 2016;157:156–64. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2016.01.032.CrossRefPubMed

Webber DM, MacLeod SL, Bamshad MJ, Shaw GM, Finnell RH, Shete SS, Witte JS, Erickson SW, Murphy LD, Hobbs C. Developments in our understanding of the genetic basis of birth defects. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2015;103(8):680–91. https://doi.org/10.1002/bdra.23385.CrossRefPubMedPubMedCentral

Wert G de, Dondorp W, Knoppers BM. Preconception care and genetic risk: ethical issues. J Community Genet. 2012;3:221–8.CrossRef

Wert G de, Pennings G. ‘Genome editing’ in de menselijke kiembaan: een ethische exploratie. In: Slager E, redactie. Reproductieve geneeskunde, gynaecologie en obstetrie 2017. Den Haag: Gezondheidsraad. Ingrijpen in het DNA van de mens; 2017. pag. 879–87.

Wert G de, Wachter M de. Mag ik uw genenpaspoort? Ethische aspecten van dragerschapsonderzoek bij de voortplanting. Baarn: Ambo; 1990.

WHO. Monitoring the building blocks of health systems. A handbook of indicators and their measurement strategies. Geneva. World Health Organization 2010. Bron: http://www.who.int/healthinfo/systems/WHO_MBHSS_2010_full_web.pdf.

Wilms FF, Stralen G van, Porath MM, Papatsonis DN, Oei SG, Mol BW, Scherjon S. Voorspellen van dreigende vroeggeboorte door middel van bepaling van foetaal fibronectine in vaginaal vocht. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:B398.PubMed

Zorgstandaard Integrale Geboortezorg versie 1.1. 2016. Bron: https://www.zorginzicht.nl/bibliotheek/integrale-geboortezorg-zorgstandaard/Paginas/Home.aspx.

Titel: Integrale geboortezorg – medisch-verloskundige en sociaal-maatschappelijke aandachtspunten
Auteurs: Dr. H. I. J. Wildschut
Prof. C. J. M. de Groot
Dr. R. J. H. Galjaard
Prof. dr. G. de Wert
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Integrale geboortezorg
Print ISBN: 978-90-368-2201-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2202-2

Copyright: 2018
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2202-2_12

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen