Top

2018 | Boek | 1. editie

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Innovatief leerboek persoonlijke psychiatrie

Terug naar de essentie

Redacteuren: Maarten Bak, Patrick Domen, Jim van Os

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Psychiatrie is een prachtvak. In 150 jaar is ook eindeloos veel kennis vergaard. En we hebben slimme structuren bedacht voor het optimaliseren van hulpverlening. Maar zijn we inmiddels niet verdwaald in onze goede bedoelingen? Zien we elk afzonderlijk individu met psychische problemen nog wel staan?

Dit leerboek heeft een focus. De patiënt.

De zestig auteurs die hebben meegewerkt staan natuurlijk op de schouders van de groten uit het psychiatrische vak.

Ze hoeven het wiel niet uit te vinden. Maar ze hebben wel even adem gehaald voordat ze hun kennis en ervaring in een didactisch verantwoorde vorm goten.

Om de mens met psychische problemen echt centraal te kunnen stellen bleek het noodzakelijk om in eerste instantie veel te schiften. Er is teveel classificatie. Een overmaat aan diagnostische varianten helpt de patiënt meestal niet verder. Het volgen van protocollen vergt veel tijd die ten koste gaat van effectieve therapie.

Na bestudering van dit boek zal het vak misschien wat afgeslankt lijken: minder verfijnde diagnostiek, een overzichtelijk aantal syndromen in de plaats van eindeloos veel symptomen. Minder bewegwijzerde zorgpaden.

Maar het vak wordt ook verrijkt: met ‘persoonlijke psychiatrie’. Hoe organiseer je persoonlijke aandacht voor elke individuele patiënt?

Hoe profiteert de cliënt van het inzicht dat psychische problemen gewoon kleinere of grotere verschuivingen zijn in de verhouding van stressoren en kwetsbaarheden?

En vooral: hoe wordt een cliënt praktisch en steeds opnieuw geholpen op de weg naar herstel?

Noem het een nieuw paradigma. Noem het ‘nieuwe ggz’. Maar het gaat beslist niet om oude wijn in nieuwe zakken. Deze publicatie maakt bestaande literatuur niet obsoleet. Wel beoogt dit leerboek uitdrukkelijk het, opnieuw, scherp stellen van de (persoonsgerichte) psychiatrische missie.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1 Psychiatrie ontward

Samenvatting

Voor veel mensen is de psychiatrie een lastig te doorgronden medisch vakgebied. Dit geldt zelfs voor insiders maar eens temeer voor mensen die werkzaam zijn buiten de ggz. Waarom is de psychiatrie zo moeilijk? Vaak wordt het vak door studenten en anderen die niet zo bekend zijn met het vakgebied gepercipieerd als vaag of zweverig. Het lijkt moeilijk om te doorgronden wat het vakgebied precies inhoudt. Iedereen heeft weleens psychische klachten, voelt zich bijvoorbeeld een periode somber. Maar wanneer noem je dat een ‘ziekte’?

Maarten Bak, Patrick Domen, Jim van Os

2 Dimensies en het concept van ziek zijn: gevolgen voor de inrichting van de zorg

Samenvatting

In hoofdstuk 1 is besproken hoe psychische problemen het beste te begrijpen zijn. Het uitgangspunt is dat klachten en symptomen, en de ziekten die we daaronder zien, dynamisch zijn in ernst, frequentie en impact. Dit hebben we vervat in een dynamisch stress-kwetsbaarheidsmodel; een continuümmodel van klachten, symptomen en dus ook ziekten, gebaseerd op drie onderliggende (biologische, psychologische en contextuele) kernmechanismen van kwetsbaarheid en weerbaarheid.

Jim van Os, Philippe Delespaul, Maarten Bak

3 De positie van de hulpverlener

Samenvatting

De hulpverlener in de ggz functioneert in de regel binnen een complex systeem. Elk tijdperk kent bijbehorende zorgprincipes betreffende de uitvoering en organisatie van de hulpverlening. In de Westerse geneeskunde heeft er binnen het domein van de arts/patiëntcommunicatie en -bejegening een paradigmaverschuiving plaatsgevonden: van een paternalistisch perspectief naar gedeelde besluitvorming.

Jac Maurer, George Westermann

4 Evenwicht

Samenvatting

Het begrip over psychische problemen en de verklaring van psychiatrische syndromen is gebaseerd op de balans tussen de kwetsbaarheden van een persoon en zijn beschermende factoren (zie hoofdstuk 1). De uitkomst van deze balans bepaalt uiteindelijk of er een psychiatrisch syndroom zal ontstaan.

Jop Peters

5 Uit balans: 5.1 Op zoek naar herstel

5.1.1Stressreacties: fysiologie en neurobiologie

Samenvatting

Iedereen gebruikt weleens het woord stress, waarbij het vaak een negatieve bijklank heeft. Dat is niet verwonderlijk aangezien stress gedefinieerd wordt als een stimulus die ons mentaal en/of biologisch uit evenwicht brengt. Daarentegen zet een lichte tot matig-ernstige stressor ons als individu of groep aan om in actie te komen en verandering in de situatie aan te brengen en kan aldus gezien worden als een positieve factor die bijdraagt aan flexibiliteit en dynamische adaptatie op veranderende context.

Gunter Kenis, Anna Schlütter, Bart Rutten

6 Interventies

Samenvatting

Binnen de psychiatrie is een scala aan interventies beschikbaar. De verschillende interventies zijn gebaseerd op de onderliggende verklaringsmechanismen: neurobiologische, psychologische en sociaal-maatschappelijke aspecten en omgevingsfactoren.

Rikus Knegtering, Richard Bruggeman

7 Onderzoek en diagnostiek

Samenvatting

In de psychiatrie is de wijze van onderzoek en diagnostiek in principe identiek aan die van de andere medische specialismen. Alleen ligt de nadruk meer op het gesprek of de anamnese als diagnostisch instrument.

Remke van Staveren

8 Syndromen

Samenvatting

In dit hoofdstuk gaan we naar de psychiatrisch beelden en de beschrijving van de verschillende syndromen.

Albert Leentjens, Frans Verhey

9 Psychiatrie en bepaalde zorgonderdelen

Samenvatting

Psychiatrie is allang niet meer het exclusieve domein van de grote ggz-instellingen. Veel zorg wordt elders geboden. Soms is zorg gekoppeld aan bepaalde omgevingen, die apart aandacht verdienen en vaak ook apart zijn georganiseerd. Psychiatrie is deel van de maatschappij maar juist daarom is het soms van belang dat behandeling plaats vindt in de juiste context en met een specifiek focus.

Diederd Kronjee

10 Organisatie en juridische aspecten

10.1 Organisatie van de geestelijke gezondheidszorg

Samenvatting

Ook dit hoofdstuk gaat over zorg. Meer specifiek over de organisatie van zorg. Een inkijkje in de organisatiekunde is daartoe onontbeerlijk. De lezer zal merken dat het loont om daar iets van te begrijpen. Want een goede of slechte organisatie van zorg heeft een enorme impact op de kwaliteit van zorg.

Tony Rasenberg, Maarten Bak, Patrick Domen

11 Een bescheiden begin: wat we nog niet weten en nog niet kunnen

Samenvatting

‘In een wereld zonder spinnen is er geen spinnenfobie’. De sensorische (zintuiglijke) prikkel is essentieel: het zien of voelen van spinnen is voorwaardelijk voor een angstreactie. Hetzelfde geldt voor de paranoïde waan: zonder de waarneming van de ‘achtervolger’ of mogelijke camera is er geen gevoel van bedreiging. Ook het verlangen naar een borrel ontstaat pas bij het passeren van een kroeg. De context is een bepalende factor voor dergelijke ervaringen.

Maarten Bak, Patrick Domen, Jim van Os

Erratum behorend bij: ‘Innovatief leerboek persoonlijke psychiatrie’

Maarten Bak, Patrick Domen, Jim van Os

Nawerk

Titel: Innovatief leerboek persoonlijke psychiatrie
Redacteuren: Maarten Bak
Patrick Domen
Jim van Os
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2052-3
Print ISBN: 978-90-368-2051-6
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2052-3