2. Het systeembegrip en de belangrijkste kenmerken van open systemen

Terwijl hoofdstuk 1 het karakter had van een situering, plaatsbepaling en eerste verkenning van de systeemtheorie, vormt dit hoofdstuk een inleiding in de systeemtheorie. De kernbegrippen uit de systeemtheorie komen aan de orde en ook het systeembegrip zelf wordt gedefinieerd en toegelicht.

Naast de sociale wetenschappen zijn er veel andere wetenschappen die van de systeembenadering gebruikmaken. Verschillende wetenschappen waarbinnen het ‘kijken vanuit het geheel naar de delen’ belangrijk wordt geacht, hanteren de systeembenadering op hun eigen wijze. Omdat de termen en begrippen afkomstig zijn uit de algemene systeemtheorie (AST), zijn ze vaak zeer algemeen en abstract geformuleerd, onafhankelijk van de wetenschap waarin ze worden toegepast. Zo wordt vaak van ‘elementen’, ‘objecten’ of ‘delen’ gesproken, waarmee binnen sociale systemen doorgaans individuen worden bedoeld. Dat klinkt vreemd en afstandelijk, maar het is wel juist, omdat ook binnen sociale systemen met deze termen niet altijd individuen worden aangeduid. Als men bijvoorbeeld de buurt als een systeem definieert, zijn de elementen niet alleen individuele bewoners, maar ook gezinnen, wooneenheden, instellingen, bedrijven, winkels, ondernemingen en gemeentelijke instellingen.