Skip to main content
Top

2023 | Boek

IGT-K Integratieve gehechtheidsbevorderende traumabehandeling voor kinderen

Gezinstherapie en EMDR

Auteurs: Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit boek biedt de handleiding voor therapeuten die de IGT-K behandeling geven (www.igtk.nl). Het bevat een algemene inleiding in het behandelmodel, de theoretische achtergrond, en het behandelprotocol voor de beide therapeuten die samenwerken in deze behandeling: de EMDR-practitioner en de gezinstherapeut.

Kinderen die nare gebeurtenissen hebben meegemaakt binnen de gehechtheidsrelatie met hun ouders, hebben intense pijn, angst en wantrouwen ervaren. Dit kan bijvoorbeeld door mishandeling, verwaarlozing, medische ingrepen of uithuisplaatsingen vanaf jonge leeftijd. Deze gevoelens uiten zich vaak in ‘lastig’ gedrag zoals agressie of extreme geslotenheid, zelfs nadat de opvoedomgeving is veranderd door adoptie, pleeggezinplaatsing, een andere jeugdbeschermingsmaatregel of het oplossen van de problemen in het gezin.

IGT-K is een intensieve behandeling voor kinderen van 6 tot 16 jaar die last hebben van problemen op het gebied van gehechtheid, trauma, gedrag en emotieregulatie, bij wie een eerste keus traumabehandeling niet lukt. De kinderen kunnen te vermijdend zijn of te snel ontregelen. Bij IGT-K werken een EMDR-therapeut en een gezinstherapeut nauw samen, om de traumaverwerking mogelijk te maken door middel van voorbereidende technieken die gehechtheid en zelfregulatie bevorderen. Het gezin en het kind leren begrijpen op welke manier de huidige klachten gerelateerd zijn aan de gebeurtenissen in het verleden, en de relatie tussen het kind en de (pleeg-)ouder verbetert waarna de ouder het kind beter kan ondersteunen in de traumaverwerkingsfase. IGT-K wordt onderzocht en de eerste resultaten zijn veelbelovend.

IGT-K is gebaseerd op het boek boek Integrative Team Treatment for Attachment Trauma in Children, geschreven door Debra Wesselmann, Cathy Schweitzer and Stefanie Armstrong (Norton: New York, 2014). De Nederlandse bewerking is verzorgd door Nathalie Schlattmann, klinisch psycholoog, EMDR- en TF-CBT supervisor, Mara van der Hoeven, orthopedagoog en onderzoeker, en Irma Hein, kinderpsychiater, traumatherapeut en senior onderzoeker. Zij zijn alle drie verbonden aan Levvel, specialisten voor jeugd en gezin, te Amsterdam. Zij bewerkten ook het boek Integratief Opvoeden, Strategieën voor de opvoeding van kinderen met gehechtheidstrauma, dat gebruikt wordt in de gezinsbehandeling van IGT-K.

Inhoudsopgave

Voorwerk

De bouwstenen van IGT-K

Voorwerk
1. Voor wie is IGT-K?
Samenvatting
Integratieve Gehechtheidsbevorderende Traumabehandeling voor Kinderen (IGT-K) richt zich op posttraumatische stresssymptomen, gehechtheidsproblemen, gedragsproblemen en problemen in de emotieregulatie bij chronisch getraumatiseerde kinderen. Dit hoofdstuk gaat over de gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen voor het leven van een jeugdige en de specifieke problemen waar een problematische gehechtheid of een gehechtheidsstoornis toe kunnen leiden. Meervoudige interpersoonlijke traumatisering komt op jonge leeftijd veelvuldig voor, kan het neurobiologische systeem van het kind blijvend beïnvloeden en een breed spectrum aan klachten tot gevolg hebben. In de klinische praktijk blijkt dat deze kinderen niet enkel traumatische herinneringen moeten verwerken, maar dat bij hen ook herstel van communicatie en vertrouwen binnen het gezin nodig is. Daarnaast is bekend dat er een groep kinderen en gezinnen na kindermishandeling is waarbij bewezen effectieve behandelingen niet lukken, omdat de kinderen vanwege het brede klachtenpatroon hier nog niet ontvankelijk voor zijn. Voor deze groep kinderen is er nu een behandeling op maat: IGT-K. De rationale achter IGT-K wordt in dit hoofdstuk uiteengezet.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
2. Indicatiestelling IGT-K
Samenvatting
IGT-K is een intensieve en langdurige behandeling die zich specifiek richt op een groep kinderen bij wie de reguliere bewezen effectieve traumabehandelingen niet uitvoerbaar zijn. Het is belangrijk om zorgvuldig stil te staan bij de indicatie voor IGT-K, zodat een goede afweging gemaakt kan worden of IGT-K passend en noodzakelijk is of dat er toch mogelijkheden zijn voor de toepassing van een reguliere traumabehandeling. In dit hoofdstuk worden de indicatiecriteria en contra-indicaties voor IGT-K op een rij gezet, zowel op niveau van het kind als van het systeem. Ook wordt stilgestaan bij mogelijke belemmeringen om met IGT-K te starten en hoe deze belemmeringen aangepakt kunnen worden.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
3. Diagnostiek voorafgaand aan IGT-K
Samenvatting
Gedegen diagnostisch onderzoek is belangrijk voor het stellen van een indicatie voor IGT-K, omdat IGT-K een intensieve en langdurige behandeling is. In de diagnostiekfase dient bekeken te worden of de inzet van directe traumabehandeling niet toch mogelijk is. Daarnaast wordt in deze fase informatie verzameld die nodig is voor de behandeling, zoals klachten van het kind op het gebied van gedrag, trauma, gehechtheid, emotieregulatie, en het daarmee vaak gepaard gaande verstoorde zelfbeeld. Ook dient in de diagnostiekfase informatie over ouders verzameld te worden, aangezien ouders een belangrijke rol vervullen tijdens IGT-K. Verder wordt in de diagnostiekfase nagegaan of het kind over de essentiële informatie beschikt om in de loop van de behandeling over te kunnen gaan tot traumaverwerking. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste aandachtspunten voor het diagnostisch onderzoek in het kader van IGT-K beschreven. Er wordt gekeken naar de problematiek van het kind zelf (algemene ontwikkeling, gedragsproblemen, posttraumatische stressklachten, gehechtheid, emotieregulatie en zelfbeeld), problematiek van de ouders (voorgeschiedenis, gehechtheid, posttraumatische stressklachten) en de problemen die zich kunnen voordoen in de interactie tussen ouder en kind (opvoedgedrag, reactie van het kind). Voor al deze aandachtsgebieden worden meerdere instrumenten besproken die tijdens de diagnostiekfase ingezet kunnen worden.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
4. Het IGT-K-model
Samenvatting
Het IGT-K-behandelmodel is een aanpassing van Integrative Team Treatment for Attachment trauma in children: family therapy and EMDR, een behandelmodel dat is ontwikkeld door Wesselmann en collega’s in Amerika. In nauwe samenwerking met de oorspronkelijke ontwikkelaars is IGT-K de afgelopen jaren in Nederland uitgerold. Hierbij was het noodzakelijk om aanpassingen te doen, zodat het behandelmodel beter aansloot op de Nederlandse praktijk en tevens goed te onderzoeken was. Het IGT-K-behandelmodel combineert het werk van een EMDR-therapeut met dat van een gezinstherapeut, die gelijk optrekken om negatieve interactiepatronen binnen het gezin te doorbreken. In dit hoofdstuk wordt het behandelmodel van IGT-K beschreven. IGT-K bestaat uit drie behandelfasen: de fase van integratief opvoeden, de gehechtheids- en regulatiefase en de traumaverwerkingsfase. Elke sessie is in het boek duidelijk beschreven, maar er kunnen noodzakelijke aanpassingen binnen het protocol gemaakt worden om goed te kunnen aansluiten bij het kind en zijn ouders. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de opbouw en het verloop van de Nederlandse IGT-K en worden de taken van een gezinstherapeut en de EMDR-therapeut op een rij gezet. Ook wordt de rol van de medebehandelaar besproken.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
5. Werken met kinderen met gehechtheidstrauma en hun ouders
Samenvatting
Het werken met chronisch getraumatiseerde kinderen is uitdagend en vraagt om een speciale therapeutische aanpak. Daarnaast is de samenwerking met ouders voor een groot deel bepalend voor het succes van de behandeling. Hierbij is het van belang om rekening te houden met de voorgeschiedenis van ouders en hun gehechtheidsstijl en om de therapeutische houding daarop aan te passen. In dit hoofdstuk wordt beschreven welke uitdagingen zich kunnen voordoen gedurende de behandeling, welke technieken kunnen helpen om verder te komen, en welke aanpassingen gemaakt kunnen worden in de benadering van deze kinderen en ouders om de behandeling goed te laten verlopen.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein

Gezinstherapie

Voorwerk
6. Gezinstherapie theorie en praktijk
Samenvatting
Hoofdstuk 6 is het eerste hoofdstuk van het tweede deel van het boek over de gezinstherapie binnen IGT-K. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe de gezinsbehandeling binnen IGT-K zich verhoudt tot een aantal belangrijke systeemtherapeutische perspectieven en een aantal specifieke gezinstherapieën waarin veel aandacht is voor gehechtheid. Daarnaast wordt de therapeutische houding bij het werken met ouders binnen de gezinstherapie van IGT-K beschreven en wordt er stilgestaan bij de extra taken die de gezinstherapeut heeft binnen de IGT-K-gezinstherapie. Deze gezinstherapie is eclectisch van aard, waarbij de voor IGT-K belangrijke gezinstherapieën en de toepassing ervan worden gecombineerd en geïntegreerd. De gezinssessies hebben als doel de emotionele aansluiting van de ouder op het kind te verbeteren, waarbij ouders leren om op een afgestemde manier te reageren op het soms lastige gedrag van hun kind. Het is belangrijk dat ouders zich gesteund voelen door de gezinstherapeut.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
7. Gezinstherapie met ouders zonder kind
Samenvatting
Het fundamentele werk met ouders vindt plaats in de eerste tien sessies van IGT-K, gegeven door de gezinstherapeut. In deze fase maakt de gezinstherapeut uitgebreid kennis met ouders, wordt er uitleg gegeven over het IGT-K-model en ontvangen ouders psycho-educatie over gehechtheid, trauma en het stresssysteem. Ouders leren met behulp van integratieve opvoedstrategieën om emotioneel af te stemmen op en verbinding te maken met hun kind, om kalm en aandachtig te zijn als ouder, om emotionele uitbarstingen te begrijpen en hiermee om te gaan. In dit hoofdstuk wordt deze eerste behandelfase ‘Integratief opvoeden’ uitgebreid beschreven waarbij de inhoud van elke sessie wordt besproken.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
8. Voortzetting gezinstherapie met ouders en kind
Samenvatting
In behandelfase 2 en 3 is het kind samen met zijn ouders aanwezig bij de gezinssessies. De gezinstherapeut leert hen zelfregulatievaardigheden en bevordert positievere interacties. Daarnaast heeft de gezinstherapeut een belangrijke rol bij het voorbereiden voor de EMDR-therapie door adaptieve informatie en nieuwe inzichten aan te reiken aan ouders en kind. In de gezinssessies in behandelfase 2 en 3 is een actieve rol voor ouders weggelegd, doordat de gezinstherapeut en de ouders samen het kind helpen om zijn vermogen tot zelfreflectie en zelfregulatie te versterken. In dit hoofdstuk wordt de inhoud van de gezinssessies in behandelfase 2 en 3 besproken, waarbij de oefeningen van elke sessie uitgebreid worden beschreven.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
9. EMDR voor ouders in de gezinstherapie
Samenvatting
In IGT-K is een intensieve samenwerking met kalme, emotioneel beschikbare en afgestemde ouders noodzakelijk. In dit hoofdstuk wordt beschreven op welke wijze een hoge mate van ouderlijke stress, eigen traumatische ervaringen en verminderd mentaliserend vermogen het integratief opvoeden kunnen belemmeren. Vervolgens worden mogelijkheden beschreven hoe deze belemmeringen aangepakt kunnen worden met behulp van kortdurende focale EMDR voor de ouder. De EMDR voor de ouder wordt geconceptualiseerd middels de Nederlandse EMDR-zoekstrategieën toegespitst op de ouderrol.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein

EMDR

Voorwerk
10. Theorie en praktijk van EMDR binnen IGT-K
Samenvatting
Dit hoofdstuk is het eerste hoofdstuk van het derde deel van het boek over de EMDR binnen IGT-K. Het Nederlandse EMDR-standaardprotocol is op een aantal punten anders dan het originele Amerikaanse protocol. Hierdoor verschilt het Nederlandse IGT-K model van de oorspronkelijke versie in het land waar het ontwikkeld werd. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe deze verschillen zijn uitgewerkt in het Nederlandse model. Er wordt ook ingegaan op hoe de werkgeheugentheorie en de EMDR-zoekstrategieën zoals wij die in Nederland kennen, binnen IGT-K gebruikt worden. De verschillen in het schrijven van een therapeutisch EMDR-verhaal en hoe dit binnen IGT-K wordt vormgegeven, staan in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
11. Casusconceptualisatie
Samenvatting
Een grondige casusconceptualisatie heeft een belangrijke plaats binnen IGT-K. Een groot deel van de casusconceptualisatie vindt plaats in samenwerking met de ouders van het kind. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe de EMDR-therapeut de tijdlijn en casusconceptualisatie vormgeeft, met behulp van de verschillende EMDR-zoekstrategieën, binnen IGT-K. Elke zoekstrategie wordt geïllustreerd aan de hand van een uitgebreid praktijkvoorbeeld.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
12. Voorbereidende EMDR-gerelateerde technieken
Samenvatting
In behandelfase 2 binnen IGT-K wordt gebruikgemaakt van aan EMDR-gerelateerde technieken. Middels die technieken worden kind en ouder zelfregulatievaardigheden aangeleerd (Z-RDI), de band tussen ouder en kind versterkt (G-RDI) en wordt het kind geholpen om meer toegang te krijgen tot positieve gevoelens (RDI). In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe de EMDR-therapeut deze technieken kan gebruiken en inzetten binnen IGT-K. Ook wordt het doel van deze technieken toegelicht, worden de technieken zelf uitgebreid beschreven en geïllustreerd met praktijkvoorbeelden.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
13. Op zoek naar de ingang voor traumaverwerking middels EMDR-verhalenmethode en triggertolerantieprotocol
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij het gebruik van de EMDR-verhalenmethode binnen IGT-K. De EMDR-verhalenmethode kan aan het begin van de traumaverwerkingsfase worden ingezet, wanneer er sprake is van preverbaal trauma, of wanneer er nog sterke vermijding bestaat na de eerste twee behandelfasen van IGT-K. Ook wordt stilgestaan bij een andere EMDR-techniek die veel wordt ingezet binnen IGT-K: het triggertolerantieprotocol. Hiermee kunnen huidige triggers worden aangepakt. Dit protocol is geschikt voor situaties waarin het kind nog dusdanig snel ontregelt bij directe traumaverwerking of nog te vermijdend is, dat een directe benadering niet lukt. Door inzetten van het triggertolerantieprotocol kan al verbetering optreden in het dagelijks leven, waarna vervolgens de traumatische herinneringen met EMDR kunnen worden behandeld.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
14. EMDR-standaardprotocol en aanpassingen
Samenvatting
Binnen IGT-K wordt uitgegaan van het Nederlandse EMDR-standaardprotocol. Daarnaast kunnen extra aanpassingen nodig zijn om het kind te helpen om met EMDR tot traumaverwerking te komen. In dit hoofdstuk staat beschreven hoe de verschillende fasen van het EMDR-protocol er binnen IGT-K uit kunnen zien. Er zijn soms extra technieken nodig om het kind te ondersteunen bij het reguleren van emoties en het waarnemen van gedachten, gevoelens en lichaamssensaties. Interweaves spelen een grote rol bij het toegankelijk maken van nieuwe adaptieve informatie en het in beweging krijgen van vastzittende overtuigingen. In het hoofdstuk worden verschillende soorten interweaves uitgebreid beschreven. Met de beschreven aanpassingen is het vaak goed mogelijk om met EMDR tot traumaverwerking te komen.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
15. Afronding
Samenvatting
IGT-K is een intensieve, langdurige behandeling. Het is belangrijk om goed stil te staan bij een zorgvuldige afronding. In dit hoofdstuk wordt beschreven wanneer en hoe een behandeling op een passende manier kan worden afgerond.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, Irma Hein
Nawerk
Meer informatie
Titel
IGT-K Integratieve gehechtheidsbevorderende traumabehandeling voor kinderen
Auteurs
Nathalie Schlattmann
Mara van der Hoeven
Irma Hein
Copyright
2023
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-2841-3
Print ISBN
978-90-368-2840-6
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2841-3