Top

Gepubliceerd in:

2014 | OriginalPaper | Hoofdstuk

16. Het evalueren van subjectief ervaren vermoeidheid bij de ziekte van Parkinson

Auteur : Roy Elbers

Gepubliceerd in: Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2014

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Inleiding

Vermoeidheid is een veelvoorkomend probleem bij patiënten met een neurologische aandoening. Ongeveer 32 tot 50 procent (Alves, Wentzel-Larsen & Larsen, 2004; Herlofson & Larsen, 2002) van de patiënten met de ziekte van Parkinson klaagt over vermoeidheid. Vermoeidheid kenmerkt zich door de moeite die het een patiënt kost om tot bewuste activiteit te komen en deze activiteit vol te houden (Chaudhuri & Behan, 2004). Vermoeidheid bij patiënten met een neurologische aandoening wordt vaak gezien als een multidimensioneel probleem dat het gevolg is van een samenspel tussen het onderliggende ziekteproces, perifere controlesystemen (spiervermoeidheid), centrale controlesystemen (subjectief ervaren vermoeidheid), motivatie en omgevingsfactoren (Chaudhuri & Behan, 2004). Vermoeidheid bij de ziekte van Parkinson kan een opzichzelfstaande klacht zijn, maar kan ook het gevolg zijn van bijkomende neuropsychiatrische stoornissen zoals depressie of angst (Friedman et al., 2010).

vorige hoofdstuk Rol van fysieke activiteit bij ouder worden: CoMBAT, een wapen in de strijd tegen vallen

volgende hoofdstuk Oefenprogramma’s voor patiënten met de ziekte van Parkinson: met vallen en opstaan

Alves, G., Wentzel-Larsen, T., & Larsen, J. (2004). Is fatigue an independent and persistent symptom in patients with Parkinson disease? Neurology, 63, 1908–1911.PubMedCrossRef

Beurskens, S., Peppen, R. van, Stutterheim, E., et al. (2008). Meten in de praktijk: stappenplan voor het gebruik van meetinstrumenten in de gezondheidszorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Brown, R., Dittner, A., Findley, L., et al. (2005). The Parkinson fatigue scale. Parkinsonism Relat Disord, 11, 49–55.PubMedCrossRef

Chaudhuri, A., & Behan, P. (2004). Fatigue in neurological disorders. Lancet, 363, 978–988.PubMedCrossRef

Dittner, A., Wessely, S., & Brown, R. (2004). The assessment of fatigue: a practical guide for clinicians and researchers. J Psychosom Res, 56, 157–170.PubMedCrossRef

Elbers, R., Rietberg, M., Wegen, E. van, et al. (2012a). Self-report fatigue questionnaires in multiple sclerosis, Parkinson’s disease and stroke: a systematic review of measurement properties. Qual Life Res, 21, 925–944.CrossRef

Elbers, R., Wegen, E. van, Verhoef, J., et al. (2012b). Reliability and structural validity of the multidimensional fatigue inventory (MFI) in patients with idiopathic Parkinson’s disease. Parkinsonism Relat Disord, 18, 532–536.CrossRef

Friedman, J., Alves, G., Hagell, P., et al. (2010). Fatigue rating scales critique and recommendations by the Movement Disorder Society task force on rating scales for Parkinson’s disease. Mov Disord, 25, 805–822.PubMedCrossRef

Herlofson, K., & Larsen, J. (2002). Measuring fatigue in patients with Parkinson’s disease – the fatigue severity scale. Eur J Neurol, 9, 595–600.PubMedCrossRef

Jaeschke, R., Singer, J., & Guyatt, G. (1989). Measurement of health status. Ascertaining the minimal clinically important difference. Control Clin Trials, 10, 407–415.PubMedCrossRef

Kos, D., Kerckhofs, E., Nagels, G., et al. (2003). Assessing fatigue in multiple sclerosis: Dutch modified fatigue impact scale. Acta Neurol Belg, 103, 185–191.PubMed

Lerdal, A., Johansson, S., Kottorp, A., et al. (2010). Psychometric properties of the fatigue severity scale: Rasch analyses of responses in a Norwegian and a Swedish MS cohort. Mult Scler, 16, 733–741.PubMedCrossRef

Lou, J. (2009). Physical and mental fatigue in Parkinson’s disease: epidemiology, pathophysiology and treatment. Drugs and Aging, 26, 195–208.PubMedCrossRef

Martínez-Martín, P., Catalan, M., Benito-León, J., et al. (2006). Impact of fatigue in Parkinson’s disease: The fatigue impact scale for daily use (D-FIS). Qual Life Res, 15, 597–606.PubMedCrossRef

Mokkink, L., Terwee, C., Patrick, D., et al. (2010). The COSMIN study reached international consensus on taxonomy, terminology, and definitions of measurement properties for health-related patient-reported outcomes. J Clin Epidemiol, 63, 737–745.PubMedCrossRef

Revicky, D., Hays, R., Cella, D., et al. (2008). Recommended methods for determining responsiveness and minimally important differences for patient-reported outcomes. J Clin Epidemiol, 61, 102–109.CrossRef

Schiehser, D., Ayers, C., & Liu, L. (2013). Validation of the modified fatigue impact scale in Parkinson’s disease. Parkinsonism Relat Disord, 19, 335–338.PubMedCrossRef

Terwee, C., Bot, S., Boer, M. de, et al. (2007). Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. J Clin Epidemiol, 60, 34–42.PubMedCrossRef

Tulder, M. van, Furlan, A., Bombardier, C., et al. (2003). Updated method guidelines for systematic reviews in the Cochrane collaboration back review group. Spine, 28, 1290–1299.PubMed

Üstün, T., Chatterji, S., Bickenbach, J., et al. (2003). The International Classification of Functioning, disability and health: a new tool for understanding disability and health. Disabil Rehabil, 25, 565–571.PubMedCrossRef

Wegen, E. van, Lim, L., Nieuwboer, A., et al. (2011). Klinimetrie bij de ziekte van Parkinson. 2e dr. Amersfoort: Nederlands Paramedisch Instituut.

Titel: Het evalueren van subjectief ervaren vermoeidheid bij de ziekte van Parkinson
Auteur: Roy Elbers
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2014
Print ISBN: 978-90-368-0286-4

Elektronisch ISBN: 978-90-368-0287-1

Copyright: 2014
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0287-1_16

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Inleiding

Log in om toegang te krijgen