Implementatie van evidence based practice

De implementatie van zowel evidence-based behandelingen als het evidence-based gedachtegoed verloopt vaak moeizaam. Om het primaire proces te veranderen wordt veel inspanning gericht op de professional. Dat blijkt niet voldoende te zijn. Is die professional zo onwillig? Nee, de professional handelt in een complexe context die minstens zo belangrijk is in implementatieprocessen. In een dergelijke context zijn vijf voorwaarden of bouwstenen essentieel voor de verandering; visie, vaardigheden, drijfveren, middelen en een plan van aanpak. In deel 1 van dit boek wordt aan elke bouwsteen een hoofdstuk gewijd, dit nadat inzicht is gegeven in de redenen waarom implementatie van evidence based practice (EBP) een ware uitdaging is.

Een visie hebben op een noodzaak tot verandering van zorg is een van de bouwstenen om effectief andere zorg te kunnen implementeren. Wie nieuwe zorg wil implementeren in een team of organisatie, zal dus moeten streven naar een gemeenschappelijk gedragen visie: een consensus over het doel van een implementatie en de wijze waarop dat doel moet worden bereikt. Maar die consensus bereiken en bewaren is geen sinecure. Het ontbreken van gemeenschappelijkheid leidt vaak tot verwarring. Het gevolg kan zijn een groot verschil in inspanning binnen het team, wat uiteindelijk de implementatie stevig kan frustreren. Daarom is investeren in een gemeenschappelijke visie essentieel.

Bij het implementeren van een nieuwe manier van werken of een nieuwe interventie ligt de basis in de visie. De visie moet helder maken waarom de verandering nodig is. Vervolgens moet duidelijk worden hoe die verandering eruit moet zien. Wat moeten de professionals anders gaan doen? Welk veranderingsmechanisme is daarvoor nodig? Welke vaardigheden worden vereist? Als daar te weinig in wordt geïnvesteerd ontstaat onzekerheid, professionals voelen zich dan ongemakkelijk bij het uitvoeren van de nieuwe manier van werken.

Zowel van een professionele zorgorganisatie als van de zorgprofessional wordt verwacht dat de principes van evidence based practice (EBP) worden toegepast om kwalitatief hoogwaardige en doelmatige zorg te leveren. Evenzeer voor een organisatie als voor een zorgprofessional is dit een complexe verandering die vraagt om zowel visie, vaardigheden, drijfveren, middelen als een plan van aanpak[1]. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op drijfveren. Als een organisatie of professionals niet inzien wat EBP oplevert of als het niet aansluit bij ambities, ontstaat logischerwijs weerstand. Om succesvolle veranderingen te bewerkstelligen is daarom aandacht voor drijfveren noodzakelijk.

Het implementeren van EBP in de verpleegkundige praktijk is geen sinecure en kan gezien worden als het managen van een complexe verandering. De complexiteit van deze verandering hangt uiteraard af van wat er precies wordt geïmplementeerd en op welke schaal dit gebeurt. De randvoorwaarde middelen is net als visie, vaardigheden, drijfveren en plan van aanpak een van de vijf essentiële bouwstenen voor succesvolle implementatie.

Vaak wordt in implementatiemodellen uitgegaan van een stapsgewijze lineaire aanpak, waarin fasen elkaar netjes opvolgen. Een implementatieproces verloopt echter zelden lineair en gaat dikwijls gepaard met tegenslagen en onverwachte wendingen. Ditzelfde geldt voor het implementatieproces van het evidence-based gedachtegoed in een instelling of een afdeling. Om hierop voorbereid te zijn moet een plan van aanpak niet alleen flexibel zijn, maar ook geschikt om de tegenslagen en problemen te signaleren, zodat daar snel op ingespeeld kan worden en een valse start wordt voorkomen.

Binnen de randvoorwaarde visie en leiderschap hebben lokale opinieleiders en interdisciplinaire teams een belangrijke rol voor een succesvolle implementatie van het EBP-gedachtegoed of evidence-based handelingen. De eerste paragraaf betreft het kritisch bekeken artikel Interventions aimed at increasing research use in nursing: a systematic review. Voor een succesvolle implementatie van het EBP-gedachtegoed of evidence-based handelingen is het, binnen de randvoorwaarde visie en leiderschap, ook van belang een professionele organisatie te hebben en strategie hiervoor te bepalen. De tweede paragraaf betreft het kritisch bekeken artikel Effectiveness of organisational infrastructures to promote evidence-based nursing practice.

Educatie ontvangen en vaardigheden opdoen is van belang om onzekerheid bij de implementatie van het Evidence Based Practice (EBP) gedachtegoed of evidence-based handelingen te voorkomen. Dit overzichtsartikel geeft een aansprekend gebleken mogelijkheid om EBP op praktische wijze aan te leren. Cruciaal is de leersituaties zo dicht mogelijk bij de praktijk te zoeken en vragen uit de dagelijkse praktijk op te halen.

Voor de implementatie van het EBP-gedachtegoed en evidence-based handelingen is het beschikbaar zijn en kunnen gebruiken van informatietechnologie van belang. Hiervoor is het artikel The role of organizational context and individual nurse characteristics in explaining variation in use of information technologies in evidence based practice kritisch bekeken. Middelen dienen beschikbaar te zijn voor een succesvolle implementatie van het EBP-gedachtegoed of evidence-based handelingen. Beschermde tijd voor educatie of het opdoen van vaardigheden in het kritisch beoordelen van wetenschappelijke artikelen is daar een van. Hiervoor is artikel Are Journal Clubs effective in supporting evidence-based decision making? A systematic review kritisch bekeken

Binnen het plan van aanpak worden keuzes gemaakt voor methoden en principes die gehanteerd worden bij de implementatie. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op vier methodische werkwijzen die vaak gebruik worden in zorg- en onderwijssettings bij het implementeren van veranderingen: de PDCA-cyclus van Deming, het Participatief Actieonderzoek (PAO), het implementatiemodel van Grol en Wensing en Responsieve Evaluatie (RE).