17. Het ontstaan van participatiebeperkingen (disablement process)

Het klassieke medische denken in termen van ziekten, diagnose stellen en behandelen is niet meer voldoende. De focus is ook komen te liggen op de gevolgen van ziekten voor het functioneren en voor de maatschappelijke participatie. Een hulpmiddel daarbij is een denkmodel of conceptueel model zoals het disablement process. Het disablement process is een sociaal-medisch model dat het proces beschrijft van ziekte (beschadiging, afwijking) via stoornissen naar functionele beperkingen en uiteindelijk participatiebeperkingen (disability). Van participatiebeperkingen is sprake als er een kloof bestaat tussen wat iemand nog kan en wat voor die persoon nodig is om deel te nemen aan het dagelijks leven en de samenleving.

De ICF is een classificatie waarin de betekenis van gezondheidsproblemen vanuit drie niveaus wordt beschreven: functies, anatomische eigenschappen en activiteiten en participatie.

Het disablement process en de ICF laten onder meer zien dat een aandoening of ziekte gevolgen heeft voor het functioneren op veel niveaus, dat de verschillende niveaus elkaar beïnvloeden en dat de context van belang is.

Er zijn vele instrumenten ontwikkeld die aspecten van functionele en participatiebeperkingen meten. De meest gebruikte methode is die van het stellen van vragen, mondeling of schriftelijk, waarbij de persoon zelf aangeeft welke functies of activiteiten al dan niet beperkt zijn. Enkele bekende vragenlijsten worden behandeld: ADL, HDL, IADL en SF36.